Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου (Κ.Κ.Κ.) ιδρύθηκε στις 15 Αυγούστου του 1926 και διατηρήθηκε στη ζωή — δρώντας για ένα διάστημα στην παρανομία — μέχρι το 1944. Τότε ανέστειλε τη δράση του γιατί συγχωνεύθηκε με το ΑΚΕΛ (Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού) που είχε ιδρυθεί το 1941. Έκτοτε το ΑΚΕΛ θεωρείται ο συνεχιστής της πορείας του Κ.Κ.Κ.

 

Η ίδρυση: Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Κύπρο στις αρχές του 20ού αιώνα (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές) όταν το νησί βρισκόταν υπό τον βρετανικό αποικιοκρατικό ζυγό αλλά κι όταν είχε ήδη αρχίσει να δέχεται από έξω τις νέες ιδέες και τις νέες τάσεις, ευνοούσαν όχι μόνο την ίδρυση κομμουνιστικού κόμματος αλλά και την πλατιά ανάπτυξή του. Από την άλλη, ανασταλτικός παράγων, που εγκυμονούσε και πολλούς ατομικούς κινδύνους, ήταν το ίδιο το αποικιακό καθεστώς.

 

Στον πολιτικό τομέα επικρατούσε ήδη η απογοήτευση αφού φάνηκε καθαρά ότι διαψεύδονταν πλέον οι ελπίδες ότι η Αγγλία θα απελευθέρωνε την Κύπρο (ελπίδες που γεννήθηκαν από το 1878 με την αναπάντεχη μεταβίβαση του νησιού από την Τουρκία στη Μεγάλη Βρετανία). Η απογοήτευση πολλαπλασιάστηκε μετά το τέλος του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, κι αφού πλέον η Αγγλία προσάρτησε επίσημα την Κύπρο στις αποικίες της το 1914.

 

Στον οικονομικό τομέα, η μάζα του κυπριακού λαού ζούσε σχεδόν σε άθλια κατάσταση. Οι εργαζόμενοι, που δούλευαν ακόμη «γέννημαν ήλιου - βούττημαν ήλιου» (δηλαδή το μεροκάματο λογαριαζόταν από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου) είχαν αρχίσει ήδη να οργανώνονται και να διεκδικούν ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και ικανοποιητικά ημερομίσθια. Οι γεωργοκτηνοτρόφοι εξαρτούσαν αποκλειστικά σχεδόν την επιβίωσή τους από τις διαθέσεις του καιρού. Η φτώχεια ήταν το κύριο χαρακτηριστικό του τόπου, κι όσοι μπορούσαν να στείλουν τα παιδιά τους μέχρι το γυμνάσιο θεωρούνταν πλούσιοι. Τα αγροτικά χρέη ήταν, επίσης, τεράστια.

 

Στον κοινωνικό τομέα απουσίαζαν ακόμη και οι στοιχειώδεις παροχές, και ήταν ευφάνταστο να σκέφτεται κανένας άδειες με απολαβές για τους εργαζόμενους, συντάξεις, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ικανοποιητική εκπαίδευση κλπ.

 

Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια, οι πρώτοι πυρήνες κομμουνιστών άρχισαν να σχηματίζονται από τα χρόνια του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, λίγο δε αργότερα άρχισαν να παρουσιάζονται και οι πρώτες συνδικαλιστικές οργανώσεις (η πρώτη οργάνωση των οικοδόμων εμφανίστηκε στη Λεμεσό το 1922). Τον Αύγουστο του 1926 ιδρύθηκε το Κ.Κ.Κ. Στις 15 Αυγούστου 1926 δημοσιοποιήθηκαν τα κείμενα και οι αποφάσεις του Α Συνεδρίου του. 

 

Το ιδρυτικό συνέδριο του Κόμματος πραγματοποιήθηκε μυστικά στις 14 και 15 Αυγούστου του 1926. Επελέγησαν οι ημερομηνίες αυτές εξαιτίας της μεγάλης γιορτής του Δεκαπενταύγουστου, οπότε οι μετακινήσεις των κομμουνιστών (οι περισσότεροι παρακολουθούνταν από την αστυνομία) δεν θα προκαλούσαν υποψίες. Τα πρώτα γραφεία του Κόμματος στεγάστηκαν επί της οδού Βασιλείου Μακεδόνος στη Λεμεσό. 

 

Στην πρώτη αυτή ιδρυτική συνέλευση παρευρέθηκαν οι ακόλουθοι: Χαράλαμπος Βατυλιώτης (Βάτης), Κώστας Χριστοδουλίδης (Σκελέας), Χαράλαμπος Σολομωνίδης (υπεύθυνος του εντύπου Νέος Άνθρωπος), Γιάννης Παπαγγέλου (Λεύκης), Χρίστος Σαββίδης, Κώστας Δράκος, Χριστόδουλος Αρτεμίου, Πλάτων Τουμάζος, η αδελφή του Κατίνα Νικολάου, Κλεάνθης Κιούπης (που πήγε περπατητός στη Λεμεσό από το χωριό του, το Κοιλάνι, για να παρευρεθεί στο συνέδριο), Γ. Σολιάτης, Χ. Σκαπανέας, Κώστας Έρωτας, Λεωνίδας Χριστοδουλίδης και Άννινος Γεωργίου. Παρευρέθηκαν επίσης και οι ακόλουθοι εκπρόσωποι της νεολαίας: Κυριάκος Κουκκουλής, Μάρκος Μαρκουλλής, Μ. Μικελλίδης, Γ. Σολομωνίδης και Ευστ. Ξιναρής.

 

Η εμφάνιση του Κ.Κ.Κ. επίσημα στο προσκήνιο, προκάλεσε την βίαιη αντίδραση τόσο της αποικιακής κυβέρνησης όσο και των Κυπρίων αστών. Ωστόσο το Κόμμα όχι μόνο οργανώθηκε, αλλά άρχισε ν' αναπτύσσεται με γοργό ρυθμό. Εκφραστικά του όργανα ήταν ο Νέος Άνθρωπος (άρχισε να εκδίδεται από την 1 Ιανουαρίου 1925), ο Εργάτης (εμφανίστηκε ένα χρόνο μετά την ίδρυση του Κ.Κ.Κ.), και λίγο αργότερα ο Νέος Εργάτης με υπεύθυνο τον Κώστα Δράκο και έδρα το Κοιλάνι.

 

Η πορεία του Κόμματος: Επικεφαλής του Κόμματος μέχρι και τον Οκτώβριο του 1931 ήταν ο Χαράλαμπος Βατυλιώτης (Βάτης) και ο Κώστας Χριστοδουλίδης (Σκελέας). Και οι δυο συνελήφθησαν από τους Άγγλους τον Οκτώβριο του 1931, αμέσως μετά την εξέγερση που παρέμεινε γνωστή ως Οκτωβριανά, κι εξορίστηκαν μαζί με άλλους Κυπρίους του χώρου της Δεξιάς, κληρικούς και λαϊκούς. Η σύλληψη των Βάτη και Σκελέα έγινε στα κεντρικά γραφεία του Κ.Κ.Κ. που βρίσκονταν στη Λευκωσία, στο οίκημα του «Εργατικού Κέντρου». Ταυτόχρονα προς την επίσημη εμφάνιση του Κ.Κ.Κ., έκαμαν την εμφάνισή τους και η Κομμουνιστική Νεολαία Κύπρου  και η Οργάνωση Μαθητικής Νεολαίας που και οι δυο εξαρτιούνταν από το Κόμμα.

Από τα συνθήματα και γενικά το πρόγραμμα του ΚΚΚ, φαίνεται πως το σλόγκαν της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα δεν είχε καμία απήχηση στα πρώτα στελέχη και μέλη του κόμματος. Αντίθετα τάχτηκαν υπέρ της αυτονομίας – ανεξαρτησίας της Κύπρου, ενώ υιοθέτησαν το όραμα της Κομιντέρν για μια Βαλκανική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία. Οι θέσεις αυτές του ΚΚΚ προκάλεσαν την σφοδρή αντίδραση των Ε/κ εθνικιστών. Και έδωσαν την αφορμή για ένα σωρό σοβαρές κατηγορίες σε βάρος των κομμουνιστών. Για παράδειγμα εκτοξεύτηκαν εναντίον τους οι καταγγελίες ότι εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των σλάβων και πως ήταν “εθνικά λεπροί”. Προδότες δηλαδή της πατρίδας τους. Και από τότε αναπτύχθηκε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα γύρω από τους κομμουνιστές, που είχε σαν αποτέλεσμα την απομόνωση του ΚΚΚ και τον περιορισμό του αριστερού κινήματος σε ένα μικρό αριθμό στελεχών. Ήταν όμως οι Ε/κ κομμουνιστές εθνικοί προδότες και πράκτορες ξένων συμφερόντων; Εναντίον της Ένωσης για παράδειγμα είχε ταχθεί την εποχή εκείνη και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος.

 

Όπως ο Μαρξ έτσι και το ΚΚΚ επιστράτευσε τον προλεταριακό διεθνισμό, ώστε να αντιμετωπίσει τον εθνικισμό της ε/κ Δεξιάς. Και τον έθεσε σαν καθοδηγητική αρχή στη διαμόρφωση στρατηγικής στο εθνικό ζήτημα. Από που το συμπεραίνουμε αυτό; Από το πρόγραμμα, το καταστατικό, τις προκηρύξεις και τα πολιτικά συνθήματα του ΚΚΚ. Στο καταστατικό του κόμματος τέθηκαν ορισμένοι σκοποί. Ένας από αυτούς ήταν “η ανάπτυξη της διεθνούς αλληλεγγύης κι ο συντονισμός του αγώνα των Κυπρίων εργατών, με τον αγώνα των συναδέλφων τους στις άλλες χώρες”. Ενώ στην εφημερίδα του κόμματος “Νέος Άνθρωπος” γινόταν επί μονίμου βάσεως χρήση του διεθνιστικού συνθήματος “Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε”. Η ίδια αυτή εφημερίδα, όταν πρωτοεκδόθηκε την 1η Ιανουαρίου του 1925, παράθεσε και το πρόγραμμα του κόμματος, στο οποίο μέσα τόνιζε ότι σκοπός αποτελούσε η παροχή βοήθειας στους φτωχούς βιοπαλαιστές ανεξαρτήτως της εθνικότητας τους:

 

 “…Η πρώτη φροντίδα μας είναι να εξαλείψουμε κάθε φυλετικό μίσος που υπάρχει ανάμεσα στους κατοίκους του νησιού μας, να μάθουμε τη μάζα πως οι άνθρωποι δεν ξεχωρίζονται πια σε Έλληνες και Τούρκους για να αλληλοτρώγονται για τα μεγαλεία των πατρίδων των, αλλά σε φτωχούς και πλουτοκράτες, και θα γίνουμε οι κήρυκες της αγάπης και της ενώσεως όλων των φτωχών για την ομαδική επιδίωξη των συμφερόντων των. Πιστεύοντας ότι η ευτυχία ενός τόπου έρχεται μαζί με την πραγματική του ελευθερία, θα σταθούμε αντιμέτωποι κάθε πατριδοκάπηλου εθνικιστή πολιτικάντη και θα εργασθούμε για την ανεξαρτησία της Κύπρου, υπό μιαν εργατοαγροτική κυβέρνηση, με πλήρη δικαιώματα στο λαό, μακράν πάσης επιρροής και προστασίας εκ των έξω

 

 

Εργατικό Κίνημα 

Το Κ.Κ.Κ., παρά τα πολλαπλά εμπόδια τόσο από τις αρχές όσο και τους αστούς, επεδόθη σε ζωντανή διαφώτιση τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά της Κύπρου, κι άρχισε ταυτόχρονα να οργανώνει το εργατικό κίνημα με την ίδρυση εργατικών λεσχών και εργατικών κέντρων. Παράλληλα άρχισαν να τίθενται εκ μέρους του Κόμματος και οι πρώτες του διεκδικήσεις που αφορούσαν τα προβλήματα των εργατοϋπαλλήλων, ιδιαίτερα των μεταλλωρύχων, και των οικοδόμων και των αγροτών. (Η πρώτη απεργία των οικοδόμων είχε γίνει στη Λεμεσό το 1925 και η πρώτη μεγάλη απεργία στην Κύπρο έγινε στη Λευκωσία το 1933. (Βλέπε λήμμα απεργία). Ταυτόχρονα το Κ.Κ.Κ. εξέφρασε ανοικτά και τις θέσεις του από την αρχή, σχετικά με το πολιτικό ζήτημα της Κύπρου, τασσόμενο κατά της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα (που αποτελούσε τον πολιτικό στόχο της Δεξιάς) και υποστηρίζοντας γραμμή αυτονομίας - ανεξαρτησίας, προσθέτοντας ότι η σωστή λύση του Κυπριακού θα επιτευχθεί μόνο με ένα εργατοαγροτικό μέτωπο Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου (Νέος Άνθρωπος, 15 Ιουνίου 1926). Εξάλλου το 1927 το Κόμμα εξέφραζε επίσημα τη θέση ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο Ελλήνων και Τούρκων με αποκλειστικό σκοπό το διώξιμο του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού από τον τόπο μας. Σε άρθρο του ο Νέος Άνθρωπος (το 1927) καλούσε όλα τα αντιαγγλικά στοιχεία, σε οποιαδήποτε παράταξη κι αν βρίσκονται, είτε αστοί είναι, είτε προλετάριοι, είτε Ρωμηοί ή Τούρκοι... να συνεργαστούν στον αγώνα κατά της ξένης κυριαρχίας.

 

Τον Οκτώβριο του 1931 ο ίδιος ο Χαράλαμπος Βατυλιώτης (που κατείχε τότε τη θέση του γενικού γραμματέα του Κ.Κ.Κ.), μετείχε σε σύσκεψη σ' αυτό τούτο το αρχηγείο της Δεξιάς, την Αρχιεπισκοπή, στις 24 του μηνός. Εκεί διαβεβαίωσε τον αρχιεπίσκοπο ότι το Κόμμα του — αν και δεν είχε ανάμειξη στα προ της εξέγερσης διατρέξαντα — «θα υπερασπιζόταν τον αγώνα κατά της αποικιοκρατίας και υποσχέθηκε «απόλυτη υποστήριξη στην προσπάθεια καταπολέμησης της αποικιακής κυβέρνησης».

 

Η υποστήριξη του Κ. Κ. Κ. και η συμμετοχή του στο κίνημα των Οκτωβριανών στοίχισε στο Κόμμα αλλά και στα ηγετικά του στελέχη σκληρές διώξεις. Εκτός από την εξορία των ηγετών του Βάτη και Σκελέα, αρκετά άλλα μέλη του φυλακίστηκαν, εκτοπίστηκαν σε απομονωμένα χωριά ή διώχθηκαν με άλλους τρόπους.

 

Στην παρανομία 

Το Κόμμα, που στις βουλευτικές εκλογές του προηγούμενου χρόνου (1930) είχε κατορθώσει παρά τους περιορισμούς και τα καταπιεστικά μέτρα να συγκεντρώσει ένα ποσοστό ψήφων γύρω στο 16% (ποσοστό τεράστιο για την εποχή και τις συνθήκες), μετά τον Οκτώβριο του 1931, αναγκάστηκε να εισέλθει στην παρανομία. Την καταστολή από τις αρχές της εξέγερσης του Οκτώβριο του 1931, ακολούθησε η επιβολή στην Κύπρο σκληρότατων δικτατορικών μέτρων που διατηρήθηκαν μέχρι και το 1940. Η περίοδος αυτή της τυραννίας παρέμεινε γνωστή ως Παλμεροκρατία από το όνομα του Άγγλου κυβερνήτη Πάλμερ. Ούτε η ύπαρξη ούτε η δράση πολιτικών κομμάτων επιτρεπόταν. Τυπικά το Κ.Κ.Κ. δεν υφίστατο. Ουσιαστικά όμως εξακολουθούσε να δρα στην παρανομία και να εκφράζεται μέσω συνδικαλιστικών οργανώσεων. Σύμφωνα με τον Δώρο Άλαστο, ενώ το 1932 υπήρχε μια μόνο συντεχνία εργατών με 84 συνολικά μέλη, το 1940 υφίσταντο 62 συντεχνίες με σύνολο 3.389 μέλη. Επίσης, ενώ το 1932 υφίσταντο 6 συνεργατικές εταιρείες με μερικές εκατοντάδες μέλη, το 1940 υπήρχε ένα ισχυρό συνεργατικό κίνημα με 37.000 μέλη περίπου.

 

Βέβαια όλα αυτά τα μέλη δεν ανήκαν στο Κ.Κ.Κ., ούτε και οι 62 συντεχνίες. Οι αριθμοί είναι όμως χαρακτηριστικοί της εξέλιξης, κι ένα σημαντικό τμήμα τους ανήκε στο Κ.Κ.Κ. Η οργάνωση σε σύνολα των παραγωγικών τάξεων του λαού ήταν το πρώτο βήμα που συνέχειά του ήταν οι μεγάλοι αγώνες για διεκδίκηση πολλών εργατικών δικαιωμάτων κατά την επόμενη δεκαετία.

 

Το 1941 ιδρύθηκε το ΑΚΕΛ. Με το κόμμα αυτό συγχωνεύθηκε το 1944 το Κ.Κ.Κ. Για την περαιτέρω πορεία του, βλέπε λήμμα Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού.

 

Κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του, το Κ.Κ.Κ. πραγματοποίησε τέσσερα συνολικά συνέδρια:

 

1. Ιδρυτικό συνέδριο: 15 Αυγούστου 1926, Λεμεσός.
2. Β' συνέδριο (ημιπαράνομο): Τέλη Νοεμβρίου 1928, Λεμεσός.
3. Γ' συνέδριο (παράνομο): Αρχές του 1936, Αμμόχωστος.
4. Δ' συνέδριο (παράνομο): Μάιος 1940, Δερύνεια.

 

Μαρτυρία:

Η ίδρυση του ΚΚΚ 

Στις 24 Απριλίου 2005 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα  «Χαραυγή» η μαρτυρία του Λεωνίδα Στρίγκου, που υπήρξε ένας από τους ιδρυτές του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου και αργότερα ηγετικό στέλεχος, μέλος του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ.

***

Ο Λ. Στρίγγος γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1900 (πέθανε στις 7 Ιουνίου 1983). Μαζί με ορισμένους άλλους πρωτοπόρους ίδρυσαν τον πρώτο μαρξιστικό πυρήνα γύρω στον Νιόβρη (Νοέμβρη) του 1922. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στην Ελλάδα όπου πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και τον εμφύλιο πόλεμο. Το 1976, με την ευκαιρία των 50 χρόνων του ΚΚΚ - ΑΚΕΛ, ο Λ. Στρίγγος, ύστερα από παράκληση του ΑΚΕΛ, έστειλε επιστολή στο κόμμα στην οποία έδιδε πολύτιμες πληροφορίες για τα πρώτα βήματα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου:

 

«Αγαπητοί σύντροφοι,

Αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση, που μου δίνεται η ευκαιρία να σας στείλω στοιχεία για τη συγκρότηση της πρώτης Κομματικής Οργάνωσης της Κύπρου. Πάντα το θεωρούσα χρέος μου, πολύ περισσότερο που ξέρω πως μια σειρά σύντροφοι που πήραν μέρος σ' αυτή την ενέργεια δε βρίσκονται σήμερα στη ζωή.

 

Δυο φορές, μέσω του μακαρίτη σ. Πιερίδη, επιχείρησα να σας αποστείλω τέτοια στοιχεία. Δεν ξέρω αν έφτασαν σε σας. Τώρα, ύστερα από παράκλησή σας, σας τα ξαναγράφω, συμπληρωμένα. Πιστεύω πως θα σας είναι χρήσιμα. Το θεωρώ χρέος μου και για έναν άλλο λόγο. Κατά καιρούς, και ιδιαίτερα από τον Πλούτη Σέρβα, είχε γραφεί πως επρόκειτο για μια φιλολογική οργάνωση που δεν έχει καμιά σχέση με κομμουνιστικό κόμμα. Οπως θα δείτε, όλα αυτά δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα.

 

Η πρώτη Κομματική Οργάνωση της Κύπρου (Λεμεσού) συγκροτήθηκε τον Οκτώβρη ή Νοέμβρη του 1922 από τους εξής συντρόφους, που είχαν και την πρωτοβουλία.

 

1. Κώστας Χριστοδουλίδης Σκελέας, μαραγκός, και κατόπι τυπογράφος (πέθανε).
2. Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης, υπάλληλος (πέθανε).
3. Λεωνίδας Στρίγγος, υπάλληλος.
4. Δημήτρης Χρυσοστομίδης, υπάλληλος (πέθανε).
5. Σολέας (υπάλληλος).
6. Ενας εργάτης από τα χυτήρια του Κυριακίδη (δε θυμάμαι το όνομά του).
7. Ενας μικροεπαγγελματίας με μικρή ταβέρνα (επίσης δε θυμάμαι το όνομά του).

 

Στην Οργάνωση προσχώρησε σε σύντομο διάστημα ο αγαπητός φίλος Χρίστος Σαββίδης, ο Χαράλαμπος Σολομωνίδης, ένας υπάλληλος της εταιρίας "Παυλίδης" κ.ά. Δεν είναι σωστή η πληροφορία που είχατε πως η Οργάνωση ιδρύθηκε από το Ν. Γιαβόπουλο. Ο Ν. Γιαβόπουλος, φοιτητής στην Αθήνα, προσχώρησε ένα χρόνο αργότερα, όταν ήρθε στην Κύπρο. Ο σ. Βατυλιώτης έφθασε στην Κύπρο, αν δεν απατώμαι, το 1925-26. Δεν είναι σωστό επίσης ότι η ΚΟ καθοδηγούνταν από το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδας. Είχε απλώς σχέσεις μαζί του.

Ως τα τέλη του 1924 είχε περίπου 35 μέλη στη Λεμεσό και επαφές με τη Λάρνακα και τη Λευκωσία. Η έδρα του βρισκόταν στο ίδιο κτίριο που ήταν και οι Συντεχνίες - στην αρχή κοντά στη Δημοτική Αγορά, και, αργότερα, στην παραλία.

 

Οι παράγοντες που οδήγησαν στη δημιουργία της πρώτης Κομμουνιστικής Οργάνωσης της Κύπρου ήταν, κατά τη γνώμη μου, η επίδραση της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, η ύπαρξη στην πόλη της Λεμεσού μιας εργατικής τάξης μικρής, αλλά αρκετά μαχητικής, καθώς και η διάδοση των μαρξιστικών ιδεών: Σε κείνη την περίοδο, στους πιο προοδευτικούς ανθρώπους του νησιού άρχισε να μπαίνει το πρόβλημα της απαλλαγής της χώρας από τον αγγλικό ιμπεριαλισμό. Κι αυτό ήταν επίσης ένα στοιχείο, ένας παράγοντας, που οδήγησε στην ανάγκη να υπάρχει ένα κομμουνιστικό κόμμα.

 

Ας δούμε συγκεκριμένα αυτούς τους παράγοντες. Η Σοβιετική Ενωση μόλις τότε έβγαινε από τον εμφύλιο πόλεμο, κι αντιμετώπιζε τεράστιες δυσκολίες. Ο αντικομμουνισμός εμφάνιζε τις πιο τερατώδεις μορφές. Ομως, οι επαναστατικές ιδέες και η αίγλη της Σ.Ε. άρχισαν να κατακτούν έδαφος μέσα στην εργατική τάξη, ιδιαίτερα στην εργαζόμενη νεολαία. Σ' αυτό βοήθησαν πολύ ο "Ριζοσπάστης", όργανο της ΚΕ του Σοσιαλεργατικού Κόμματος της Ελλάδας, που τον παίρναμε καθημερινά, η "Κομμουνιστική Επιθεώρηση", που την παίρναμε επίσης τακτικά, μια σειρά μαρξιστικές εκδόσεις, που άρχισαν να εκδίδονται στις ΕΠΑ και στην Ελλάδα, όπως το "Κράτος και Επανάσταση" του Λένιν, η "Καταγωγή της οικογένειας και του Κράτους" του Εγκελς κ.ά. Σημαντική ήταν η βοήθεια και η επίδραση που είχε πάνω μας το πολιτικο-θεωρητικό περιοδικό CORRESPONDANCE INTERNATIONALE (αργότερα RUNDSCHAU), που έβγαινε στο Βερολίνο και τη Βιέννη σαν όργανο του Γραφείου στην Ευρώπη της Κομμουνιστικής Διεθνούς και περιείχε άρθρα των πιο επιφανών ηγετικών στελεχών του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Ολα αυτά τα υλικά βρίσκονταν στην αίθουσα που είχε η Κομμουνιστική Οργάνωση και μπορούσε να τα διαβάσει ο καθένας.

 

Δεν παραλείπω να σημειώσω ότι, το εργατικό κίνημα, οργανωμένο σε συντεχνίες, βρισκόταν ακόμα σε εμβρυακή κατάσταση (χτίστες και τσαγκαράδες). Ομως η επίδρασή του στην ίδρυση της Κομματικής Οργάνωσης ήταν αναμφισβήτητη.

 

Η πρώτη μικρή μαρξιστική οργάνωση (της Λεμεσού) αντιμετώπισε από την αρχή μεγάλες δυσκολίες. Αντλούσε όμως δυνάμεις, γιατί βρισκόταν σε στενή επαφή με τους εργάτες και στηριζόταν στις ιδέες του μαρξισμού - λενινισμού. Χάρη στο ζήλο, την ακούραστη δουλιά και την αφοσίωση των μελών της (χαρακτηριστικό είναι ότι τα ιδρυτικά μέλη της πρόσφεραν κάθε μήνα το ένα τέταρτο, το ένα τρίτο των αποδοχών τους για τις ανάγκες της Οργάνωσης), μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, να στήσει την εφημερίδα της, τον "Πυρσό", ν' αυξήσει τα μέλη της, να βοηθήσει στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, και να θέσει σε αρκετές χιλιάδες από τους πρωτοπόρους εργάτες το θέμα της απαλλαγής του νησιού από τον ιμπεριαλιστικό ζυγό.

 

Οσον αφορά τη συγκρότησή της, στηρίχτηκε στις αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Επιδίωξε να έρθει σε επαφή μαζί της. Το πέτυχε μόνο στα τέλη του 1924, όταν οι σ. Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης και Λεωνίδας Στρίγγος πήγαν στη Μόσχα. Καθοδηγημένη από τις αποφάσεις της Κ.Δ., στηρίχτηκε από την πρώτη στιγμή στις αρχές του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Παρά την απειρία της, χαρακτηριστική ήταν η εμμονή της στις αρχές του μαρξισμού - λενινισμού (όταν π.χ., ο διευθυντής της εφημερίδας "Πυρσός" Πάνος Φασουλιώτης έκανε πολιτικές υποχωρήσεις στη δίκη του "Πυρσού", τον διέγραψε παμψηφεί).

 

Η πολιτική δραστηριότητα της Οργάνωσης προσανατολιζόταν στις εξής κατευθύνσεις:

Α.- Εκδοση της βδομαδιάτικης πολιτικής εφημερίδας "Πυρσός" από τα τέλη του 1922. Ο "Πυρσός" έστρεψε την προσοχή του στα ζητήματα των εργαζομένων (εργάτες, αγρότες). Υποστήριξε την απαλλαγή του νησιού από τον αγγλικό ιμπεριαλισμό (δεν τάχθηκε υπέρ της ένωσης). Και καλλιεργούσε τις μαρξιστικές ιδέες. Η κυκλοφορία του σ' όλο το νησί ξεπέρασε γρήγορα τα χίλια αντίτυπα.

 

Η Κομματική Οργάνωση Κύπρου πάλεψε και πέτυχε ν' αναπτυχθούν οι συντεχνίες και ν' αναδειχτούν στις διοικήσεις τους πρωτοπόροι εργάτες.

 

Επιδίωξε συνεργασία και καλλιέργησε αδελφικές σχέσεις με το τουρκικό στοιχείο, ανάμεσα στο οποίο είχε και οπαδούς. Στα τέλη του 1923 ή στις αρχές του 1924 συνήλθε στη Λευκωσία σύσκεψη, στην οποία πήραν μέρος εκπρόσωποι της Κομματικής Οργάνωσης, ο γραμματέας του τότε μικρού αγροτικού κόμματος και δυο χοτζάδες από την τούρκικη μειονότητα, και εξέτασαν το πρόβλημα των αγροτικών χρεών, φλέγον τότε ζήτημα, γιατί οι αγρότες στη διάρκεια του παγκόσμιου πολέμου είχαν υπερχρεωθεί, για να αναπτύξουν την παραγωγή τους. Αντιπροσωπεία από τη Σύσκεψη απευθύνθηκε στις Αρχές και ζήτησε χρεοστάσιο για δέκα χρόνια των αγροτικών χρεών.

 

Η Κομματική Οργάνωση Λεμεσού δεν παρέλειψε και την κομματική μόρφωση. Με βάση τα βιβλία που υπήρχαν, οργάνωσε μαθήματα και διαλέξεις (Κράτος και Επανάσταση, Ελληνική Επανάσταση του '21 κλπ.).

 

Και σήμερα, όταν εξετάζει κανείς τη δράση της, νομίζω θα πρέπει να δεχτεί πως στάθηκε το πρόπλασμα του ΚΚΚ και του μετέπειτα κόμματος του ΑΚΕΛ.

 

Με την ευκαιρία, σας εύχομαι, αγαπητοί σύντροφοι, επιτυχίες στη δουλιά σας. Σας εύχομαι να υπερνικήσετε τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζετε αυτή τη στιγμή στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού και της αντίδρασης».