Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η φίνα ή οχιά, κοντονούρα ή πατσάλα με το επιστημονικό και κοινό όνομα Macrovipera lebetina (Βlunt-nosedviper) είναι ένα από τα οκτώ είδη φιδιών που συναντάμε στην Κύπρο και το μοναδικό επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Έχει ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους. Η φίνα είναι η μεγαλύτερη και βαρύτερη οχιά που συναντάμε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Κύπρος είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που φιλοξενεί αυτό το είδος οχιάς. Εκτός από την Κύπρο τη φίνα τη συναντάμε στην Τουρκία, Βορειοδυτική Αφρική, Μέση Ανατολή μέχρι το Πακιστάν και το Καζακστάν.

Η φίνα τρέφεται κυρίως με τρωκτικά όπως ποντικούς και αρουραίους ρυθμίζοντας τους πληθυσμούς τους και αυτό την καθιστά πολύ ωφέλιμη για τον άνθρωπο, καθώς τα τρωκτικά προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές σε τρόφιμα και καλλιέργειες και μεταδίδουν και αρκετές ασθένειες στον άνθρωπο. Εκτός από τρωκτικά η φίνα τρέφεται και με άλλα μικρόσωμα θηλαστικά, σαύρες, με άλλα φίδια, πουλιά και αμφίβια. Χωρίς τα φίδια και τα άλλα αρπακτικά, πραγματικά θα γεμίζαμε ποντικούς και αρουραίους με καταστροφικές συνέπειες. Κάθε ζώο σε αυτό τον πλανήτη έχει δημιουργηθεί με απόλυτη σοφία και όλα έχουν τον σκοπό και τον ρόλο τους.

Η φίνα είναι πολύ εύκολο να αναγνωριστεί από τα άλλα φίδια από το τριγωνικό της κεφάλι, από το χοντρό γκρίζο της σώμα στο χρώμα της άμμου και από την απότομη κατάληξη της λεπτής ουράς από το χοντρό της σώμα.

Οι φίνες ζευγαρώνουν τέλος της άνοιξης αρχές καλοκαιριού και γεννούν τα αβγά τους μέσα καλοκαιριού και εκκολάπτονται το φθινόπωρο. Στο ζευγάρωμά τους τα φίδια είναι ακίνητα με ενωμένα τα σώματά τους. Μπορούν να γεννήσουν μέχρι 20 αβγά ή και περισσότερα, κάτω από πέτρες, βράχους και άλλα μεγάλα αντικείμενα. Τα αβγά δεν έχουν τσόφλι όπως των πουλιών αλλά μόνο μεμβράνη, εκκολάπτονται με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και τα μικρά φιδάκια αμέσως μετά την εκκόλαψη έχουν την ικανότητα να επιβιώσουν μόνα τους. Τα νεογέννητα φιδάκια δεν έχουν ποτέ επαφή με τη μητέρα τους. Τα μικρά διαθέτουν δόντια και δηλητήριο από την πρώτη μέρα της ζωής τους και είναι εξίσου επικίνδυνα με τα ενήλικα φίδια.

Εάν συναντήσουμε φίνα ή κάποιο άλλο φίδι στους αγρούς δεν χρειάζεται να το σκοτώσουμε ή να πανικοβληθούμε. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να απομακρυνθούμε και να το αφήσουμε στην ησυχία του. Όλα τα φίδια δεν επιτίθενται ποτέ στον άνθρωπο εκτός εάν νιώσουν ότι απειλείται η ζωή τους, για να σε δαγκώσουν πρέπει να τα πιάσεις, να τα πατήσεις κατά λάθος ή να τα πλησιάσεις πολύ. Για προστασία από δαγκώματα καλό είναι όταν βρισκόμαστε στους αγρούς να φοράμε ψηλές μπότες, να αποφεύγουμε να περπατάμε ανάμεσα από ψηλά χόρτα και να προσέχουμε πού πατάμε. Όταν κάποιος πλησιάσει πολύ μια φίνα αυτή παίρνει αμυντική στάση βγάζοντας ένα δυνατό σύριγμα προειδοποιώντας σε να μην πλησιάσεις άλλο. Συνήθως όμως το φίδι με τη θέα ενός ανθρώπου τρέπεται σε φυγή. Στις πολλές περιπλανήσεις μου στην κυπριακή φύση έχω συναντήσει αμέτρητες φίνες και σε όλες τις περιπτώσεις τις πλησίαζα πολύ, ποτέ δεν μου έχουν επιτεθεί, το μόνο που προσπαθούσαν ήταν να απομακρυνθούν από μένα όσο πιο μακριά μπορούσαν.

Εάν μας δαγκώσει κάποιο φίδι και δεν ξέρουμε αν είναι δηλητηριώδες, μπορούμε να κοιτάξουμε το σημείο του δαγκώματος, εάν το φίδι είναι μη δηλητηριώδες στο μέρος του δαγκώματος, θα αφήσει μια κοκκινίλα σε σχήμα ρολογιού και το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να απολυμάνουμε το μέρος αυτό. Εάν το φίδι που μας δάγκωσε είναι δηλητηριώδες, δηλαδή φίνα, θα δούμε στο σημείο του δαγκώματος μία ή δύο μικρές τρύπες.

Εάν σας δαγκώσει φίδι 

Σε περίπτωση δαγκώματος από φίνα δεν πανικοβαλλόμαστε και με ήρεμες κινήσεις για να μην δώσουμε την ευκαιρία στο δηλητήριο να κυκλοφορήσει στο αίμα δένουμε το σημείο πάνω από το δάγκωμα, όχι πολύ σφικτά, για να μην προκαλέσουμε προβλήματα κυκλοφορίας και μετά πάμε στο κοντινότερο νοσοκομείο. Παρά τους μύθους που κυκλοφορούν μετά το δάγκωμα φίνας όπου και να βρισκόμαστε στην Κύπρο έχουμε αρκετό χρόνο να πάμε στο κοντινότερο νοσοκομείο. Γενικά στην Κύπρο το δάγκωμα φίνας είναι σπάνιο με 1-2 ή καθόλου περιστατικά δαγκώματος τον χρόνο.

Τα συμπτώματα από δάγκωμα φίνας είναι οίδημα στην περιοχή του δαγκώματος, έντονος πόνος, αλλαγή του χρώματος στην περιοχή (μαύρισμα ή κοκκίνισμα) και φούσκωμα ολόκληρου του ποδιού ή χεριού που δέχτηκε το δάγκωμα. Το άτομο που δέχεται το δάγκωμα αμέσως μετά καταλαμβάνεται από μεγάλο φόβο και αγωνία με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η κατάστασή του λόγω άλλων προβλημάτων. Πριν μερικά χρόνια γυναίκα δαγκώθηκε από φίνα και λόγω του μεγάλου της φόβου δυστυχώς πέθανε από ανακοπή καρδιάς.

Οι νόμοι προστασίας των φιδιών δυστυχώς δεν εφαρμόζονται και υπάρχουν μόνο στα χαρτιά, αφού συχνά βλέπουμε στο διαδίκτυο πολλούς να ποζάρουν με σκοτωμένα φίδια χωρίς καμία συνέπεια. Δεν ξέρω αν καμία φορά μπορέσουν οι Κύπριοι να ξεπεράσουν αυτές τις φοβίες όχι μόνο για τη φίνα, αλλά και για πολλά άλλα ζώα της Κύπρου και επιτέλους να τα σεβαστούν. Μόνο οι αρμόδιοι μπορούν να το πετύχουν αυτό με περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία, με τα κατάλληλα έντυπα, με ντοκιμαντέρ για τη βιοποικιλότητα του τόπου μας που θα μορφώσουν και θα ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο μας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ