Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εργαλείο κατασκευασμένο από ατσάλι, που εχρησιμοποιείτο από τους κωμοδρόμους και τους χρυσοχόους κυρίως, για την κατασκευή (άνοιγμα) των «πάσων» στις χειροποίητες βίδες. Ο κολαούζος ήταν το «δεξί χέρι» των κωμοδρόμων για την κατασκευή των τετράγωνων βίδων που ένωναν μεταξύ τους τους κάδους των αλακατιών. Οι κάδοι αυτοί κατασκευάζονταν στην Κύπρο, ενώ ο κυρίως βαρύς σκελετός των μεταλλικών αλακατιών που χρησιμοποιούνταν για την άντληση νερού από τους «ανακατόλακκους» εισαγόταν από το εξωτερικό.

Κολαούζοι ελέγοντο παλαιότερα στην Κύπρο και οι μπράβοι, οι τραμπούκοι, καθώς και οι ανεπιθύμητοι ξένοι ή συγγενείς. Οι κολαούζοι - μπράβοι συνόδευαν στις περιοδείες τους τους ομιλητές προεκλογικών συγκεντρώσεων. Εμφανής υπήρξε η δράση τέτοιων κολαούζων κατά την περίοδο αμέσως μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, κυρίως κατά την περίοδο αρχιεπισκοπικών και δημαρχιακών εκλογών, οπότε διέπραξαν ακόμη και φοβερά εγκλήματα με την ανοχή της τότε αποικιακής κυβέρνησης, η οποία ακόμη ενεθάρρυνε τη δράση τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θρασύτατης δράσης κολαούζων ήταν το επεισόδιο που συνέβη στην Μύρτου κατά τις παραμονές των αρχιεπισκοπικών εκλογών μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Μόλις ο ομιλητής (ο Μ. Παπαπέτρου) ανήλθε στο πρόχειρο βήμα που είχε στηθεί, πριν ακόμη αρχίσει την ομιλία του, δέχθηκε την επίθεση κολαούζου ο οποίος, κραδαίνοντας ένα τεράστιο χασαπομάχαιρο (ππάλα), τον ανάγκασε να κατεβεί από το βήμα. Τούτο μπροστά στα μάτια του συγκεντρωμένου πλήθους καθώς και του τοπικού υπαξιωματικού της αστυνομίας. Το αστυνομικό όργανο, αντί να συλλάβει τον κολαούζο, διέταξε τον ομιλητή και τους συνοδούς του να εγκαταλείψουν το χωριό!

Σε μια άλλη περίπτωση, που αφορούσε συγκέντρωση στη Λευκωσία για δημαρχιακές εκλογές, κολαούζοι δολοφόνησαν ένα άτομο από τη Μόρφου με μαχαίρι, αν και στην περιοχή υπήρχαν μεταξύ του πλήθους και αστυνομικοί.

Η δράση τέτοιων κολαούζων συνεχίστηκε και στα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της δράσης τους κατά την περίοδο αυτή ήταν ο άγριος ξυλοδαρμός δημοκρατικών πολιτών στη Λευκωσία, την 21 Απριλίου 1971. Οι πολίτες, μέλη της Επιτροπής για την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, επρόκειτο να κάνουν ειρηνική διαδήλωση κατά την ημέρα εκείνη, 4η επέτειο της επιβολής της δικτατορίας στην Ελλάδα. Μόλις η διαδήλωση ξεκίνησε από την οδό Σοφοκλέους στη Λευκωσία, έχοντας επικεφαλής τα μέλη της Επιτροπής Τ. Χατζηδημητρίου, Σ. Νικήτα, Ζ. Κατσούρη και Ν. Σιαφκάλη, δέχθηκε την επίθεση μεγάλου αριθμού κολαούζων που είχαν σταλεί εκεί από χουντικούς αξιωματικούς. Οι διαδηλωτές ξυλοκοπήθηκαν με ρόπαλα και η συγκέντρωση διαλύθηκε. Ολόκληρη η πόλη της Λευκωσίας για πολλές ώρες είχε ζήσει σε κατάσταση τρομοκρατίας.

Η παροιμία εκολληθήκαν του οι κολαούζοι προέκυψε από άλλο είδος κολαούζων, εκείνων που προσκολλούνταν σε συγγενείς τους, συνήθως μετανάστες που επισκέπτονταν τα χωριά τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν κάποια υλική βοήθεια.

Στην παροιμία πάλι χωρκόν που φαίνεται, κολαούζον δεν θέλει, η λέξη κολαούζος έχει την έννοια του οδηγού, του καθοδηγητή, επειδή ακριβώς κολαούζος ελέγετο και εκείνος που καθοδηγούσε με σχοινί τον δύτη στο βυθό.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια