Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άγιος Θεόδωρος Λάρνακας- Agios Theodoros Larnakas. Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, χτισμένο στις δυο όχθες του ποταμού Πεντάσχοινου, 80 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Απέχει περί τα 6 χμ. από τη θάλασσα και περί τα 3 χμ. από την Κοφίνου. Το χωριό αυτό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Μνημονεύεται σε παλαιό χειρόγραφο ως ένα των φέουδων που διοικητικά υπάγονταν στο διαμέρισμα Μαζωτού.

 

Βλέπε λήμμα: Πεντάσχοινος ποταμός

 

Γεωλογία

Από γεωλογικής άποψης, στην παράκτια περιοχή του χωριού και γύρω από την κοίτη του Πεντάσχοινου απαντώνται οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου που αποτελούνται από άμμους, χαλίκια και αργίλλους, ενώ στην υπόλοιπη διοικητική του έκταση κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών), οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι) και οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Κορωνιάς. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη προσχωσιγενή, ασβεστούχα και ξερορεντζίνες.

 

Στην προσχωσιγενή, αρδευόμενη κοιλάδα του Πεντάσχοινου, καθώς και στην παράκτια πεδιάδα, καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή (πορτοκαλιές, γκρέιπφρουτ, λεμονιές), λαχανικά, πατάτες, πεπονοειδή, οπωροφόρα και αγκινάρες, ενώ στις υπόλοιπες ξηρικές περιοχές καλλιεργούνται τα σιτηρά (κυρίως σιτάρι και λίγο κριθάρι), τα όσπρια, τα κτηνοτροφικά φυτά, οι ελιές και οι χαρουπιές.

 

Κλίμα, γεωργία

Είναι πολύ εντατική η εκμετάλλευση της γης κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Πεντάσχοινου. Είναι φυτευμένη απ' άκρη σ' άκρη με λογής-λογής οπωροφόρα και εσπεριδοειδή. Είναι μόνο στις ψηλές πλαγιές της κοιλάδας και στις κορφές των αποστρογγυλωμένων λόφων των κιμωλιούχων πετρωμάτων, που φυτρώνει η ελιά, η χαρουπιά, ο σχίνος, το θυμάρι και μια άλλη πλούσια θαμνώδης βλάστηση. Εκτός από τη γεωργία αρκετά ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία του χωριού.

 

Το νότιο αυτό τμήμα του ποταμού Πεντάσχοινου, αν και ήρεμο και σιγαλό, ξαφνιάζει κατά τους χειμερινούς μήνες, σαν δεχτεί στην κοίτη του άφθονο νερό. Θα αλλάξει την κοίτη του, θα δημιουργήσει εντυπωσιακούς μαιάνδρους, θα εγκαταλείψει πεταλοειδή κομμάτια της παλιάς του διαδρομής, θα καταστρέψει κήπους και θα κουβαλήσει μπόλικη λάσπη από τα προσχωσιγενή εδάφη στις όχθες του προς τη θάλασσα.

 

Καταφύγιο των αμπελοπουλιών

Σ' αυτήν ιδιαίτερα την κοιλάδα του Πεντάσχοινου, καθώς και την παράκτια πεδιάδα, καταφθάνουν μεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου αναρίθμητα αμπελοπούλια, που χρησιμοποιούν το χώρο για να ξαποστάσουν, προτού συνεχίσουν το μακρινό ταξίδι τους σε κάποιο άλλο μέρος του πλανήτη. Στα ξώβεργα των κατοίκων του Αγίου Θεοδώρου μαζεύονταν και συλλαμβάνονταν παλαιότερα δεκάδες χιλιάδες από τα μικροσκοπικά αυτά πουλιά, που χρησιμοποιούν το χωριό ως ενδιάμεσο σταθμό.

 

Βλέπε λήμμα: Αμπελοπούλι

 

Ο οικισμός

Ο οικισμός του Αγίου Θεοδώρου δεν είναι συμμαζεμένος, μα ούτε και πυκνός στη δόμησή του. Εκτείνεται σε μήκος στις δυο όχθες του ποταμού. Το τοπικό ασβεστολιθικό πέτρωμα χρησιμοποιήθηκε πληθωρικά στο χτίσιμο των σπιτιών, αν και όλες σχεδόν οι στέγες είναι με κεραμίδι. Όμορφα γραφικά ξύλινα μπαλκόνια, ξωπόρτια με χοντρό ξύλο πεύκου, περιστοιχισμένες αυλές, πελεκητές σκαλιστές πέτρες στο γύρο της εξώπορτας — σύμβολο κάποιου αρχοντικού σπιτιού — στενά μαιανδρικά σοκάκια που ανηφορίζουν από την κοίτη του ποταμού προς τις επικλινείς πλαγιές, άλλες θολωτές πελεκητές πόρτες με την ημερομηνία της κατασκευής των οικοδομών, ένα εντυπωσιακό γεροχτισμένο γεφύρι που ενώνει το ένα μέρος του χωριού με το άλλο, είναι η εικόνα του γραφικού Αγίου Θεοδώρου.

 

Το τοπίο

Ο χωματένιος δρόμος από το χωριό προς τη θάλασσα ακολουθεί την κοιλάδα του Πεντάσχοινου, με κάθετους γκρεμούς δεξιά και αριστερά και με οριζόντιες διαδοχικές στρώσεις των κιμωλιούχων πετρωμάτων, της μάργας και του ασβεστόλιθου, που παίρνουν αρκετούς σχηματισμούς. Η διαδρομή με τη συντροφιά της αναθρήκας, με τα κοράκια να πετούν από τη μια πλευρά του γκρεμού προς την άλλη και με τη δροσιά και το χρώμα μιας πληθωρικής βλάστησης, είναι μια πραγματική απόλαυση. Είναι εδώ κάτω από τις αναθρήκες που οι χωρικοί αλλά και πολλοί άλλοι από τις πόλεις, έρχονται τα Σαββατοκυρίακα, ιδίως, κατά τους χειμερινούς και τους ανοιξιάτικους μήνες να βρουν τα περίφημα «μανιτάρια της αναθρήκας».

 

Βλέπε λήμμα: Αναθρήκα

 

Η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου

Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου, χτισμένη πρόσφατα, μ' ένα ψηλό θόλο του ίδιου αναστήματος με το καμπαναριό. Η εκκλησία χτίστηκε ακριβώς στην ίδια τοποθεσία, που βρίσκεται η παλιά εκκλησία του 19ουαιώνα, που περιγράφει ο Ρ. Γκάννις. Το μόνο που σώζεται από την παλαιά εκκλησία είναι η φορητή εικόνα του αγίου Θεοδώρου, που διατηρήθηκε σε ειδικό πετρόχτιστο μέρος μέσα στο ναό, μπροστά στο τέμπλο. Η εκκλησία εντυπωσιάζει με το ξύλινο σκαλιστό τέμπλο , τις λίγες πολύτιμες φορητές παλιές εικόνες και τις τέσσερις ψηλές ορθογωνικές κολώνες, που πάνω τους στηρίζεται ο μεγάλος θόλος της εκκλησίας.

 

Συγκοινωνίες- Πληθυσμός

Ο Άγιος Θεόδωρος συνδέεται οδικά στα βόρεια με τον παλαιό και τον νέο δρόμο Λευκωσίας - Λεμεσού και στα βορειοανατολικά με το χωριό Κοφίνου (περί τα 3 χμ.). Το χωριό είναι πράγματι το δώρο του Πεντάσχοινου. Χωρίς το ποτάμι αυτό η λιγοστή μέση ετήσια βροχόπτωση, που στο νότιο τμήμα του χωριού είναι γύρω στα 363 χιλιοστόμετρα ενώ στο υπόλοιπο γύρω στα 444, δεν θα υπήρχαν το άφθονο πράσινο, η δροσιά, η ομορφιά και ιδιαίτερα οι επικερδείς γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ούτε και είναι εκπληκτικό που ο πληθυσμός του χωριού σημείωσε αλματώδη ανάπτυξη.

 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	560
1891	662
1901	776
1911	889
1921	1.105
1931	1.175 (603 Ελληνοκύπριοι και 572 Τουρκοκύπριοι)
1946	1.402 (700 Ελληνοκύπριοι, 701 Τουρκοκύπριοι και 1 άλλης εθνικότητας)
1960	1.210 (525 Ελληνοκύπριοι και 685 Τουρκοκύπριοι)
1973	1.191 (459 Ελληνοκύπριοι και 732 Τουρκοκύπριοι)
1976	777 (όλοι Ελληνοκύπριοι)
1982	661
1992	577
2001	599
2011	663
2021	727

 

Βλέπε λήμμα: Πρόσφυγες

 

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του Αγίου Θεοδώρου εξαναγκάστηκαν από την ηγεσία τους να εγκαταλείψουν το χωριό τους και να μεταφερθούν, μαζί με όλους τους άλλους Τουρκοκυπρίους των ελεύθερων περιοχών, για εγκατάσταση στις κατεχόμενες περιοχές.

 

Το 1878, κατά τον συνταγματάρχη Ουώρρεν που εξέδωσε τότε τον πρώτο «Οδηγό» της Κύπρου, ο Άγιος Θεόδωρος είχε συνολικά 255 κατοίκους, εκ των οποίων οι Έλληνες ήταν 50 άρρενες, 70 θήλεις και 15 παιδιά, ενώ οι Μωαμεθανοί ήταν 45 άρρενες, 60 θήλεις και 15 παιδιά.

 

Τα γεγονότα του 1964

Ο Θύλακας της Κοφίνου ελεγχόταν από τον τοπικό διοικητή Τσιετίν, ο οποίος άνηκε στην ΤΜΤ. Η Κοφίνου, έλεγχε τον οδικό άξονα Λευκωσίας Λεμεσού και τουρκοκυπριακές δυνάμεις παρενοχούσαν την οδική κυκλοφορία. Καθώς το ζήτημα της παρενόχλησης των αυτοκινήτων από την ΤΜΤ ήταν αντικείμενο συζήτησης με την UNFICYP, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ' αποφάσισε να πραγματοποιηθεί στρατιωτική επέμβαση για να λυθεί το ζήτημα. Έτσι, στις 15 Νοεμβρίου 1967 με διαταγή του Μακαρίου η Εθνική Φρουρά υπό τις διαταγές του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα ανέλαβε αυτή να αποκαταστήσει την τάξη βάζοντας σε εφαρμογή την «Επιχείρηση Γρόνθος», όπως ονομάστηκε. (Βλέπε ιστορικό Βίντεο). Ο Γρίβας κινητοποίησε πολύ ισχυρές δυνάμεις, με άρματα μάχης, τεθωρακισμένα και πυροβολικό. Πρώτα επιτέθηκε στο μικτό χωριό Άγιος Θεόδωρος (685 Τουρκοκύπριοι κάτοικοι και 525 Ελληνοκύπριοι) και κατέλαβε σχεδόν χωρίς μάχη την τουρκοκυπριακή συνοικία. Στη συνέχεια στράφηκε κατά της γειτονικής Κοφίνου. Στις αψιμαχίες που ακολούθησαν σκοτώθηκαν 24 Τουρκοκύπριοι και 9 τραυματίστηκαν, ενώ οι απώλειες της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν ένας νεκρός και δύο τραυματίες.

 

Οι επιχειρήσεις στην Κοφίνου προκάλεσαν σοβαρή ελληνοτουρκική κρίση με την Τουρκία να απειλεί με  στρατιωτική εισβολή στο νησί. Με την παρέμβαση των Αμερικανών, που εκδηλώθηκε με την αποστολή του υφυπουργού Άμυνας Σάιρους Βανς στο τρίγωνο Αθήνας - Άγκυρας - Λευκωσίας, η κρίση διευθετήθηκε με μια οδυνηρή υποχώρηση του δικτατορικού καθεστώτος της Ελλάδας στη συνάντηση της Αλεξανδρούπολης.  Υπό την πίεση Αμερικανών, Βρετανών και Καναδών, οι οποίοι ενδιαφέρονταν πρωτίστως για την τύχη της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, αναγκάστηκε να αποσύρει από την Κύπρο την ελλαδική μεραρχία, που είχε στείλει μυστικά ο Γεώργιος Παπανδρέου μετά τις Διακοινοτικές Ταραχές του 1963 - 1964.

 

Μετά την τουρκική εισβολή, οι τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Κοφίνου και του Αγίου Θεοδώρου μετακινήθηκαν στα κατεχόμενα.

 

 

Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια