Αρκά αγία, Πάφος
Άγνωστη στους Κυπρίους χρονογράφους και συναξαριστές αγία. Το όνομα της φέρει ερειπωμένο σήμερα μοναστήρι στην περιοχή Μηλικουριού της επαρχίας Πάφου. Άνκαι καταλέγεται μεταξύ των Κυπρίων αγίων (αρχ. Μακαρίου Γ', Κύπρος η Αγία Νήσος, σ. 9), ωστόσο πιθανότερο είναι η ονομασία Αρκά, από το Αγρία, ν' αποτελούσε επίθετο της Παναγίας.
Αρκάς Αγίας μοναστήρι: Το μοναστήρι της Αρκάς ή Αϊρκάς και αρχικά Αγρίας, βρίσκεται στην τοποθεσία Πλατύς στο δάσος Πάφου, μεταξύ του ποταμού Διαρίζου και του Μηλικουριού. Πότε ιδρύθηκε είναι άγνωστο.
Το μοναστήρι ήταν αφιερωμένο στην Παναγία κι αναφέρεται σε διάφορα χειρόγραφα που βρίσκονται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού και που αρχικά ανήκαν σ' αυτό. Μερικά από τα χειρόγραφα αυτά είναι του 10ου αιώνα (Paris. 668, Paris. 756), όμως δεν φαίνεται ν' ανήκαν εξαρχής στο μοναστήρι της Αγρίας. Αυτό είναι φανερό από το χειρόγραφο Paris. 668 του 954 που ανήκε τον 12ο αιώνα στο μοναστήρι των Ιερέων και μόλις στα τέλη του 15ου αιώνα έφθασε στο μοναστήρι της Αγρίας, όπως φαίνεται από απόγραφα στα φύλλα 1 και 32.
Η αρχαιότερη μνεία του μοναστηριού της Αγρίας γίνεται σε απόγραφα στα φύλλα 2, 11 και 27 του χειρογράφου Paris. 158: «βίβλος μονής Αγρίας», που χρονολογούνται στις αρχές του 15ου αιώνα. Από το ίδιο χειρόγραφο μαθαίνουμε και το όνομα του ηγουμένου Συμεών (15ος αι.). Ο ίδιος ηγούμενος αναφέρεται και σε απόγραφο του χειρογράφου Paris. 1131. Το μοναστήρι αναφέρεται και στο χειρόγραφο Paris. 1479.
Όπως φαίνεται ήταν μικρό μοναστήρι με λίγα εισοδήματα και γι’ αυτό δεν αναφέρεται στους φορολογικούς καταλόγους του 16ου αιώνα. Ότι λειτουργούσε τότε, φαίνεται από την ύπαρξη εικόνας της Παναγίας, του 16ου αιώνα, που ανήκε στο μοναστήρι αυτό και που σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Μηλικούρι. Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός αναφέρει το μοναστήρι της Αγίας Αγρίας ανάμεσα στα μοναστήρια που ανήκαν στη μητρόπολη της Κερύνειας. Το 1776 ο ηγούμενος Κύκκου Μελέτιος αφιέρωσε στο μοναστήρι της Αγίας Αγρίας ένα ευαγγέλιο που αργότερα μεταφέρθηκε στην εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας στη Λεμύθου. Είναι όμως αμφίβολο αν το μοναστήρι εξακολουθούσε να βρίσκεται τότε σε λειτουργία.
Σε καταγραφή της περιουσίας του μοναστηριού το 1773, αναφέρεται ότι πολλά βιβλία και σκεύη που ανήκαν σ' αυτό βρίσκονταν στα χέρια του Παπάγιωρκη στο χωριό Καμινάρια. Ήδη στα τέλη του 18ου αιώνα το μοναστήρι της Αγίας Αγρίας ήταν παραμελημένο και τον 19ο αιώνα είχε ερειπωθεί. Το 1845 ο μητροπολίτης Κερύνειας Χαρίτων χάρισε στο μοναστήρι του Κύκκου όλη την ακαλλιέργητη γη του μοναστηριού της Αγίας Αρκάς για βοσκή των προβάτων. Στα τέλη του 19ου αιώνα πυρκαγιά έκαψε τον ξυλόστεγο ναό του μοναστηριού και τα δωμάτια που σώζονταν μέχρι τότε. Το 1926 ο μητροπολίτης Κερύνειας Μακάριος έκτισε νέο ναό κι ένα δωμάτιο, που όμως έχουν κι αυτά σήμερα ερειπωθεί.
Βιβλιογραφία
Φώτο Γκάλερι
