Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κοκκινοτριμιθιά- Kokkinotrimithia. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μόρφου, περί τα 16,5 χμ. δυτικά της πρωτεύουσας. Η Κοκκινοτριμιθιά είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 220 μέτρων. Γενικά το ανάγλυφο είναι καμπίσιο με μια μικρή κλίση από τα νότια προς τα βόρεια.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού απαντώνται οι άμμοι, οι άργιλλοι, τα κροκαλοπαγή, οι μάργες, οι κρητίδες, οι ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, οι ψαμμιτικές μάργες, οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν καφκάλλες, ξερορεντζίνες, ερυθρογαίες, τέρρα ρόζα και προσχωσιγενή εδάφη.

 

Η Κοκκινοτριμιθιά δέχεται μια πολύ χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται γύρω στα 310 χιλιοστόμετρα. Όμως το χωριό βρίσκεται στην περιοχή του μεγαλύτερου και σημαντικότερου υδροφόρου στρώματος της Κύπρου, εκείνου της Δυτικής Μεσαορίας ή Μόρφου. Στην περιοχή έχουν ανορυχθεί αρκετές διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων.

 

Καλλιεργούνται εσπεριδοειδή (κυρίως πορτοκάλια και λεμόνια), τα δημητριακά, λίγα φρουτόδεντρα (μηλιές, αχλαδιές και συκιές), τα νομευτικά φυτά και λίγα όσπρια (κουκιά και φασόλια). Καλλιεργείται επίσης μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνουν πατάτες, καρότα, ντομάτες, αγγουράκια, πεπόνια, κραμβιά, κουνουπίδια, αγκινάρες, κολοκυθάκια, πιπέρια, παντζάρια και μπιζέλια.

 

Ανεπτυγμένη, εκτός από τη γεωργία, είναι και η κτηνοτροφία του χωριού.

 

Η Κοκκινοτριμιθιά καλύπτεται από πολεοδομικές ζώνες. Εξάλλου στο χωριό προωθήθηκε η εφαρμογή σχεδίου αναδασμού σε έκταση γης στα βορειοδυτικά του οικισμού.

 

Βιομηχανία

Μια άλλη σημαντική οικονομική δραστηριότητα του χωριού είναι η βιομηχανική. Είναι πολύ λίγα τα χωριά της Κύπρου που έχουν ανεπτυγμένα τόσα είδη βιομηχανίας και τόσες πολλές βιομηχανικές μονάδες. Το 1982 η Κοκκινοτριμιθιά ήταν το τρίτο χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, μετά τα χωριά Λατσιά και Κάτω Λακατάμια, τόσο σε αριθμό ειδών βιομηχανίας όσο και σε αριθμό βιομηχανικών μονάδων. Συνολικά υπήρχαν στο χωριό 11 είδη βιομηχανίας και 14 βιομηχανικές μονάδες (10 μεγάλες και 4 μικρές). Τα κυριότερα είδη της βιομηχανίας ήσαν η αλλαντοποιία, η κατασκευή τσαντών, η ραφή ανδρικών ενδυμάτων, η ραπτική γυναικείων ενδυμάτων, η κατασκευή ξύλινων επίπλων, οι ζωοτροφές - πτηνοτροφές, η βιομηχανία ξύλου (Δασικές Βιομηχανίες Κύπρου), η κατασκευή σπίρτων, η υποδηματοποιία και η κατασκευή μωσαϊκών. Η βιομηχανική ανάπτυξη συνεχίστηκε και μετά το 1982 με την εγκατάσταση και λειτουργία νέων βιομηχανικών μονάδων στην περιοχή του χωριού. Είδη βιομηχανίας που αναπτύχθηκαν μετά το 1982 είναι η αρτοποιία, η συσκευασία μανιταριών, η επιπλοποιία, η βιομηχανία ξύλου, η κατασκευή ηλεκτρικών τουρπίνων κ.α.

 

Η οδική σύνδεση της Κοκκινοτριμιθιάς με τη γύρω περιοχή είναι πολύ καλή. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό Μάμμαρι (περί τα 2,5 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Δένεια (περί τα 5,5 χμ.) και στα νότια με τα χωριά Παλαιομέτοχο (περί τα 3,5 χμ.) και Άγιοι Τριμιθιάς (περί τα 5 χμ.). Συνδέεται επίσης στα νοτιοδυτικά με το χωριό Ακάκι (περί τα 7,5 χμ.) και στα ανατολικά με την πρωτεύουσα.

 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	191
1891	213
1901	278
1911	337
1921	460
1931	539
1946	716
1960	1.044
1973	1.368
1976	1.654
1982	2.049
1992	2.639
2001	3.096
2011	4.077
2021	4817

 

Η μικρή απόσταση του χωριού από το δυναμικό αστικό κέντρο της Λευκωσίας, η καλή οδική του σύνδεση και η αξιόλογη βιομηχανική, γεωργική και κτηνοτροφική του ανάπτυξη υπήρξαν παράγοντες που συνέβαλαν στην αλματώδη πληθυσμιακή του αύξηση, ιδιαίτερα μετά το 1946. Το χωριό δέχτηκε, μετά την τουρκική εισβολή και κατοχή, ένα μεγάλο αριθμό εκτοπισμένων, κυρίως από την πεδιάδα της Μόρφου και την επαρχία Κερύνειας. Στην περιοχή του δημιουργήθηκαν δυο προσφυγικοί συνοικισμοί αυτοστέγασης.

 

Ονομασία

Η Κοκκινοτριμιθιά (στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα ονομάζεται Κοτσ΄ινοτρεμιθκιά) ονομαζόταν αρχικά Τριμιθιά, πήρε δε την ονομασία αυτή από το ομώνυμο φυτό όπως και τα χωριά Τρεμετουσιά, Τρεμιθούσα και Τριμίθθι. Αργότερα προστέθηκε και το χαρακτηριστικό Κόκκινη, ίσως εξαιτίας του χρώματος των εδαφών στην περιοχή της, κι έγινε Κόκκινη Τριμιθιά. Φαίνεται ότι σε παλαιότερες εποχές υφίσταντο στην περιοχή του χωριού τέτοια δέντρα τρεμιθκιάς ή τριμιθκιάς (Pistacia atlantica) ή θάμνοι τριμιθκιάς (Pistacia terebinthus), που χαρακτηρίζουν το τοπίο.

 

Ιστορικά στοιχεία

Σε παλαιούς χάρτες, η Κοκκινοτριμιθιά βρίσκεται σημειωμένη ως Trimitria ή και Trimitusa, ενώ ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς την αναφέρει ως Τριμιθείαν και Τρεμιθιόν (Χρονικόν, παρ. 566 και 568), αν και μερικοί μελετητές του Μαχαιρά θεωρούν ότι το χωριό που μνημονεύεται είναι το Τριμίθθι της επαρχίας Κερύνειας. Η Τριμιθεία, όπως αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς, παραχωρήθηκε από τον βασιλιά της Κύπρου Πέτρο Β' (1369 - 1382) στον Θιμπάλντ Μπελφαράζ εξαιτίας της σημαντικής δράσης του κατά των Γενουατών. Στον ίδιο ευγενή παραχωρήθηκαν από τον Πέτρο Β' και τα χωριά Πέτρα και Ελιά. Οι φιλοδοξίες του Μπελφαράζ όμως ήταν τόσο μεγάλες, ώστε τον κατέστησαν επικίνδυνο για το παλάτι που τελικά τον έστειλε στην αγχόνη. Έτσι τα χωριά που του είχαν δοθεί τα έχασε μαζί μ' όλα τ' άλλα υπάρχοντά του και η Τριμιθιά περιήλθε ξανά στην ιδιοκτησία του βασιλιά της Κύπρου. Ο σχετικός κατάλογος του de Mas Latrie την περιλαμβάνει μεταξύ των χωριών που ανήκαν στον βασιλιά.

 

Βλέπε λήμμα: Πέτρος Β Λουζινιάν

 

Ο Γεώργιος Βουστρώνιος πάλι, στο δικό του Χρονικόν, μνημονεύει το χωριό Τριμυθουσίαν που πιθανόν ν' ανήκε στον ευγενή Νικόλαο ντε Λα Τουρ κατά την εποχή του βασιλιά Ιακώβου Β' (1460 - 1473), δεν δίνει όμως ενδείξεις ώστε να αναγνωριστεί με σαφήνεια ότι επρόκειτο για την Κοκκινοτριμιθιά και όχι την Τρεμιθούσα της Πάφου ή άλλο κυπριακό χωριό.

 

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) μνημονεύει το χωριό ως Τριμιθιά (Trimithia). Όταν ο βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ προέβη σε αναδιανομή των φέουδων της Κύπρου μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, παραχώρησε στον αξιωματούχο Λουκά Βραγαδίνο την Τριμιθιά μαζί με τα δύο γειτονικά της (μη υφιστάμενα σήμερα) χωριά Μαύρο και Μαρίες. Αλλά ο Φλώριος αναφέρει και οικισμό που τον γράφει ως Trimitria αλλά και Trimitusa, που δόθηκε το 1375 ως φέουδο στον αξιωματούχο Θιμπλάντ Μπελφαράζ από τον βασιλιά Πέτρο Β΄, όμως μάλλον επρόκειτο για το χωριό Τριμίθθι, ή την Τρεμετουσιά.

 

 Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός ( Ιστορία Χρονολογική... 1788, σσ. 116 και 191) μνημονεύει το χωριό Τρεμιθθιά κοντά στο οποίο αναφέρει ότι ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Λεοντόκαρδος νίκησε τον Ισαάκιο Κομνηνό (πράγμα όμως που συνέβη στην Τρεμετουσιά) και το οποίο αργότερα απεδόθη από τον Πέτρο Β' στον Μπελφαράζ. Ο Κυπριανός όμως διαχωρίζει την Τρεμιθθιά από την Τρεμετουσιά (που την αναφέρει ως τέτοια στη σ. 347 αλλά που την αναφέρει και ως Τρεμιθθούντα στις σσ. 42-43). Συνεπώς φαίνεται να τοποθετεί τη σύγκρουση Ριχάρδου - Ισαακίου, το 1191, στην περιοχή της Κοκκινοτριμιθιάς μάλλον παρά της Τρεμετουσιάς.

 

Βλέπε λήμμα: Ριχάρδος Α ο Λεοντόκαρδος

 

Εκκλησίες

Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία. Περισσότερο όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, μικρή μονόθολη, την οποία ο Γκάννις χρονολογεί στον 16ο αιώνα αλλά ο Τζέφρυ στον 17ο. Το εικονοστάσι της χρονολογείται στο 1615, ενώ σώζεται και τοιχογραφία του αρχαγγέλου Μιχαήλ. Η εκκλησία αυτή ήταν, πιθανότατα, το αρχοντικό παρεκκλήσι του μεσαιωνικού φέουδου, όπως προκύπτει από το γεγονός ότι και σήμερα εξακολουθεί να είναι γνωστή με το επίθετο «βενετική».

 

Δυο ξωκλήσια στην περιοχή του χωριού, του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας, μνημονεύονται επίσης από τον Τζέφρυ που τα είχε όμως δει ερειπωμένα στις αρχές του αιώνα.

 

Κυπριακός σιδηρόδρομος

Από την Κοκκινοτριμιθιά περνούσε ο κυπριακός σιδηρόδρομος, ενώ σε μικρή σχετικά απόσταση, στα ανατολικά του χωριού, βρίσκεται το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας. Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ενδείξεις ότι υφίστατο αρχαίος οικισμός, πιθανότατα της εποχής του Χαλκού.

 

Κρατητήρια

Κατά τη διάρκεια του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα του 1955 - 59, η Κοκκινοτριμιθιά έγινε γνωστή εξαιτίας της ίδρυσης από τους Άγγλους, κοντά στον οικισμό, ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων, το γνωστό κρατητήριο Κοκκινοτριμιθιάς.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια