Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων που δημιουργήθηκε από τους Άγγλους κοντά στο χωριό Κοκκινοτριμιθιά, κατά τη διάρκεια του τετραετούς ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα του 1955 - 1959. Βρισκόταν 2 χμ. περίπου στ' ανατολικά του ομώνυμου χωριού και λειτούργησε από το τέλος του 1955 μέχρι τις αρχές του 1959. Το στρατόπεδο αποτελείτο από σειρές παραπηγμάτων κατασκευασμένων από τσίγκους κυρίως, και περιτριγυριζόταν από αλλεπάλληλες και ψηλές σειρές συρματοπλεγμάτων, με ξύλινους πύργους για  τους φρουρούς κατά διαστήματα. Η φρούρησή του ήταν αυστηρότατη. (Βλέπε Βίντεο. Τα Κρατητήρια)

Στο κρατητήριο Κοκκινοτριμιθιάς (όπως και στο εξίσου γνωστό κρατητήριο Πύλας) φυλακίζονταν από τους Άγγλους Έλληνες Κύπριοι που συλλαμβάνονταν μεν ως ύποπτοι γι' ανάμειξή τους στον αγώνα, αλλά που δεν προσάγονταν στο δικαστήριο εξαιτίας ανεπαρκούς μαρτυρίας ή ακόμη και που αθωώνονταν από το δικαστήριο. Χιλιάδες Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι κρατήθηκαν στην Κοκκινοτριμιθιά κατά τη διάρκεια του αγώνα, μεταξύ δε αυτών περιλαμβάνονταν και σημαντικά στελέχη της ΕΟΚΑ (όπως για παράδειγμα ο Κυριάκος Μάτσης) και πολλοί άλλοι γνωστοί για τη δράση τους αγωνιστές.   Κρατήθηκαν όμως και πολλοί πολίτες που δεν είχαν ουσιαστική ανάμειξη στον αγώνα και που απλώς είχαν συλληφθεί κατά τη διάρκεια ερευνών ή μπλόκων. Ωστόσο, παρά την άγρυπνη φρούρηση του στρατοπέδου από τους Άγγλους, αρκετές φορές οργανώθηκαν επιτυχημένες αποδράσεις γνωστών και σημαινόντων αγωνιστών, στελεχών της ΕΟΚΑ, μερικές από τις οποίες ήσαν πράγματι μυθιστορηματικές.

Συνήθως επισκεπτήριο επιτρεπόταν κατά τις Κυριακές, οπότε πλήθος συγγενών των κρατουμένων, που κατέφθανε απ' όλα σχεδόν τα μέρη της Κύπρου, ανέμενε σε ουρές να δει τους δικούς του. Μια από τις απασχολήσεις των κρατουμένων στην Κοκκινοτριμιθιά, πολύ γνωστή κατά την εποχή του αγώνα για τα ωραία κατασκευάσματα που είχαν τότε πλημμυρίσει την Κύπρο, ήταν η λεπτουργική -ξυλουργική.

Βασανιστήρια

Πολλά μέλη της ΕΟΚΑ έτυχαν βασανιστηρίων. Μεταξύ αυτών, ο Νίκος Κόσης, τότε αγωνιστής-τομεάρχης της ευρύτερης περιοχής Μόρφου και χωριών της υπαίθρου Λευκωσίας και κατόπιν υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης.

Ο Νίκος Κόσης λέει χαρακτηριστικά: Με συνέλαβαν στο Δάλι στις 8 Δεκεμβρίου 1956. Εκείνη τη μέρα ήμουν με τον Γρηγόρη Αυξεντίου στον Αγρό. Επέστρεψα, δεν μπορούσα να μπω στη Λευκωσία γιατί είχε επιβληθεί «κέρφιου» για άντρες κάτω των 25 χρόνων και πήγα στο Δάλι. Εκεί, κατόπιν προδοσίας, συνελήφθηκα και μεταφέρθηκα στο Σπέσιαλ Μπραντς Λευκωσίας. Από την ώρα που με συνέλαβαν μέχρι που με πήραν στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς, μιλούμε για 13-14 μέρες, με υπέβαλλαν σε σκληρά βασανιστήρια.

Ο κυριότερος βασανιστής μου, λυπάμαι να το πω, ήταν ένας Κύπριος, δικός μας, πράκτορας των Άγγλων. Ο Ονησίφορος Καστορής. Τον χρησιμοποιούσαν οι Άγγλοι για τα βασανιστήρια. Βέβαια με βασάνιζαν, παράλληλα με τον Καστορή, ο Λιντς, ο Γουίλαρντ και ορισμένοι άλλοι. Ένας-δυο Τούρκοι, μπορώ να πω ότι με βασάνιζαν λιγότερο από τους Άγγλους και από το δικό μας τον Κύπριο, τον Έλληνα. Τα βασανιστήρια ήταν τρομερά, ήταν απίστευτα (Έργο: «ΕΟΚΑ έτσι πολεμούν οι Έλληνες», τόμος Γ, σελ. 72-73).

Την Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2010 ανεγέρθηκε στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς προς τιμήν 13 αγωνιστών της ΕΟΚΑ μνημείο φυλακισμένης ελευθερίας.

Από τα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς έγιναν τέσσερις επιτυχημένες δραπετεύσεις

Η πρώτη στις 19 Ιανουαρίου 1956

Δραπέτευσαν:

1. Ρωσσίδης Μιχαλάκης Χρίστου D.P. 39 Καλαβασός
2. Ασσιώτης Mιχαήλ Ανδρέα D.P. 49 Άσσια
3. Γιωρκάτζης Πολύκαρπος Κώστα D.P. 119 Παλαιχώρι
4. Ποιηταρίδης Σόλων Αντωνίου D.P. 106 Λάρνακα
5. Γεωργιάδης Αντώνης Μιχαήλ D.P. 86 Μηλικούρι

Η δεύτερη δραπέτευση έγινε στις 13 Σεπτεμβρίου 1956

Δραπέτευσαν:

1. Γιωργάλλας Μιχαήλ Θωμά D.P. 15 Μαραθόβουνος
2. Συμεωνίδης Φειδίας Μιχαήλ D.P. 264 Λαγουδερά
3. Παπαχριστοφόρου Ευαγόρας D.P. 209 Κάτω Αμίαντος
4. Μάτσης Κυριάκος Χριστοφόρου D.P. 196 Παλαιχώρι
5. Επαμεινώνδας Γιαννάκης D.P. 191 Πεδουλάς
6. Λοϊζου Τεύκρος Θεοδώρου D.P. 232 Καλό Χωριό Λεύκας
7. Αριστείδου Παναγιώτης D.P. 220 Εργάτες

Η τρίτη δραπέτευση έγινε στις 26 Οκτωβρίου 1956

Δραπέτευσαν:

1. Ιωαννίδης Ανδρέας Ιωάννου D.P. 294 Ομορφίτα
2. Σοφοκλέους Ανδρέας Γεωργίου D.P. 284 Λευκωσία
3. Γιαννακού Σωτήρης Γιαννάκης D.P. 290 Πέλλαπαϊς
4. Σωτηριάδης Άντης Γεωργίου D.P. 306 Λευκωσία

Η τέταρτη δραπέτευση έγινε στις 11 Σεπτεμβρίου 1958

Δραπέτευσε:

1. Γεώργιος Κάρυος D.P. 1466 Αυγόρου

Πότε έκλεισαν

Μετά την υπογραφή των συμφωνιών στο Λονδίνο, απελύθησαν στην Κύπρο όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, στις 22 Φεβρουαρίου 1959. Έτσι και το κρατητήριο της Κοκκινοτριμιθιάς έπαψε να λειτουργεί ως τέτοιο από την ημερομηνία αυτή, οπότε αμέσως μετά την επικύρωση των συμφωνιών της Ζυρίχης στο Λονδίνο, άνοιξε τις πύλες του κι απελευθέρωσε όλους τους κρατουμένους που ξεχύθηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας πανηγυρίζοντας.

Από το 1964 οι εγκαταστάσεις του στρατοπέδου της Κοκκινοτριμιθιάς άρχισαν να χρησιμοποιούνται από την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ.

Σήμερα λειτουργούν ως μουσείο.