Εθναρχικό Συμβούλιο

Συμβούλιο το οποίο άρχισε να λειτουργεί επί Οθωμανοκρατίας με σκοπό παρέχει συμβουλές στον εκάστοτε Αρχιεπίσκοπο τον οποίο οι Οθωμανοί αναγνώριζαν ως Εθνάρχη. Συνέχισε να υφίσταται επί Αγγλοκρατίας.

Βλέπε λήμμα: Εθναρχία

Στο Εθναρχικό Συμβούλιο επί Οθωμανοκρατίας συμμετείχαν όλοι οι Μητροπολίτες αλλά και πρόκριτοι από διάφορες επαρχίες της Κύπρου. Συμβούλευε τον Αρχιεπίσκοπο και από κοινού διαπραγματεύονταν θέματα που αφορούσαν τους Χριστιανούς με τον διορισμένο από την Υψηλή Πύλη, Πασά -Κυβερνήτη της Κύπρου. Σε αρκετές περιπτώσεις αντιπροσωπίες από την Κύπρο μετέβαιναν στην Κωνσταντινούπολη για να διατυπώσουν αιτήματα αλλά και παράπονα κατευθείαν στον Μεγάλο Βεζύρη.

Αγγλοκρατία

Επί Αγγλοκρατίας το Εθναρχικό Συμβούλιο ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με το αίτημα των Ελληνοκυπρίων για Αυτοδιάθεση -Ενωση. Αρχικά στο Συμβούλιο αυτό εκπροσωπούνταν όλες οι Ε/κ παρατάξεις, κόμματα και οργανώσεις. Στις 28 Φεβρουαρίου 1951, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριoς συστήvει vέo Εθvαρχικό Συμβoύλιo πoυ απoτελείται μόvo από αvθρώπoυς της Εκκλησίας και της Δεξιάς Παράταξης. Επίσης ιδρύει γραφείo Θρησκευτικής διαφώτισης και θέτει εφαρμoγή τo θεσμό τωv Εθvικώv Συvελεύσεωv. Λίγο ενωρίτερα στις 19 Φεβρουαρίου 1951 είχε συνάντηση με τον ΕΑΣ τον οποίο αρνήθηκε να συμπεριλάβει στην Εθναρχία.

Για τη σύσταση του Εθναρχικού Συμβουλίου υπήρχαν διχογνωμίες. Ορισμένοι υποστήριζαν ότι τούτο έπρεπε να συστηνόταν με εκλογές, ώστε να είναι πιο αντιπροσωπευτικό, ενώ άλλοι τάσσονταν υπέρ του διορισμού των μελών του μια και δεν θα είχε εκτελεστικό, αλλά συμβουλευτικό ρόλο, προς την Εθναρχία και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Ύστερα από πολλές διαβουλεύσεις ο Μακάριος δεν επέτρεψε ούτε και αυτό το Σώμα, όπως η οργάνωση ΠΕΟΝ να ξεφύγει από τον έλεγχό του. Και γι' αυτό προχώρησε στο διοριστικό σύστημα.

Επιλογές

Όλα τα μέλη που επέλεξε προέρχονταν είτε από την Ιερά σύνοδο είτε από τη δεξιά.

Τα 22 μέλη του νέου Συμβουλίου αποτελούσαν οι ακόλουθοι:

Μέλη του Γραφείου Εθναρχίας που θα τελούσε υπό την προεδρία του Μακαρίου διορίστηκαν ο Μητροπολίτης Κυπριανός, αντιπρόεδρος,

Κ. Σπυριδάκης
Δημ. Σταυρινίδης
Ζήνων Ρωσσίδης
Βίας Μαρκίδης
Ζήνων Σώζος
Σάββας Χρίστης και
Ευαγόρας Παπανικολάου

Ο Μακάριος έπαιρνε όλες τις εξουσίες στα χέρια του, γι' αυτό και ανέλαβε και την Προεδρία του Γραφείου Εθναρχίας, του μικρού και ευέλικτου αυτού σώματος, που ήταν πιο εύκολα να συνεδριάζει και που συνήθως έπαιρνε τις αποφάσεις, που τις επικύρωνε το ευρύτερο Σώμα του Εθναρχικού Συμβουλίου. Τη θέση αυτή κατείχε ο Μακάριος και επί Μακαρίου Β, όταν ο προκάτοχος του, λόγω ηλικίας, δεν μπορούσε να κινηθεί, όσο έπρεπε.

Ομως ο Ζήνων Σώζος, ένας από τους υποστηρικτές του σχηματισμού του Εθναρχικού Συμβουλίου με το διοριστικό σύστημα, αρνήθηκε αρχικά τουλάχιστον διορισμό για να μη παρεξηγηθεί μια και είχε ο ίδιος διοριστεί.

Αργότερα το Εθναρχικό διευρύνθηκε και σ' αυτό κληθηκαν να μετάσχουν οι Γ. Γ. της ΠΕΚ και της ΣΕΚ Αντώνης Πρωτοπαπάς και Μιχαήλ Πισσάς και οι Αντώνης Γεωργιάδης, Πολύκαρπος Ιωαννίδης, Ιωάννης Κότσαπας και Π. Κουμενής.

Η δικαιολογία

Για τον τρόπο σχηματισμού του Εθναρχικού Συμβουλίου μίλησε ο ίδιος ο Μακάριος στην πρώτη συνεδρία του Σώματος στις 17 Μαϊου 1951, όπου ανάλυσε και τους λόγους που είχε αποφασίσει να προχωρεί στο διοριστικό σύστημα:

" Η σύστασις του νέου Εθναρχικού Συμβουλίου απετέλεσε θέμα πολλών συζητήσεων ως και επικρίσεων κατά της Εθναρχίας διά τον τρόπον της συστάσεως του, διάφοροι δε απόψεις επ' αυτού διατυπώθησαν.

Μερικοί είχαν την γνώμην, ότι το Εθναρχικόν Συμβούλιον έπρεπε να είναι όσω το δυνατόν ολιγομελές, αποτελούμενον από πρόσωπα έχοντα πολιτική πείραν, μόρφωσιν, διπλωματικότητα, δυνάμεθα ούτω διά της συμβουλής των να βοηθήσωσι το έργον της Εθναρχίας. Εις την περίπτωσιν αυτήν τα μέλη του τοιούτου Συμβουλίου δεν θα ήτο ανάγκη να έχωσιν οιανδήποτε λαϊκήν αντιπροσπευτικήν ιδιότητα.

Αλλοι αντιθέτως διετύπωσαν την γνώμην ότι τα μέλη του Συμβουλίου έπρεπε να προέρχωνται δι' εκλογών υπό του λαού, με δικαίωμα δε ψήφου και ουχί συμβουλευτικής γνώμης.

Αλλοι υποστήριξαν την γνώμην ότι το Εθναρχικόν Συβούλιον θα ηδύνατο να αποτελεσθή εξ αντιπροσώπων των διαφόρων Οργανώσεων, Κομμάτων, Σωματείων κλπ.

Αλλη άποψις ήτο ότι το Συμβούλιον έπρεπε να εκλεγή αριστίνδην υπό της Ι. Συνόδου, να είναι πολυμελές, τα δε μέλη του να έχωσι και λαϊκήν αντιπροσωπευτικήν ιδιότητα.

Υπεστηρίχθη τέλος και υπό άλλων ότι η ύπαρξις Εθναρχικού Συμβουλίου ήτο εντελώς περιττή η δε Εθναρχία δύναται εκάστοτε να συμβουλεύηται οιαδήποτε πρόσωπα, τα οποία κατά την αντίληψιν της είναι εις θέσιν να παρέχωσι μίαν καλήν γνώμην- συμβουλήν.

Εκ των εκτεθεισών τούτων απόψεων καθίσταται φανερόν ότι οιαδήποτε και αν ήτο η σύνθεσις και ο τρόπος συνθέσεως του Συμβουλίου δεν θα έδιδεν ικανοποίησιν εις όλους. Πάντως, προτού καταλήξωμεν εις την παρούσαν σύνθεσιν του Συμβουλίου εμελετήσαμεν σοβαρώς τον τρόπον της συνθέσεως του και εσταθμίσαμεν δι' εκάστην περίπτωσιν όλα τα πλεονεκτήματα και μεικονεκτήματα.

Εκρίναμεν ότι είναι προς το συμφέρον του αγώνος η διατήρησις του θεσμού του Εθναρχικού Συμβουλίου, διότι θα έχωμεν τας απόψεις προσώπων εχόντων πείραν του ζητήματος και γνώσιν των προβλημάτων του τόπου και δυναμένων να χρησιμεύσουν, μέχρις ενός σημείου, εις το να διοχετεύη η Εθναρχία τας απόψεις της εις τον λαόν. Αλλως τε η κατάργησις του θεσμού θα ενίσχυε την προπαγάνδαν των καλοθελητών, ότι ο αγών διεξάγεται δήθεν υπό μόνης της Εκκλησίας, ενώ εν τη πραγματικότητι, ο ενωτικός αγών είναι αγών ολοκλήρου του Κυπριακού λαού. Εμελετήθη το ζήτημα καταρτίσεως Συμβουλίου δι' εκλογών. Η διά του τρόπου τούτου ανάδειξις των μελών του Εθναρχικού Συμβουλίου είχεν ασφαλώς σοβαρά πλεονεκτήματα. Οι αντιπρόσωποι θα εξεπροσώπουν τον λαόν και θα ηδήνατο να ομιλώσι με περισσότερον κύρος, Θα ήσαν άλλως τε υπόλογοι έναντι των εκλεκτόρων των, δι' ό,τι θα έλεγον ή θα έπραττον, εν τούτοις τα μειοκετήματα άτινα παρουσίαζεν ο τρόπος αυτός, εκρίθησαν σοβαρώτερα από τα πλεονεκτήματα. Ανεξαρτήτως των δυσκολιών και των προβλημάτων, άτινα θα αντιμετωπίζομεν καταρτισμόν καταλόγων ψηφοφόρων, αδείας συγκεντρώσεως δι' εκλογήν κλπ, θα είχαμεν ασφαλώς ως εκ του προεκλογικού σάλου, και των εκλογών διάσπασιν του λαού εις μίαν περίοδον, κατά την οποίαν επιβάλλεται η συνένωσις των υγιών στοιχείων του τόπου. Δεδομένων δε των όρων και των συνθηκών της εκλογής, είναι λίαν αμφίβολον αν θα εξελέγοντο οι άριστοι. Πλείστοι ικανοί και άξιοι κατά τα άλλα, θα ήσαν από χαρακτήρος απρόθυμοι να ριφθώσιν εις τον προεκλογικόν σάλον. Το πιθανώτερον είναι ότι θα ανεδεικνύοντο εκ των εκλογών οι επιτηδειότεροι. Διά τους λόγους τούτους δεν εκρίναμεν ορθόν να ρίψωμεν τον τόπον εις την εκλογικήν διαμάχην.

Δεν εύρομεν επίσης ικανοποιητικήν λύσιν να υποδείξουν διάφοροι οργανώσεις αντιπροσώπους εις το Συμβούλιον και τούτο, διότι το μεγαλύτερον μέρος του λαού να παραμένει ανοργάνωτον και συνεπώς δεν θα εξεπροσωπείτο, επί πλέον, πρόσωπον τι, δύναται να είναι άριστον διά τους σκοπούς της οργανώσεως του, όχι όμως και εις θέσιν να συμβουλεύη την Εθναρχίαν επί του εθνικού ζητήματος.

Απέμενε συνεπώς εις την Εθναρχίαν η αριστίνδην εκλογή των μελών του Συμβουλίου. Υπήρξαν οι υποστηρίξαντες τον καταρτισμόν ολιγομελούς Συμβουλίου. Τοιούτο σώμα θα ήτο βεβαίως ευκίνητον και θα παρελάμβανε πρόσωπα ικανά να απέχωσι γνώμας εις την Εθναρχίαν, θα εστερείτο όμως οιουδήποτε αντιπροσωπευτικού χαρακτήρος και δεν θα ήτο εις θέσιν να διοχετεύη εις τον λαόν τας απόψεις της Εθναρχίας.

Ούτω κατόπιν προσεκτικής μελέτης κατελήξαμεν εις την παρούσαν σύνθεσιν του Συμβουλίου, επιλεγέντων προσώπων άτινα είναι εις θέσιν να παράσχωσι συμβουλάς εις την Εθναρχίαν και εχόντων κατά τινα τρόπον αντιπροσωπευτική ιδιότητα.

Οπωσδήποτε αι εθνικαί επάλξεις είναι πολλαί και δύναται έκαστος από οιασδήποτε θέσεως, είτε εντός, είτε εκτός του Συμβουλίου να πράξη το πατριωτικόν του καθήκον. Ο Κυπριακός αγών δεν διεξάγεται υπό μόνης της Εθναρχίας και του Συμβουλίου της, αλλά υπό ολοκλήρου του Κυπριακού λαού, και η οιαδήποτε εκάστου προσφορά είναι ασφαλώς πολύτιμος. Φιλοδοξίαι στενόν τοπικιστικόν πνεύμα κομματικά συμφέροντα και υπολογισμοί, πρέπει να υποχωρώσι προ του μεγάλου κοινού σκοπού της επιτεύξεως της ποθητής λύσεως του εθνικού ζητήματος μας".

Ανεξαρτησία

Επί Ανεξαρτησίας το Εθναρχικό Συμβούλιο δεν είχε λόγο ύπαρξης και καταργήθηκε.

Πηγές:

Polignosi
Παναγιώτη Παπαδημήτρη - Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου: Ο Μακάριος συστήνει Εθναρχικό Συμβούλιο

Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εθναρχικό Συμβούλιο

Φώτο Γκάλερι