Κουδουνάς Στέφανος
Κύπριος λαϊκός ηγέτης (πιθανότατα απελεύθερος) που έζησε κι έδρασε στη Λευκωσία επί ημερών του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β' (1460-1473) και της βασίλισσας της Κύπρου Αικατερίνης Κορνάρο (1473-1489). Τον αναφέρει επανειλημμένα στο Χρονικόν του ο Γεώργιος Βουστρώνιος που τον χαρακτηρίζει ως μάστρον (=τεχνίτη, άγνωστο όμως ποια τέχνη ασκούσε). Σε άλλη περίπτωση πάλι ο Βουστρώνιος γράφει ότι: ...ἐπῆγεν ὁ ἄνωθεν μισέρ Φίλιππος [Συγκλητικός] καί ὁ Περέτο Καρτεζήνας καί ὁ μισέρ Φιλίππου τε Νόρες, καί ὁ Στέφανος ὁ Κουδουνᾶς, καί ὁ Χάννας ὁ Χοῦμμος, καί ὁ μάστρε Νικολό τε Π ῆς καί ὁ Ἀντώνης ὁ Καλαθάς, καί ὁ Πιέρο Σαβόγιας, τοῦτοι ἦτον οἱ μαστόροι, κοντοσταῦλοι, διά νά συντύχουν μέ τούς ἂρχοντες ἁποῦ ἦρταν ἀπό τήν Ἀμμόχουστον...
Ο χαρακτηρισμός όλων αυτών ως κοντόσταυλων της Λευκωσίας φανερώνει ότι ήσαν λαϊκοί ηγέτες, επικεφαλής του πληθυσμού της πρωτεύουσας σε μια περίοδο πολύ δύσκολη, ιδίως μετά τον θάνατο του βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β' το 1473. Εκδηλώθηκε τότε η μεγάλη προσπάθεια των ισχυρών ηγετών του καταλανικού κόμματος να θέσουν υπό τον έλεγχό τους το βασίλειο της Κύπρου, ασκώντας κάθε είδους πιέσεις κι εκβιασμούς προς τη νεαρή χήρα του Ιακώβου, τη βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο, δολοφονώντας στενούς συγγενείς και υποστηρικτές της και διαπράττοντας και άλλα εγκλήματα (βλέπε Αλμπερίκος Λουδοβίκος, Ζαπλάνα Ιάκωβος, Μαρίνο Ρίτζο ντι). Μέσα στο πλαίσιο αυτό, ο Στέφανος Κουδουνάς ηγήθηκε των λαϊκών δυνάμεων της πρωτεύουσας Λευκωσίας που ετάχθησαν αποφασιστικά υπέρ της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο, τα συμφέροντα και δικαιώματα της οποίας υπερασπίστηκαν δυναμικά.
Μετά την ήττα και φυγή των Καταλανών από την Κύπρο, και την εδραίωση της βενετικής κυριαρχίας (αρχικά μέσω της ίδιας της Αικατερίνης), η βασίλισσα αντάμειψε τον Στέφανο Κουδουνά για την υποστήριξή του προς το πρόσωπό της. Η αμοιβή του συνίστατο από ετήσιο εισόδημα 1.000 νομισμάτων, 100 μοδίων σιταριού και άλλης τόσης ποσότητας κρασιού.
Η ανταμοιβή του Κουδουνά για τις υπηρεσίες του έγινε στις 19 Ιανουαρίου 1474. Τον Δεκέμβριο όμως του ίδιου χρόνου, όπως σημειώνει ο ντε Μας Λατρί, ο Κουδουνάς συνελήφθη από τους Βενετούς και φυλακίστηκε μαζί με άλλους που ήσαν επίσης απόλυτα αφοσιωμένοι στη βασίλισσα Αικατερίνη. Όπως γράφουν ο Γεώργιος και ο Φλώριος Βουστρώνιος, η εντολή της ίδιας της Βενετίας ήταν πως τόσο ο Κουδουνάς όσο και άλλοι έπρεπε να εκδιωχθούν από την Κύπρο και να μεταφερθούν στη Βενετία, η δε εντολή αυτή έφθασε στην Κύπρο στις 26 Μαίου 1474.
Δεν φαίνεται η Βενετία να είχε οποιεσδήποτε συγκεκριμένες κατηγορίες κατά του Στέφανου Κουδουνά, του οποίου δεν γνωρίζουμε το τέλος. Φαίνεται όμως ότι η σύλληψη και εξουδετέρωσή του (περαιτέρω δραστηριότητά του δεν αναφέρεται) εντασσόταν στο πλαίσιο προσπαθειών της Βενετίας ν' απογυμνώσει την Αικατερίνη Κορνάρο από τους πιστούς υποστηρικτές της, προκειμένου να προωθηθούν ευκολότερα τα σχέδιά της για πλήρη έλεγχο επί του βασιλείου της Κύπρου, το οποίο και τυπικά κατέκτησε το 1489 με τον εκθρονισμό της βασίλισσας.
Η περίπτωση του Στέφανου Κουδουνά είναι χαρακτηριστική μιας κατάστασης που επικρατούσε τότε μεταξύ των Ελλήνων της Κύπρου. Όπως επισημαίνει και ο sir George Hill (A History of Cyprus, vol. Ill, 1972, p. 755), όταν ένας Έλληνας ηγέτης, όπως ο Στέφανος Κουδουνάς, ξεσήκωνε τον λαό, δεν τον οδηγούσε σε αγώνα για την ανεξαρτησία αλλά για την υπεράσπιση/ υποστήριξη ενός από τους ξένους κυριάρχους.
Βέβαια η θέση αυτή δεν αποτελούσε πάντοτε τον κανόνα, γιατί υπήρξαν και περιπτώσεις σκληρών αγώνων κατά των ξένων, όπως η μεγάλη εξέγερση μ' επικεφαλής τον ρήγα Αλέξη το 1426-27.