Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κόκκινα- Kokkina. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας στη γεωγραφική περιφέρεια της Τηλλυρίας, περί τα 77 χμ. δυτικά της πρωτεύουσας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, όπως η Αλεύκα, ο Άγιος Θεόδωρος, η Μανσούρα, το Άγιο Γιωργούδι και το Σελλάιν τ' Άππη.

Τα Κόκκινα είναι κτισμένα κοντά στη θάλασσα, σε μέσο υψόμετρο 20 μέτρων. Το υψόμετρο παρουσιάζει αισθητή αύξηση από τα βόρεια προς τα νότια, όπου φθάνει τα 670 μέτρα πολύ κοντά στα διοικητικά όρια Λευκωσίας - Πάφου. Το τοπίο στα νότια του χωριού είναι τραχύ και απότομο με στενές κοιλάδες στις οποίες ρέουν μικροί και μεγάλοι χείμαρροι με Ν-Β κατεύθυνση.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες και οι διαβάσες του πυριγενούς συμπλέγματος Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη και φαιοχώματα.

Τα Κόκκινα δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 450 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, κυρίως τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Ωστόσο αρκετή έκταση ήταν ακαλλιέργητη, ενώ άλλη καταλαμβανόταν από θαμνώδη χαμηλή βλάστηση. Σχετικά ανεπτυγμένη πριν από την εισβολή ήταν η κτηνοτροφία. Το 1973 υπήρχαν στο χωριό 173 κτηνοτρόφοι που ασχολούνταν με την εκτροφή 792 κατσίκων, 83 προβάτων, 93 ντόπιων βοδιών, 10 αγελάδων και 4.141 πουλερικών.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Κόκκινα βρίσκονται πάνω στον παραλιακό δρόμο Πόλης - Ξερού και συνδέονται στα βορειοανατολικά με το χωριό Μανσούρα (περί τα 3,5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Παχύαμμος (περί τα 3 χμ.). Το απότομο ανάγλυφο στα νότια του χωριού επηρέασε και το οδικό δίκτυο, που είναι μαιανδρικό και ακολουθεί κοιλάδες και πλαγιές. Έτσι η οδική σύνδεση με το χωριό Αλεύκα, που βρίσκεται περί τα 4,5 χμ. νότιά του, γίνεται με χωματόδρομο μαιανδρικής μορφής.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Παλαιότεροι μελετητές τοποθετούν κοντά στο χωριό Κόκκινα την ύπαρξη αρχαίας κυπριακής πόλης που ονομαζόταν Καλλίνουσα και που ήταν, πιθανότατα, ο οικισμός που σημειώνεται σε μεσαιωνικούς χάρτες με την ονομασία Αγία Ελένη, αλλά που τοποθετείται δυτικότερα και πλησιέστερα προς το χωριό Πωμός. Εξάλλου το άκρον Καλλίνουσα που αναφέρει ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, ταυτίζεται προς το ακρωτήρι του Πωμού.

Το χωριό θεωρείται ότι ονομάστηκε Κόκκινα εξαιτίας του γεγονότος ότι τα πυριτιούχα εδάφη της περιοχής του, καθώς και τα φαιοχώματα, παίρνουν κόκκινο χρώμα ιδίως μετά από βροχή (όπως και τα Κοκκινοχώρια πήραν τη γενική αυτή ονομασία εξαιτίας του χρώματος των εδαφών τους). Τα Κόκκινα θεωρούνται ως ένα από τα λινοπάμπακα χωριά της Κύπρου, δηλαδή από τα χωριά εκείνα των οποίων οι κάτοικοι ήσαν αρχικά χριστιανοί, έγιναν κρυπτοχριστιανοί κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, και σταδιακά εκτουρκίστηκαν. Συνεπώς πρέπει να θεωρήσουμε ότι το χωριό υφίστατο και πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου (1570 -71).

Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές

Καθ' όλη την περίοδο της ανταρσίας των Τουρκοκυπρίων, δηλαδή από το τέλος του 1963 κ.ε., τα Κόκκινα απετέλεσαν θύλακο, που εχρησιμοποιείτο μάλιστα για θαλάσσιες μεταφορές πολεμικού υλικού από την Τουρκία για τους Τουρκοκυπρίους. Το καλοκαίρι του 1964 η νεοϊδρυθείσα Εθνική Φρουρά και οι άλλες νόμιμες δυνάμεις ασφαλείας της Κυπριακής Δημοκρατίας, συγκρούστηκαν με τους Τούρκους και Τουρκοκυπρίους του θυλάκου Κοκκίνων - Μανσούρας, σε μια προσπάθειά τους να παρεμποδίσουν τη χρησιμοποίηση της περιοχής για παράνομη είσοδο στρατιωτικών προμηθειών και ενισχύσεων στην Κύπρο. Επενέβη τότε στρατιωτικά και η Τουρκία που βομβάρδισε με την αεροπορία της, τον Αυγούστο του 1964, τις θέσεις των ελληνικών κυπριακών δυνάμεων στην περιοχή με αποτέλεσμα να απειληθεί και γενικότερη σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Βλέπε λήμμα: Η μάχη της Τηλλυρίας

Ο θύλακος δεν κατέστη δυνατό να διαλυθεί και παρέμεινε μέχρι και το 1974 οπότε, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, έγιναν και πάλι συγκρούσεις σ' ολόκληρη την περιοχή Κοκκίνων -Μανσούρας - Λιμνίτη. Έκτοτε, η περιοχή Κοκκίνων βρίσκεται υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή αλλά δεν είναι ενωμένη με το υπόλοιπο τμήμα της Κύπρου που κατέχεται από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής. Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται η μη κατεχόμενη περιοχή του χωριού Κάτω Πύργος και μερικών άλλων χωριών. Υπολογίζεται ότι στα Κόκκινα μετακινήθηκαν, μετά την εισβολή, πολλοί Τουρκοκύπριοι από χωριά της επαρχίας Πάφου και ο πληθυσμός του χωριού τον Δεκέμβριο του 1975 ανερχόταν στους 1.500 περίπου. Η επικοινωνία τους με τις κατεχόμενες από τους Τούρκους εισβολείς περιοχές της Κύπρου γίνεται διά θαλάσσης (γραμμή Κόκκινα -Λιμνίτης - Καραβοστάσι).

Το 1975, και μέσα στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους να εξαλείψουν τα ελληνικά τοπωνύμια των κατεχομένων περιοχών, οι Τούρκοι μετονόμασαν «επίσημα» τα Κόκκινα σε Erenkoy, που σημαίνει χωριό του σοφού [ανθρώπου].

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια