Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μεγάλη σπηλιά που βρίσκεται περί το 1,5 χμ. δυτικά του χωριού Λιβερά, της επαρχίας Κερύνειας, στην περιοχή του ακρωτηρίου του Κορμακίτη. Η σπηλιά έχει ύψος περίπου 4 μέτρα και βάθος περίπου 10. Στην οροφή της εισόδου της υπήρχε τεράστιος σιδερένιος «χαλκάς», παλαιότερα, στρογγυλού σχήματος και μέχρι  σήμερα φαίνεται η τρύπα στην οποία βρισκόταν στερεωμένος. Ο κρίκος αυτός σωζόταν μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, καταστράφηκε όμως από την αλμύρα της θάλασσας που μετέφεραν οι δυτικοί άνεμοι από την κοντινή ακτή.

Η σπηλιά ονομάστηκε Κρεμμαστή γιατί εχρησιμοποιείτο ως χώρος εκτελέσεων δι' απαγχονισμού (κρεμμάλλα) διαφόρων «κακούργων» και «ληστών» κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, πιο πριν δε Σαρακηνών κουρσάρων και «Αρναουτάων». Αυτός ήταν, εξάλλου, κι ο ρόλος του μεγάλου σιδερένιου «χαλκά» της εισόδου.

Κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια οι Σαρακηνοί και άλλοι πειρατές συχνά διενεργούσαν επιδρομές στην Κύπρο, χρησιμοποιώντας συνήθως τα ταχύπλοα «μαυρόπαννα» καράβια τους (=με μαύρα πανιά, για να μη διακρίνονται εύκολα από τη στεριά όταν αρμένιζαν στα πελάγη). Κούρσευαν, λεηλατούσαν και πυρπολούσαν χωριά που βρίσκονταν κοντά στις ακτές, σκότωναν και συνελάμβαναν σκλάβους που τους κουβαλούσαν στην Ανατολή. Τέτοιοι επιδρομείς συχνά αποβιβάζονταν στην περιοχή του χωριού Λιβερά, γιατί στο ακρωτήρι του Κορμακίτη μπορούσαν να βρίσκουν καταφύγιο σε περίπτωση ξαφνικής φουρτούνας χρησιμοποιώντας τους ορμίσκους που βρίσκονται τόσο προς τον βορρά όσο και προς τη δύση. Επίσης οι άνεμοι στην περιοχή ήσαν συνήθως ευνοϊκοί για βιαστικό απόπλουν.

Οι κάτοικοι των Λιβερών είχαν στην περιοχή παρατηρητήρια (τις βίγλες) επανδρωμένα με βιγλάτορες, όπως είχαν και πολλά άλλα παράκτια μέρη της Κύπρου (για τον λόγο αυτό το τοπωνύμιο Βίγλα ή Βίκλα είναι αρκετά συνηθισμένο στο νησί). Αρκετές φορές τα κουρσάρικα καράβια επισημαίνονταν έγκαιρα, οπότε στήνονταν ενέδρες στους επιδρομείς, διεξάγονταν συγκρούσεις και κάποτε συλλαμβάνονταν αιχμάλωτοι και πυρπολούνταν τα καράβια τους. Στην περιοχή των Λιβερών οι αιχμάλωτοι επιδρομείς εκτελούνταν δι΄ απαγχονισμού στην κρεμμάλλα της Κρεμμαστής.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας πολλές φορές οι Λιβερκώτες αντιδρούσαν και σε επιδρομές των Τούρκων στρατιωτών που κατέφθαναν για παιδομάζωμα ή και για ληστείες. Όταν κάποιοι σκότωναν σε συμπλοκές Τούρκους, για ν' αποφύγουν τη σύλληψη και τον θάνατο έβγαιναν αντάρτες στα βουνά. Τους αντάρτες αυτούς οι αρχές τους επικήρυσσαν, θεωρώντας τους «ληστές», όταν δε κατόρθωναν να συλλάβουν κάποιους απ' αυτούς, τους οδηγούσαν και πάλι στην Κρεμμαστή για εκτέλεση.