Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο πρώτος διευθυντής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου. Εκπαιδευτικός, διανοητής και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Πέγεια της επαρχίας Πάφου το 1925. Πέθανε στις 9 Ιουνίου 2009. 

Ο Ιωάννης Κουτσάκος αποφοίτησε από το Ελληνικό Γυμνάσιο της Πάφου το 1942, εργάστηκε για μερικά χρόνια μέχρι το 1947, οπότε πήγε στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του εκεί Πανεπιστημίου, απ' όπου αποφοίτησε το 1951. Επέστρεψε αμέσως μετά στην Κύπρο και εργάστηκε ως φιλόλογος καθηγητής στο Λανίτειο Γυμνάσιο της Λεμεσού (1951-1953). Στη συνέχεια, μεταξύ 1953 και 1956, συνέχισε ανώτερες σπουδές στους τομείς της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και των παιδαγωγικών στη Βιέννη, στη Βόννη και στην Κολωνία. Το 1956 επέστρεψε στην Κύπρο και εργάστηκε πάλι ως καθηγητής στη Λεμεσό μέχρι το 1959. Από το 1959 μέχρι το 1966 υπηρέτησε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου. Το 1966 έγινε επιθεωρητής φιλολογικών μαθημάτων. Το 1970 έγινε γενικός επιθεωρητής και αναπληρωτής τμηματάρχης μέσης εκπαίδευσης και από το 1972 ως το 1983 που αφυπηρέτησε, υπηρέτησε ως διευθυντής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στη θεμελίωση του Ινστιτούτου.

» Βλέπε αφιέρωμα Στέλιου Παπαντωνίου: Ιωάννης Κουτσάκος

Παιδαγωγική διδακτική 

Ο Ιωάννης Κουτσάκος είναι ο πρώτος, μαζί με τον Κώστα Μιχαηλίδη, που εργάστηκαν συστηματικά για την εισαγωγή της παιδαγωγικής και διδακτικής στη μέση εκπαίδευση μετά τον διορισμό τους ως επιθεωρητών φιλολογικών μαθημάτων. Ειδικότερα ο Κουτσάκος, από τις θέσεις του Γενικού Επιθεωρητή και Διευθυντή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Π.Ι) συνέβαλε στη συστηματική αναβάθμιση της παιδαγωγικής και διδακτικής στην εκπαίδευση εφαρμόζοντας μια καλά σχεδιασμένη στρατηγική. Με τη βοήθεια του βιβλίου του Σύγχρονη Διδακτική, που έγραψε γι’ αυτό το σκοπό, εκπαίδευσε τους επιθεωρητές και το προσωπικό του Π.Ι.  για να αναλάβουν το έργο των πολλαπλασιαστών στην προσπάθεια αναβάθμισης της ποιότητας διδασκαλίας στις τάξεις όλων των σχολείων της Κύπρου, όχι πλέον εμπειρικά, όπως γινόταν μέχρι τότε, αλλά με έμφαση σε μια πράξη βασισμένη στις πιο σύγχρονες θεωρητικές παιδαγωγικές και διδακτικές αρχές.

Η προσπάθεια στέφθηκε με επιτυχία, γιατί οι εκπαιδευτικοί από τη μια διψούσαν για νέα γνώση και από την άλλη είχαν εμπιστοσύνη στον Κουτσάκο, ύστερα από όσα είχαν ακούσει για τις λαμπρές σπουδές του, την προσήνεια και ευπροσηγορία του και τη διδακτική προσέγγισή του. Παράλληλα διαπίστωναν στην πράξη πως η επιμόρφωση που τους πρόσφερε το Π.Ι., όχι μόνο τους βοηθούσε στο καθημερινό έργο τους και το καθιστούσε πιο αποτελεσματικό, αλλά και ανύψωνε το ηθικό τους, αφού τους έκανε να νιώθουν επαγγελματίες ισότιμοι με τους άλλους επαγγελματίες (γιατρούς και δικηγόρους).

Ο Ιωάννης Κουτσάκος εισήγαγε στην Κύπρο την Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης και, γενικότερα, τον επιστημονικό σχεδιασμό της παιδείας. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Παγκύπριας Εταιρείας Ψυχικής Υγιεινής και της Κοινωνιολογικής Εταιρείας Κύπρου, της οποίας υπήρξε και πρόεδρος. Διετέλεσε επί σειρά ετών πρόεδρος της Φιλοσοφικής Εταιρείας Κύπρου και υπεύθυνος για την έκδοση του επιστημονικού δελτίου της, «Ζήνων». Διετέλεσε, επίσης, πρόεδρος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Κύπρου. Υπηρέτησε εξάλλου ως πρόεδρος του Ινστιτούτου Ευρωδημοκρατίας. Μετείχε ενεργά στο συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών, διετέλεσε πρόεδρος του συλλόγου «Απόλλων» της Λεμεσού και συνεργάστηκε με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Πήρε επίσης ενεργό μέρος στον αγώνα της ΕΟΚΑ και υπήρξε στέλεχος του ΕΔΜΑ (Ενιαίον Δημοκρατικόν Μέτωπον Αναδημιουργίας).

Διαθεσιμότητα 

Ο Ιωάννης Κουτσάκος δεν έκρυψε ποτέ τις πολιτικές του θέσεις και κυρίως την προσήλωση του σε θέματα δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά θα μπορούσε να αναφερθεί ότι το  1981 τέθηκε σε διαθεσιμότητα από την κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού γιατί  δημοσίευσε στις 17 Ιουνίου 1981 στην εφημερίδα «Σημερινή» επιστολή στην  οποία διαμαρτυρόταν για την άνευ δίκης παύση των Γενικών Διευθυντών των Υπουργείων Παιδείας και Συγκοινωνιών Πάνου Αδαμίδη και Παναγιώτη Καζαμία αντίστοιχα.

Δημοσιεύσεις

Δημοσίευσε πολυάριθμα άρθρα και μελέτες για λογοτεχνικά, παιδαγωγικά, φιλοσοφικά και άλλα θέματα. Εξέδωσε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα βιβλία:

1. Ἡ ἐρώτησις τί ἐστίν εἰς τόν Πλάτωνα (ἡ  ἐξέλιξη τῆς πλατωνικῆς διαλεκτικῆς ἀπό τήν  ἀπόλυτη θέση στή σύνθεση), διδακτορική διατριβή, Λευκωσία, 1965.
2. Συνέχεια - Χωρισμός - Ὑπέρβασις, Λευκωσία, 1966.
3. Εἰσαγωγή στήν Κοινωνιολογία, Λευκωσία,    1966 (και β' έκδοση, Αθήνα, 1974).
4. Εἰσαγωγή στή Συμβολική Λογική, Λευκωσία, 1969.
5. Προβλήματα καί τάσεις στή σύγχρονη ἐκπαίδευση, Λευκωσία, 1970.
6. Ἡ Λογικότης καί ἡ τυπικότης τῆς τυπικῆς Λογικῆς, Λευκωσία, 1979.
7. Σύγχρονη Διδακτική, Λευκωσία, 1980 (και β' έκδοση, Λευκωσία, 1986).
8. Ἡ ἀποξένωση στή σύγχρονη εὐρωπαϊκή σκέψη, Λευκωσία, 1980.
9. Δημιουργία και ερμηνεία. Θέματα και προβλήματα ποιητικής - καλλιτεχνικής δημιουργίας και ερμηνείας, Λευκωσία, 1983.
10. Βασικές έννοιες και κύρια θέματα της Κοινωνιολογίας - Κατηγοριακό σχεδιάγραμμα για την Κοινωνιολογία, Λευκωσία, 1984.
11. Η διδασκαλία του δοκιμίου στα νέα ελληνικά, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, 1986.
12. Το βασικό κατηγοριακό σχεδιάγραμμα της διαλεκτικής οντολογίας στον Πλάτωνα, Αριστοτέλη και Έγελο, στα Πρακτικά Συνεδρίου «Η Διαλεκτική» Αθήνα, 1988.
13. Φαινομενολογικές και οντολογικές μελέτες για τη ζωή και το πνεύμα. Φιλοσοφική Εταιρεία Κύπρου, 2008.

Τιμές

Ο Ι. Κουτσάκος πήρε επίσης μέρος σε διεθνή συνέδρια για εκπαιδευτικά και φιλοσοφικά θέματα. Το 1996 η Κυπριακή Πολιτεία τον τίμησε με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, την ανώτατη διάκριση για το έργο και την προσφορά του στον πολιτισμό της Κύπρου.

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Παναγιώτη Περσιάνη: Δέκα χρόνια από την εκδημία του Γιάννη Κουτσάκου.