Κιτρομηλίδης Μίκης
Φιλόλογος, εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 2 Σεπτεμβριου 1914 και πέθανε στις 11 Ιουνίου 1961. Μετά την αποφοίτησή του από το Παγκύπριο Γυμνάσιο εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα της Λευκωσίας Νέος Κυπριακός Φύλαξ. Το 1936 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (τμήμα Φιλολογικό). Διακρίθηκε για την ακαδημαϊκή του επίδοση και πήρε το δίπλωμά του με άριστα και με βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών. Παντρεύτηκε την επίσης Φιλόλογο Μάγδα Κιτρομηλίδη.
Στο πλαίσιο των σπουδών του έγραψε τις μελέτες Περί τοῦ ἐτύμου τοῦ ὀνόματος τῆς νήσου Κύπρου, Περί τοῦ θεϊσμοῦ τοῦ Σωκράτους ἐπί τῇ βάσει τῶν Ἀπομνημονευμάτων τοῦ Ξενοφῶντος καί τό λυρικόν στοιχεῖον εἰς τόν Ἀγαμέμνονα τοῦ Αἰσχύλου. Ο καθηγητής της λατινικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ερρίκος Σκάσσης τον χρησιμοποίησε ως βοηθό του για την έκδοση της Γραμματικής της Λατινικής Γλώσσας. Παράλληλα προς τις σπουδές του είχε συμπήξει, με άλλους Κυπρίους φοιτητές, και την πνευματική ομάδα «Κοινόν Κυπρίων», στην οποία η συμβολή του σε επιστημονικές και φιλολογικές συζητήσεις και ανακοινώσεις, έρευνες και άλλα, ήταν πολύ σημαντική.
Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ζήτησε να καταταγεί εθελοντής στον ελληνικό στρατό, δεν του επετράπη όμως λόγω παλαιού τραύματος στο πόδι. Έμεινε στην Αθήνα σ' όλη τη διάρκεια της κατοχής και εργάστηκε στο «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον» των Ελευθεριάδη – Παναγιωτόπουλου, όπου πολύ ενωρίς διακρίθηκε για την επιστημονική του συγκρότηση και τις διδακτικές του ικανότητες. Τον ίδιο καιρό πρόσφερε πολλαπλές υπηρεσίες στην οργάνωση και λειτουργία του συσσιτίου των Κυπρίων στην Αθήνα (Βλέπε λήμμα Εστία Κυπρίων) που αξιοποιούσε δωρεές του Ερυθρού Σταυρού. Συγχρόνως, με τον Κύπριο ήρωα της εθνικής αντίστασης Ροδίωνα Γεωργιάδη και τον Κύπριο νομικό Δημοσθένη Χριστοφίδη, άρχισαν να μεταφράζουν από την αγγλική του έκδοση (1937) το βιβλίο του καθηγητή της νομικής Μιχ. Δένδια Τό Κυπριακόν ζήτημα ἀπό ἄποψη ἱστορική καί διεθνοῦς δικαίου. Η μετάφραση προχώρησε σημαντικά, δεν ολοκληρώθηκε όμως γιατί μετά τη σύλληψη του Ροδίωνος Γεωργιάδη τα χειρόγραφα κατασχέθηκαν από τους Γερμανούς.
Ο Μ. Κιτρομηλίδης γύρισε στην Κύπρο το 1945 και διορίστηκε καθηγητής στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. Από το 1950 ως το 1954 υπηρέτησε ως υποδιευθυντής στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου και από το 1954 ως τον θάνατό του (1961) πάλι στο Παγκύπριο Γυμνάσιο.
Παρά τη μόνιμα ασθενή υγεία του, ανέπτυξε και πλούσια πνευματική, θρησκευτική και εθνική δράση. Εκτός από το κυρίως συγγραφικό του έργο, υπήρξε μέλος της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ελληνικού Πνευματικού Ομίλου Κύπρου από την ίδρυσή του, και γραμματέας του στα χρόνια 1948 - 1950 και 1954 -1960. Στην Πάφο ίδρυσε τον Σύλλογο Αποφοίτων του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου για την αναζωογόνηση της πνευματικής ζωής του τόπου, ενώ παράλληλα ερχόταν αρωγός στις προσπάθειες για τη δραστηριοποίηση της θρησκευτικής κίνησης της πόλης, που αντικείμενό της ήταν κυρίως οι νέοι.
Κατά την περίοδο της μυστικής προετοιμασίας του αγώνα εναντίον της αποικιοκρατίας, ο Μίκης Κιτρομηλίδης προσεγγίστηκε από τους πρώτους για συμμετοχή. Ήδη από το 1953, όταν στην Πάφο συνέβησαν τα «γεγονότα της Στέψεως», οπότε αντικαταστάθηκε η σχολική εφορεία του Γυμνασίου Πάφου από την αποικιακή κυβέρνηση και διορίστηκε φιλοκυβερνητικός γυμνασιάρχης, ο Μίκης Κιτρομηλίδης απετέλεσε το κέντρο της αντίστασης καθηγητών και μαθητών απέναντι στα καταπιεστικά μέτρα, με στόχο τη διατήρηση της ελληνικότητας της παιδείας. Όταν άρχισε ο απελευθερωτικός αγώνας (1955) επιστρατεύθηκε στη συγγραφή άρθρων για τον παράνομο επαναστατικό τύπο. Έγραψε πολλά κείμενα που τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν σε παράνομα φυλλάδια ή μεταδόθηκαν από την εκπομπή του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας των Αθηνών «Η Φωνή της Πατρίδος». Αλλά και τα άλλα του κείμενα της περιόδου 1945 - 1960 εκφράζουν το πνεύμα, και το κλίμα της αντίστασης του κυπριακού λαού έναντιον της βρετανικής αποικιοκρατίας. Μετά το τέλος του απελευθερωτικού αγώνα και την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', που είχε γνωρίσει τον Μίκη Κιτρομηλίδη από τα χρόνια της κατοχής στην Αθήνα, εκτιμώντας την ευρύτερη προσφορά του στην Κύπρο, τον διόρισε, τον Σεπτέμβριο του 1959, μέλος της Εφορείας της Ιερατικής Σχολής «Απόστολος Βαρνάβας». Στη θέση αυτή έμεινε ο Κιτρομηλίδης ως τον θάνατό του.
Το συγγραφικό του έργο μαρτυρεί την ευρύτητα των πνευματικών του ενδιαφερόντων και των ενασχολήσεών του. Εκτείνεται από τη μελέτη των κλασσικών κειμένων ως την ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τα εκπαιδευτικά θέματα, την κριτική της λογοτεχνικής παραγωγής της Κύπρου και τη δημιουργική λογοτεχνία: διηγήματα, νουβέλες, πεζοτράγουδα, συλλογές λαογραφικού υλικού κ.ά.
Από τα δημοσιευμένα έργα του τα κυριότερα είναι: Α. Φιλολογικές μελέτες: «Η Ομηρική Παρομοίωση», «Το λυρικό στοιχείο στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου», «Η Ελληνική Επανάσταση στο Δημοτικό τραγούδι», «Η Νεοελληνική Ποίηση του 19ου αιώνα», «Το τέλος μιας μεγάλης επικής παράδοσης». Β. Νεοελληνική Ιστορία: «25η Μαρτίου», «Η δευτέρα πολιορκία του Μεσολογγίου», «Η 28η Οκτωβρίου και η σημασία της», «Ροδίων Γεωργιάδης». Γ. Εκπαιδευτικά: «Το οικονομικόν πρόβλημα της Μέσης Παιδείας και τρόποι αντιμετωπίσεως αυτού», «Το ύφος των σχολικών εκθέσεων των Κυπρίων μαθητών», «Τα διδακτικά βιβλία των φιλολογικών μαθημάτων». Δ. Κριτική: Βιβλιοκρισίες σε λογοτεχνικά έργα των Κυπρίων συγγραφέων Νίκου Κρανιδιώτη, Κύπρου Χρυσάνθη και Νίκου Νικολαΐδη. Ε. Μεταφράσεις: Υπάρχουν επίσης πολλά ανέκδοτα που ανήκουν κυρίως στη δημιουργική λογοτεχνία.
Αρκετά μετά τον θάνατο του Μίκη Κιτρομηλίδη, εξεδόθη στη Λευκωσία, το 1983, το βιβλίο Κείμενα, που περιλαμβάνει διάφορα κείμενά του.
Εκδόσεις έργων του
1. Κείμενα, επιμ. Μάγδας Κιτρομηλίδου, Λευκωσία: Πνευματικός Όμιλος Κύπρου, 1983.
2. Κυπριακά Δημοτικά Τραγούδια, Πρόλογος Μ. Μερακλή, εισαγωγή-επιμ. Μάγδα Κιτρομηλίδου, Αθήνα: Ίδρυμα Λεβέντη, 1992. Ανατύπωση: Αθήνα: Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, 2010. [Λαογραφία. Δελτίον της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας. Παράρτημα αρ. 14].
3. «Δημοτικά Τραγούδια της Ηπείρου. Από ένα λαογραφικό τετράδιο του Μίκη Ι. Κιτρομηλίδη», επιμ. Αριστοτέλη Π. Βρέλλη, Ηπειρωτικά Χρονικά 29, Ιωάννινα 1988/89, σσ. 259-377.
4. Διηγήματα, εισαγωγή Γ. Κεχαγιόγλου, Αθήνα: Νεφέλη, 1999.
5. Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, πρόλογος – επιμ. Π. Μ. Κιτρομηλίδη, Αθήνα: Καλλιγράφος, 2021.
Πηγή
- Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
- Προσωπικό Αρχείο Πασχάλη Κιτρομηλίδη