Κνίδος
Σύμφωνα προς μερικούς παλαιότερους μελετητές (όπως ο D.G. Hogarth, Devia Cypria, pp. 65-66 και ο Αθ. Σακελλάριος, Κυπριακά, Α' σσ. 168-169) υφίστατο στην Κύπρο αρχαία πόλη που λεγόταν Κνίδος. Σημειώνεται μάλιστα ότι η πόλη βρισκόταν στην περιοχή του δάσους της Βάλειας, στην ανατολική Κύπρο, μεταξύ του χωριού Γαστριά και του ακρωτηρίου Ελαίας. Στην τοποθεσία αυτή υφίστανται πράγματι αρχαία κατάλοιπα οικισμού. Σε επίσημους χάρτες της Κύπρου σημειώνεται στην πιο πάνω τοποθεσία η Κνίδος με την ένδειξη «αρχαιολογικοί χώροι και ενδιαφέρουσαι αρχαιότητες».
Η τοποθέτηση, στο χώρο εκείνο της Κύπρου, αρχαίας πόλης με την ονομασία Κνίδος, στηρίχθηκε στα ακόλουθα στοιχεία:
α) Σε επιτύμβια επιγραφή των Ελληνιστικών χρόνων που βρέθηκε στο δάσος της Βάλειας κι αναφέρει:
Συμμάχο ἐστί τό σᾶμα τριήραρχο Κνιδίου.
Δηλαδή:
Αυτό το μνήμα είναι του Συμμάχου του τριηράρχου [=διοικητή τριήρους] από την Κνίδο.
β) Σε αναφορά του Τζέτζη (Χιλιάδες, 1.83-84) ότι ένας γιατρός Κτησίας καταγόταν ἐκ Κνίδου τῆς Κυπρίας.
γ) Σε στίχους του Οβιδίου (Metam. 10, 529-531) που γράφει για την Αφροδίτη ότι «πλέον δεν ενδιαφέρεται για τις ακτές των Κυθήρων, ούτε ...από τη θαλασσοζωσμένη Πάφο, ούτε την πολύψαρη Κνίδο, ούτε την μεταλλοφόρα Αμαθούντα...».
Βλέπε λήμμα: Οβίδιος
Η νεότερη όμως έρευνα δεν αποδέχεται την ύπαρξη στην αρχαία Κύπρο πόλης με την ονομασία Κνίδος κι ερμηνεύει τις πιο πάνω πηγές ως εξής:
- Ο τριήραρχος Σύμμαχος καταγόταν πράγματι από την ξακουστή πόλη Κνίδο της Καρίας (όπου βρισκόταν και το περίφημο άγαλμα της Κνιδίας Αφροδίτης) αλλά πέθανε κι ετάφη στην Κύπρο όπου υπηρετούσε.
Βλέπε λήμμα: Κνίδος, πόλη Καρίας
2. Ο Τζέτζης εκ παραδρομής γράφει ἐκ Κνίδου τῆς Κυπρίας αντί του σωστού ἐκ Κνίδου τῆς Καρίας. Εξάλλου τον γιατρό Κτησία τον μνημονεύει και ο Στράβων, που γράφει σαφώς ότι καταγόταν από την Κνίδο της Καρίας (δυτική Μικρά Ασία, απέναντι από την Κω και βορειοδυτικά της Ρόδου).
3. Ο Οβίδιος δεν αναφέρει στο σχετικό απόσπασμά του μόνο κυπριακές πόλεις αλλά όλα τα μέρη όπου λατρεύτηκε η Αφροδίτη (όπως τα Κύθηρα).
Πέραν τούτων, σημειώνεται ότι σε καμιά άλλη αρχαία πηγή δεν υπάρχει αναφορά που να υποδηλώνει ύπαρξη κυπριακής πόλης με την ονομασία Κνίδος.
Ωστόσο στην περιοχή του δάσους της Βάλειας υφίστανται ερείπια και άλλα κατάλοιπα αρχαίου οικισμού που η ύπαρξή του μάλιστα ήταν, όπως φαίνεται, μακρά: από την Πρωτογεωμετρική τουλάχιστον εποχή, μέχρι και το τέλος της Ρωμαϊκής. Ο Κ. Χατζηιωάννου (ΑΚΕΠ, Ε', 1983, αρ. 108) εισηγείται όπως θεωρηθεί ότι η πόλη αυτή ήταν η Παλαιά. Κυπριακή πόλη με την ονομασία αυτή αναφέρεται στον Σταδιασμόν (4ος μ.Χ. αιώνας), όπου μνημονεύεται ως κώμη με αγκυροβόλιο, που απέχει από τη Σαλαμίνα 22 περίπου χιλιόμετρα, όπως συμβαίνει πραγματικά.
Βλέπε λήμμα: Σαλαμίνα- Ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια
Επειδή η περιοχή της Βάλειας βρίσκεται από το 1974 υπό τουρκική κατοχή, περαιτέρω έρευνες για οριστική επίλυση του ζητήματος δεν ήταν δυνατό να γίνουν.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια