Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Για αυτό, παρόλα όσα πέρασε –εξορίες, φυλακές, διώξεις, καταδίκη σε θάνατο- όσοι την γνώρισαν έβλεπαν μόνο «ψηλή κορμοστασιά, διαπεραστικό βλέμμα, καθαρή και φιλοσοφημένη σκέψη, θάρρος της γνώμης, απέραντη αισιοδοξία, καμωμένη δηλαδή από τη στόφα των παλιών αγωνιστών».

 

Η Κλειώ Χριστοδουλίδου ανήκει στους, κυριολεκτικά, πρώτους των πρώτων του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου-ΑΚΕΛ. Σε μια εποχή που ήταν τρομακτικά δύσκολο να είναι κανείς κομμουνιστής, αλλά δυο φορές δύσκολο να είναι κομμουνίστρια. Γιατί αν οι άντρες σύντροφοι της είχαν να αναμετρηθούν με τους Εγγλέζους και τους χαφιέδες τους, με τις φυλακές και τα δικαστήρια, με τους παπάδες που φανάτιζαν τον όχλο για τους «άθεους μπολσεβίκους», με το ζεστό λάδι που έριχναν από τα μπαλκόνια και το κτύπημα των κουδουνιών όταν έμπαιναν κομμουνιστές σε χωριά, οι γυναίκες είχαν κι άλλα εμπόδια. Τα ήθη της εποχής. Την περιφρόνηση για τις «ξετσίπωτες που δεν κάθονται σπίτι τους». Το ξύλο από τον πατέρα –όπως η Κλειώ- όταν κρυφά συμμετείχε σε μια γιορτή της συντεχνίας.

 

Εντούτοις, ήταν η εποχή που η δύναμη της ιδεολογίας έριχνε κάστρα και λύγιζε θεούς και δαίμονες. Η ζωή της δέθηκε με το Κόμμα και την πορεία του. Είτε αυτό ήταν το ΚΚ της Κύπρου, είτε της Ελλάδας, είτε της Σοβιετικής Ένωσης, όπου βρέθηκε.

 

Η Κλειώ –παρότι από μια οικογένεια σχετικά ευκατάσταση- μπήκε στην ιδεολογία και στο Κόμμα των εργατών. Είχε την τύχη να έχει αδελφούς δύο από τις πιο μεγάλες φυσιογνωμίες της κυπριακής Αριστεράς –επίσης, άγνωστες για τους περισσότερους στην Κύπρο. Ο Κώστας Χριστοδουλίδης (Σκελέας), πρώτος Γενικός Γραμματέας του ΚΚΚ που εξορίστηκε από τους Άγγλους μετά την εξέγερση των Οκτωβριανών το 1931. Και ο Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης, με ψευδώνυμο «Αλέξης», διανοούμενος λογοτέχνης που αργότερα έγινε στέλεχος του ΚΚΕ, διευθυντής του «Ριζοσπάστη» και μετά από εξορίες και απελάσεις βρέθηκε στη Σοβιετική Ρωσία όπου εργάστηκε στο Επιτροπάτο Οικονομικών.

 

Έγινε μέλος του ΚΚΚ μόνο όταν δοκιμάστηκε –να πάει μόνη της μεσάνυχτα να φέρει προκηρύξεις του Κόμματος που ήταν κρυμμένες σε νεκροταφείο- και πείστηκαν τα αδέρφια της ότι «δεν ήταν φοϊτσιάρα», ότι θα μπορούσε να αντέξει. «Δεν φοβήθηκα. Τους ζωντανούς να φοβάσαι» θυμήθηκε ότι μονολογούσε εκείνη τη νύχτα.

 

Η Κλειώ ήταν αυτή που οργάνωσε τις πρώτες 8 γυναίκες που σχημάτισαν τον πυρήνα κομμουνιστριών γυναικών της Κύπρου. Άλλωστε, μόλις 5-6 χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η ακτινοβολία της ηλέκτριζε όχι μόνο τα εκατομμύρια των εργατών του κόσμου με το όραμα για ένα κόσμο χωρίς εκμετάλλευση, αλλά συγκλόνιζε και τις γυναίκες που μέχρι τότε δεν διανοούνταν μια κοινωνία που δεν θα ήταν υπηρέτριες «του πατρός και του ανδρός τους». Από τη Ρωσία, ο αδελφός της, ο «Αλέξης», έγραφε στην Κλειώ εντυπωσιασμένος από τη ζωή των γυναικών εκεί, όπου μέσα σε λίγα χρόνια η Επανάσταση είχε δώσει τέτοια θέση στις γυναίκες που για τον υπόλοιπο κόσμο ακουγόταν σαν επιστημονική φαντασία –και για άλλους βέβαια κατάπτωση των ηθών και της τάξης...

 

Στη Ρωσία, έγραφε ο Αλέξης, «οι γυναίκες διαβάζουν πολύ, ζούνε πραγματικά, αληθινά, παντρεύονται χωρίς προίκα. Το κράτος βοηθά στο μεγάλωμα των παιδιών κλπ (...) «Στην Κύπρο, οι κοπέλες είναι ανόητες, γιατί σκέφτονται πρώτα πρώτα πώς να παντρευτούν». Στην επαναστατημένη Ρωσία όμως, «όλες κρατάνε ένα βιβλιαράκι και διαβάζουνε. Μέσα στο τραμ, στο χορό όπου πάνε. Κρατούν σημειωματάριο και γράφουν τα προβλήματα τους και το βράδυ τα συζητάνε στους συλλόγους ώσπου να βρουν άκρη».

 

«Εμείς εδώ σαν γυναίκες της Κύπρου τι κάνουμε; Πώς βοηθούμε να διώξουμε τους Εγγλέζους;» έλεγε και η Κλειώ στις πρώτες Κύπριες που «πλησίαζαν» την κομμουνιστική ιδεολογία. Άλλωστε, η ιδέα της ισοτιμίας των φύλων φυτεύτηκε στην Κύπρο από τους κομμουνιστές και –όχι τυχαία- η πρώτη φορά που ακούστηκε στο νησί το αίτημα για ίσα πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες ήταν από το ΚΚΚ.

 

Η Κλειώ είναι αυτή που θα υποδεχθεί, το Μάη του 1926, με κόκκινα γαρίφαλλα το Νίκο Καζαντζάκη όταν αυτός καλέστηκε από το Εργατικό Κέντρο να μιλήσει στους εργάτες της Κύπρου για όσα είχε δει και ζήσει στη Ρωσία της Επανάστασης. Αυτή ήταν που έδωσε 300 χρυσές λίρες –όλη της την προίκα- για να αγοραστεί το πιεστήριο και να τυπώνονται οι προκηρύξεις και η νέα εφημερίδα του ΚΚΚ «Νέος Άνθρωπος», όταν οι Άγγλοι απαγόρευσαν την εφημερίδα «Πυρσός», τη μόνη εργατική εφημερίδα που μέχρι τότε κυκλοφορούσε στο νησί. Κρυφά και παράνομα έφτασε κομμάτι-κομμάτι από την Αίγυπτο το πιεστήριο, συναρμολογήθηκε και κρύφτηκε κάτω από το κρεβάτι της γιαγιάς. «Όλη νύκτα δουλεύαμε, βγάζαμε βιβλία –το «Αλφάβητο του κομμουνισμού» και άλλα. Καταστράφηκε το 1931 από την αποικιακή αστυνομία κατά την εξέγερση των Οκτωβριανών.

 

Η Κλειώ ήταν εκείνη που -παρόλο που ο πατέρας της δεν την άφησε να παρευρεθεί στο Ιδρυτικό Συνέδριο του ΚΚΚ, το Δεκαπενταύγουστο του 1926 (εκεί, η μόνη γυναίκα που ήταν παρούσα ήταν η Κατίνα Νικολάου)- μόνη της ταξίδεψε στην Αθήνα με τα έγγραφα των συνεδριακών αποφάσεων κρυμμένα μέσα στα εσώρουχα της για να τα παραδώσει στο ΚΚΕ. «Έφυγα στα κρυφά, με τη βοήθεια της μάνας μου. Όχι για να σπουδάσω όπως λέγαμε στον πατέρα μου»... Στην Αθήνα, θα συνδεθεί με το ΚΚΕ, θα γνωρίσει τον ποιητή Βάρναλη, το Σιάντο μετέπειτα ΓΓ του ΚΚΕ, τον Αλέκο Ιωαννίδη, οικον. διαχειριστή του «Ριζοσπάστη» και αργότερα άντρα της, αλλά θα ξαναδεί –μετά από χρόνια- και τον αδελφό της Αλέξη. Εκεί θα γίνει σύνδεσμος ανάμεσα σε στελέχη του ΚΚΕ που δρούσαν στην παρανομία. "Θα σου δίνουν υλικά και θα τα παίρνεις σε κάποιον, μου είπαν. Ύστερα έμαθα ότι ο κάποιος ήταν ο Βάρναλης!", έλεγε σε συνέντευξη που έδωσε στην Κρίστιαν Χρίστου και δημοσιεύθηκε στην Χαραυγή την 8η του Μάρτη 1985, μια συνέντευξη που είναι η βασικότερη πηγή πληροφοριών για τη ζωή της Κλειώς.

 

Αργότερα, θα φύγει για τη Σοβιετική Ένωση όπου σπούδασε Πολιτική Οικονομία, Ιστορία, Φιλοσοφία μέχρί το 1932. Εκεί, στη χώρα της Επανάστασης, οι πρώτοι κομμουνιστές από την Κύπρο συμμετείχαν στο μεγάλο όνειρο που ήταν υπό οικοδόμηση. Ο Βάτης σε κολχόζ, ο Σκελέας σε ελληνόφωνο εκδοτικό οίκο, ο Πλουτής Σέρβας φοιτητής, ο Αλέξης στην οικονομική εφημερίδα, και η Κλειώ δασκάλα Ιστορίας στη Μαριούπολη.

 

Επέστρεψε το 1935 στην Ελλάδα, αλλά πριν ξαναπιάσει «δουλειά» στο Κόμμα, ζήτησε από μόνη της να δουλεύει εργάτρια σε υφαντουργείο. «Ήθελα να δω τη ζωή και τα βάσανα των εργατριών από κοντά, να πιάσω μαγιά, γιατί έπρεπε να βοηθήσω το γυναικείο κίνημα», είχε πει...

Τα χρόνια που ακολούθησαν είναι η Ιστορία της Ελλάδας. Κατά τη φασιστική δικτατορία του Μεταξά, η Κλειώ συνελήφθη και εξορίστηκε στην Κίμωλο. Κάπου εδώ θα χάσει κάθε επικοινωνία και τα ίχνη των δύο αγαπημένων αδελφών της. Με τη γερμανική κατοχή δραπέτευσε, επέστρεψε στην Αθήνα και μπήκε στην Εθνική Αντίσταση. Στη διάρκεια του Εμφυλίου συνελήφθηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια και κρατήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ μέχρι το 1952. Δραστηριοποιήθηκε στη συνέχεια στην ΕΔΑ και παρέμεινε στέλεχος του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος.

 

Τα υπόλοιπο της ζωής της έζησε στην Ελλάδα παραμένοντας όμως δεμένη με την Κύπρο και το ΑΚΕΛ, δίνοντας το παρόν της στο νησί και στα Συνέδρια του Κόμματος. Ήταν τότε που προσέφερε και το πορτραίτο του αδελφού της, πρωτοπόρου κομμουνιστή, Αλέξη, που είχε φιλοτεχνηθεί από το μεγάλο Κύπριο καλλιτέχνη Νίκο Νικολαΐδη, το οποίο μάλιστα επί Προεδρίας Βασιλείου μεταφέρθηκε στο Προεδρικό.

 

Το 1992 πέθανε στην Αθήνα, αφήνοντας τη μοναδική της κληρονομιά –ένα διαμέρισμα στους Αμπελόκηπους- στο ΚΚΕ. Όταν η Kristian Christou από μέρους της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, την αποχαιρετούσε στην κηδεία της έλεγε «Η πολυτάραχη ζωή σου, οι φυλακίσεις, οι διώξεις, οι πίκρες, οι ήττες και τα λάθη, η απώλεια των δύο αδελφών σου, δε λύγισαν ποτέ το φρόνημα και το ηθικό σου. Έμεινες πάντα περήφανη και κατακόρυφη, με αταλάντευτη πίστη και απίστευτη δύναμη» και κατέληγε με τα λόγια της ίδιας της Κλειώς «Όποιος πιστέψει παιδί μου δεν φεύγει. Ό,τι και να του κάνουνε δεν φεύγει!». Κλειώ Χριστοδουλίδου-Ιωαννίδου. Άλλη μια -χαμένη- σελίδα της κυπριακής Ιστορίας. Υπογραμμένη με την επαναστατική σεμνότητα μιας κομμουνίστριας.