Κούρδαλι
Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς, περί τα 59,5 χμ. νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας Λευκωσίας.
Το Κούρδαλι είναι κτισμένο σε ορεινή περιοχή, σε μέσο υψόμετρο 960 μέτρων. Το τραχύ βουνίσιο τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ρυακιού Κούρδαλι, παραπόταμου του ποταμού Ατσά. Απ’ όλες τις πλευρές του χωριού προβάλλουν ψηλές βουνοκορφές που το ύψος τους ξεπερνά τα 1.100 μέτρα.
Από γεωλογικής απόψεως, το χωριό βρίσκεται πάνω στα σκληρά ανθεκτικά πετρώματα του διαβάση, πάνω στα οποία αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη.
Το Κούρδαλι δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 700 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), λίγα φρουτόδεντρα (μηλιές και δαμασκηνιές), τα λαχανικά (κυρίως πατάτες) και λίγα νομευτικά φυτά. Υπάρχουν επίσης και αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από άγρια φυσική βλάστηση. Μεταξύ των προϊόντων του χωριού είναι παράγωγα των σταφυλιών, κυρίως δε ζιβανία.
Βλέπε λήμμα: Ζιβανία
Το τραχύ και απότομο ανάγλυφο δεν επέτρεψε την ανάπτυξη πυκνού συγκοινωνιακού δικτύου. Ο μοναδικός δρόμος που περνά από το Κούρδαλι το συνδέει στα βορειοδυτικά με τον εγκαταλειμμένο οικισμό Καρτερούνι (περί τα 4,5 χμ.) και στα νότια με το χωριό Σπήλια (περί το 1,5 χμ.).
Το 1891 οι κάτοικοι του χωριού ήσαν 58 που μειώθηκαν στους 50 το 1901, αυξήθηκαν στους 79 το 1911, μειώθηκαν στους 54 το 1921 αλλά αυξήθηκαν στους 58 το 1931.Το 1976 ο συνολικός πληθυσμός του χωριού ανερχόταν στους 75 κατοίκους. Στις απογραφές που ακολούθησαν ο πληθυσμός συνυπολογιζόταν με εκείνο του χωριού Σπήλια, στη διοικητική έκταση του οποίου περιλαμβάνεται σήμερα.
Ο μικρός οικισμός του Κούρδαλι φαίνεται ότι είχε σχηματιστεί γύρω από ένα μοναστήρι που υφίστατο εκεί και που ήταν αφιερωμένο στην Παναγία. Σήμερα σώζεται μόνο η εκκλησία του μοναστηριού και σύμφωνα προς κτιτορική επιγραφή που βρίσκεται σ’ αυτήν, είχε ιδρυθεί από έναν διάκονο, τον Ιωάννη Κούρδαλη. Από το επίθετο του ιδρυτή αυτού φαίνεται να είχε πάρει την ονομασία του και το μοναστήρι και, αργότερα, ο οικισμός που δημιουργήθηκε γύρω από αυτό. Ο χρόνος ίδρυσης του μοναστηριού είναι ακαθόριστος, όμως τούτο υφίστατο αρκετά πριν από την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570-71. Αξιόλογο μνημείο αποτελεί σήμερα η εκκλησία του τέως μοναστηριού, που είναι γνωστή ως Παναγία του Κούρδαλι ή και Παναγία Χρυσοκουρδαλιώτισσα.
Βλέπε λήμμα: Παναγία Κούρδαλι
Το χωριό, μαζί με το γειτονικό του χωριό Σπήλια, είχαν σημαντική συμβολή στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα του 1955 -1959.
Το Κούρδαλι παρέμεινε γνωστό λόγω του φοβερού ατυχήματος που έγινε σ' αυτό κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα και συγκεκριμένα στις 20 Ιουνίου 1958: σε σπίτι του χωριού, όπου κρύβονταν πολεμοφόδια της ΕΟΚΑ, σημειώθηκε έκρηξη κατά τη διάρκεια μυστικής εκπαίδευσης αγωνιστών. Η έκρηξη κατατεμάχισε τους τέσσερεις αγωνιστές που βρίσκονταν στο σπίτι εκείνη την ώρα, κι όλοι βρήκαν ακαριαίο τον θάνατο. Επρόκειτο για τους: Αλέκο Κωνσταντίνου, 23 χρόνων, Παναγιώτη Γεωργιάδη, 28 χρόνων, Κώστα Αναξαγόρα, 23 χρόνων και Ανδρέα Πατσαλίδη, 25 χρόνων.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια