Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κυπριακό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε το 1943, κυρίως ως αντίποδας του Ανορθωτικού Κόμματος του Εργαζομένου Λαού (ΑΚΕΛ), κι έδρασε μέχρι και την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος, το 1960, οπότε και διαλύθηκε.

Η απόφαση για ίδρυση του κόμματος εξαγγέλθηκε στις 8 Μαϊου 1943 με διακήρυξη την οποία υπέγραφαν οι: Θεμιστοκλής Δέρβης δήμαρχος Λευκωσίας, Γ. Πούλιας αντιδήμαρχος, Ν. Τοφαρίδης, Ι. Υψηλάντης, Π. Γρηγοριάδης, Μ. Μιχαηλίδης, Ι. Σπυριδάκης και Ζ. Σώζος. Ύστερα από παρασκηνιακές ζυμώσεις και τοπικά συνέδρια κατά πόλεις, πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία (σε αίθουσα του Παγκυπρίου Γυμνασίου) στις 6 Ιουνίου 1943, το ιδρυτικό συνέδριο του κόμματος στο οποίο μετείχαν 127 αντιπρόσωποι από όλη την Κύπρο. Γενικός γραμματέας του ΚΕΚ εξελέγη ο Σάββας Χρίστης από την Κερύνεια, ενώ μεταξύ των λοιπών αξιωματούχων του νέου κόμματος περιλαμβάνονταν και αρκετοί γνωστοί δεξιοί και αντικομμουνιστές, όπως ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης, ο Θεμιστοκλής Δέρβης, ο Βίας Μαρκίδης, ο Ηρακλής Μιχαηλίδης, ο Α. Αιμιλιανίδης, ο Ζ. Ρωσσίδης κ.α. Οι προγραμματικές θέσεις του ΚΕΚ ανακοινώθηκαν στις 9 Αυγούστου 1943. Μεταξύ άλλων το κόμμα υπογράμμιζε τήν ἀνάγκην ἰδιαιτέρας ἐθνικῆς ὀργανώσεως μέ σκοπόν τήν πρός συντονισμόν τῶν δυνάμεων τοῦ  Ἑλληνικοῦ στοιχείου τῆς Νήσου ἐργασίαν κι έτασσε μεταξύ των κυρίων σκοπών του τήν ἐξύψωσιν τῆς ζωῆς καί τήν ἐπιδίωξιν τῆς εὐτυχίας τοῦ τόπου και την καθοδήγησιν εἰς κατευθύνσεις συμφώνως πρός τάς ἐθνικάς παραδόσεις καί ἰδεώδη τοῦ τόπου και πρός τάς ἀρετάς τοῦ  Ἑλληνισμοῦ. Ανέφερε επίσης ότι θά φροντίσῃ πάσῃ δυνάμει διά τήν ἐπί τῇ βάσει τῶν Χριστιανικῶν ἀρχῶν καί τῶν Ἑλληνικῶν παραδόσεων διαπαιδαγώγησιν καί μόρφωσιν τοῦ  Ἑλληνικοῦ Κυπριακοῦ Λαοῦ... ἔχον ὡς κριτήριον τήν ἐμβάθυνσιν εἰς τό Χριστιανικόν καί προγονικόν πνεῦμα καί τήν προσήλωσιν εἰς τά πάτρια. Τέλος, το κόμμα ανακοίνωσε ότι θα αγωνιζόταν για την ελευθερία της Κύπρου, που την έβλεπε ως επακόλουθο της προσεχούς νίκης τῆς Συμμαχικῆς παρατάξεως, μετά τῆς ὁποίας ἀγωνίζονται χιλιάδες τέκνων [του κυπριακού λαού] καί πᾶσαι αἱ  ὁπουδήποτε Ἑλληνικαί δυνάμεις (συνεχιζόταν τότε ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος).

Βλέπε Αφιέρωμα: Δεξιά και Κύπρος

Στο βιβλίο του ο μελετητής Ρολάνδος Κατσιαούνης με τίτλο "Διασκεπτική", αναφέρεται στις διάφορες ομάδες που απάρτιζαν το ΚΕΚ:

 «Το ΚΕΚ δραστηριοποιήθηκε επίσης με συγγενικά σχήματα στη Λεμεσό, την Αμμόχωστο και τη Λάρνακα και τύχαινε της υποστήριξης των βασικών εφημερίδων της εποχής, δηλαδή της Ελευθερίας, της Φωνής της Κύπρου και του Νέου Κυπριακού Φύλακα. Το ημιεπίσημο όργανο του κόμματος ήταν η εφημερίδα Πυρσός του Ζήνωνα Σώζου, ο οποίος ήταν στέλεχος του κόμματος. Στην Πάφο ο  Δήμαρχος Χριστόδουλος Γαλατόπουλος δεν αποδέχθηκε την αιγίδα του ΚΕΚ και ίδρυσε ένα προσωπικό κόμμα, την Παγκύπρια Ελληνική Σοσιαλιστική Πρωτοπορία, ΠΕΣΠ, με δικό του εκφραστικό όργανο τη Νέα Πολιτική Επιθεώρηση. Η κερυνειώτικη Δεξιά διατηρούσε δεσμούς με το ΚΕΚ, αλλά αποτελούσε ταυτόχρονα μια αυτόνομη κατάσταση, με κυριότερους εκφραστές τον Αρχιμανδρίτη Αρνόπουλο, τον πρόεδρο της Σχολικής Εφορείας Σάββα Χρίστη και, κυρίως, το Γραμματέα της Μητρόπολης Πολύκαρπο Ιωαννίδη».

Αιμιλιανίδης

Το ΚΕΚ όπως πραναφέρθηκε ήταν ένα κόμμα με στόχο την ανάσχεση της ανόδου του ΑΚΕΛ για την  οποία ανησυχούσαν η Κυπριακή Εκκλησία αλλά και η Ελληνική Κυβέρνηση. 

Χαρακτηριστική από αυτή την άποψη ήταν η αρθρογραφία του λόγιου Αχιλλέα Αιμιλιανίδη στη Φωνή της Κύπρου:

«Ακριβώς χάριν της ιερός ενότητος των εθνικών μας δυνάμεων δεν πρέπει να επιτρέψωμεν εις τους τυχάρπαστους που ζητούν να χωρίσουν τον Ελληνικόν Λαόν, που αποβλέπει πάντοτε, ως την εθνικήν του Ιερουσαλήμ, προς τον Παρθενώνα, με ανόητους και αηδείς συκοφαντίας περί ταξικών διαφορών και δήθεν εκμεταλλεύσεως των αστών και που αναφέρονται εις ταξικούς αγώνας, εις ένα τόπον όπου ουδέν ταξικόν συναίσθημα ή διαφορά υπάρχει και όπου οι πολίται προήλθον κατά τα εννέα δέκατα εξ αγροτών».

Βλέπε Λήμμα: Αριστερά και Κύπρος

Ο Κουντουρίωτης

Παρά τον εθνικό μανδύα που φόρεσε το ΚΕΚ, ακόμα και εξ Ελλάδος αξιωματούχοι, όπως ο Πρόξενος της Ελλάδας Α. Κουντουριώτης, το έβλεπαν με καχυποψία. Ο Κουντουριώτης σε απόρρητη αναφορά του για την πολιτική κατάσταση στην Κύπρο ανέφερε τα ακόλουθα:

«Η ίδρυσις του ΚΕΚ επενοήθη υπό της τάξεως των μεγαλοκεφαλαιούχων Κυπρίων ως όπλον κατά της αριστερός παρατάξεως και δη της κομμουνιστικής. Οι ιδρυταί του μετεχειρίσθησαν τον ελκυστικόν αλλά συγχρόνως απατηλόν τίτλον “Εθνικόν” προς εσωτερικήν κομματικήν κατανάλωσιν. Εν τη πράξει η επωνυμία “Εθνικόν” χρησιμοποιείται υπό των περισσοτέρων των μελών του πολύ μάλλον ως παραπέτασμα υποκρύπτον τα υλικά συμφέροντα μιας ωρισμένης κοινωνικής τάξεως παρά το πραγματικόν περιεχόμενον του Κόμματός των. Διά τους λόγους τούτους το Κυπριακόν Εθνικόν Κόμμα δεν κατώρθωσε ν’ απόκτηση την απαιτούμενην εμπιστοσύνην των λαϊκών στρωμάτων και καταστή τω όντι Εθνικόν, ως τούτο αποκαλείται.

Πολλοί από τους ανώτερους αξιωματούχους του Κ.Ε.Κ., μεταξύ των οποίων και ο Γενικός Γραμματεύς κ. Θ. Δέρβης, υπηρέτησαν το απεχθές εις κάθε Έλληνα Κύπριον “Παλμερικόν Καθεστώς”, πράγμα όπερ καθιστά τα πρόσωπα ταύτα αντιπαθή και ύποπτα (δυστυχώς ουχί αδίκως) εις τον πολύν κόσμον».

 Η επικράτηση Δέρβη

Ο Σάββας Χρίστης δεν έμεινε για πολύ γενικός γραμματέας του ΚΕΚ. Από τις 16 Ιανουαρίου 1944 το αξίωμα του γενικού γραμματέα και τον πλήρη έλεγχο του κόμματος ανέλαβε ο Θεμιστοκλής Δέρβης.

Το Κυπριακόν Εθνικόν Κόμμα απετέλεσε, κατά την επόμενη 15ετία, μια από τις κυριότερες εκφράσεις της ελληνικής Δεξιάς στην Κύπρο και αντιπολιτεύθηκε σκληρά το ΑΚΕΛ και την Αριστερά γενικότερα. Ωστόσο στις δημαρχιακές εκλογές του Μαΐου 1946 το ΚΕΚ και η Δεξιά ηττήθηκαν από την Αριστερά, ο ίδιος μάλιστα ο Δέρβης απέτυχε να επανεκλεγεί δήμαρχος στην πρωτεύουσα, χάνοντας από τον Ιωάννη Κληρίδη.

Ο τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου (που χήρευε για χρόνια) μητροπολίτης Λεόντιος, όταν ίδρυσε το Γραφείο Εθναρχίας το 1944, κατέβαλε προσπάθειες συνεργασίας των δυο ελληνικών κυπριακών παρατάξεων, της Δεξιάς και της Αριστεράς, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο Λεόντιος, που κατά τη διάρκεια αρχιεπισκοπικών εκλογών το 1947 —τις οποίες και κέρδισε — υποστηρίχθηκε από την Αριστερά, κατέβαλε προσπάθειες συνεργασίας των παρατάξεων και κατά το σύντομο διάστημα που παρέμεινε αρχιεπίσκοπος (γιατί πέθανε λίγο μετά την εκλογή του). Στις εκλογές αρχιεπισκόπου του 1947, η «εθνικόφρων παράταξις» που την αποτελούσαν το ΚΕΚ, η Παναγροτική Ένωσις Κύπρου (ΠΕΚ), η Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου (ΣΕΚ) και άλλες οργανώσεις, είχε υποστηρίξει τον αντίπαλο του Λεοντίου, τον αρχιεπίσκοπο Σιναίου Πορφύριο. Στις αρχιεπισκοπικές εκλογές μετά τον θάνατο του Λεοντίου, το ΚΕΚ και οι λοιπές δυνάμεις της Δεξιάς υποστήριξαν τον μητροπολίτη Κυρηνείας Μακάριο, που εξελέγη αρχιεπίσκοπος το 1947 (Μακάριος Β΄).

Το 1949 η Δεξιά, που είχε αναδιοργανωθεί, κέρδισε τις νέες δημοτικές εκλογές και ο Θεμιστοκλής Δέρβης επανήλθε στην ηγεσία του Δήμου Λευκωσίας. Ο αντίπαλός του Ιωάννης Κληρίδης είχε, λίγο πριν από τις εκλογές, διακόψει τη συνεργασία του με το ΑΚΕΛ. Στο μεταξύ, το 1948 οι διάφορες δεξιές οργανώσεις του νησιού, με την υποστήριξη και του ΚΕΚ, ίδρυσαν την Συντονιστική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνος (ΣΕΚΑ) προς καλύτερη προώθηση του ενωτικού αγώνα των Ελλήνων Κυπρίων. Στην κίνηση, εκτός του Δέρβη που πρωτοστάτησε, μετείχαν και οι υπόλοιποι δεξιοί δήμαρχοι της Κύπρου. Το ΚΕΚ υποστήριξε με θέρμη κι εργάστηκε για την επιτυχία του ενωτικού δημοψηφίσματος του 1950, πιστόν πάντοτε εἰς τήν ἐθναρχικήν γραμμήν, όπως ανέφερε σε σχετική προκήρυξή του.

Εναντίον Μακαρίου

Μετά το θάνατο του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Β΄, το 1950, τόσο η ΣΕΚΑ — της οποίας ηγετικό στέλεχος ήταν ο Δέρβης που έλεγχε το ΚΕΚ — όσο και το ΚΕΚ υποστήριξαν ως νέο αρχιεπίσκοπο Κύπρου τον Μακάριο Κυκκώτη, μητροπολίτη Κιτίου από το 1948, που ήταν και πρόεδρος του Γραφείου Εθναρχίας. Ο Μακάριος κέρδισε τις εκλογές του 1950 κι ανήλθε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ως Μακάριος Γ΄. Ο νέος αρχιεπίσκοπος απεδείχθη εξαιρετικά ικανή και δραστήρια προσωπικότητα, που στο εξής θα δέσποζε της πολιτικής ζωής του τόπου. Ωστόσο αμέσως μετά το τέλος του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα του 1955-59 και την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητη Δημοκρατία, ο Θεμιστοκλής Δέρβης και άλλα στελέχη της παράταξής του αντιπολιτεύθηκαν βίαια τον Μακάριο, που το 1959 είχε εκλεγεί πρώτος πρόεδρος του Κυπριακού κράτους.

Το ΚΕΚ είχε οργανωμένη και ομάδα νεολαίας, που ονομαζόταν ΝΕΚ (=Νεολαία Εθνικού Κόμματος). Από τους ηγέτες της ΝΕΚ ήταν ο Νικόλαος Τσικκίνης, που διετέλεσε γενικός γραμματέας της.

Οι οπαδοί του εκ του ΚΕΚ ονομάζονταν και "Κέκκοι". 

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Ρολάνδος Κατσιαούνης: Η Διασκεπτικη