Ανεμοστρόβιλος ή αεροδίνη

Ο ανεμοστρόβιλος ή αεροδίνη είναι μετεωρολογικό φαινόμενο μικρής χρονικής διάρκειας που διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι λίγα λεπτά της ώρας και αποτελεί το πιο βίαιο και καταστρεπτικό ατμοσφαιρικό φαινόμενο. Από το 1966 που δημιουργήθηκε το Τμήμα Μετεωρολογίας μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 126 περιστατικά ανεμοστρόβιλων.

Πρόκειται για μια ισχυρή στροβιλιζόμενη στήλη αέρα, που προβάλει συνήθως από ένα καταιγιδοφόρο νέφος. Ο στροβιλισμός του αέρα στη στήλη του ανεμοστρόβιλου παρουσιάζει μικρή πίεση στο κέντρο και γίνεται κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού στο βόρειο ημισφαίριο και κατά την αντίθετη φορά στο νότιο ημισφαίριο.

Οι περισσότεροι ανεμοστρόβιλοι στη Γη είναι ασθενείς και μικροί σε διαστάσεις, συνήθως με διάμετρο λίγων μέτρων ή ακόμα και μισό έως 1 μέτρο, και ύψος μερικά μέτρα, ενώ η μέγιστη ταχύτητα των ανέμων φτάνει κατά μέσο όρο τα 70 χιλιόμετρα την ώρα (45 μίλια την ώρα.

Πολύ σπάνια έχει συμβεί κάποιοι ανεμοστρόβιλοι να ενισχυθούν και να μεγαλώσουν, φτάνοντας σε διάμετρο ακόμα και τα 90 μέτρα (300 πόδια) και σε ύψος πάνω από 1.000 μέτρα, με συνολική διάρκεια ζωής έως και τα 20 λεπτά ή και ακόμα μεγαλύτερη. Σε τέτοιους ακραίους, έχουν κατά καιρούς συμβεί άνεμοι με ταχύτητες που έφτασαν τα 100 - 120 χιλιόμετρα την ώρα (62 - 75 μίλια την ώρα), σύμφωνα με τις εκ των υστέρων εκτιμήσεις των ζημιών που άφησαν πίσω τους, προκαλώντας σημαντικές ζημιές και ενίοτε ακόμα και τραυματισμούς ή εξαιρετικά σπάνια ακόμα και θύματα. Σύμφωνα με επιστημονικούς υπολογισμούς, η μέγιστη δυνατή ταχύτητα ανέμων που θα μπορούσε να συμβεί σε αυτό το φαινόμενο είναι, εντελώς θεωρητικά, τα 200 χιλιόμετρα την ώρα (125 μίλια την ώρα), αλλά στην πράξη κανένας ανεμοστρόβιλος δεν έχει ποτέ έστω προσεγγίσει τέτοια νούμερα και θεωρείται μάλλον απίθανο να συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο στη Γη.

Πολλές φορές ο ανεμοστρόβιλος συγχέεται με τον σίφωνα (tornado), αλλά υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές ανάμεσα στα δύο αυτά φαινόμενα: Ο σίφωνας είναι συνήθως μεγαλύτερης έντασης από τον ανεμοστρόβιλο και πολύ πιο επικίνδυνος. Αντιθέτως, ο ανεμοστρόβιλος πολύ σπάνια προσεγγίζει σε ταχύτητα ανέμων τις χαμηλότερες κατηγορίες έντασης του σίφωνα. Οι σίφωνες διακρίνονται σε σίφωνες ξηράς και θάλασσας. Ο σίφωνας δημιουργείται μέσα σε τεράστια καταιγιδοφόρα σύννεφα (σωρειτομελανίες) και αποφύεται από τη βάση τους, φτάνοντας έως το έδαφος, ενώ ο ανεμοστρόβιλος «σηκώνεται» από το έδαφος, με εντελώς αίθριο ουρανό ή το πολύ με ελαφρά νέφωση.

Ανεμοστρόβιλοι στην Κύπρο

Αν και το κλίμα της Κύπρου είναι ήπιο, κατά καιρούς τις τελευταίες δεκαετίες ακραία καιρικά φαινόμενα έπληξαν το νησί αφήνοντας πίσω τους καταστροφές και σε κάποιες περιπτώσεις νεκρούς.

Από το 1966 που δημιουργήθηκε το Τμήμα Μετεωρολογίας μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 126 περιστατικά ανεμοστρόβιλων. Τα περισσότερα συνοδεύονται από καταστροφικούς ανέμους αλλά οι ζημιές που καταγράφονται εξαρτώνται περισσότερο από την περιοχή που έχουν εκδηλωθεί παρά από την έντασή τους. Σύμφωνα με τη Μετεωρολογική Υπηρεσία, η Λάρνακα είναι η περιοχή με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης ανεμοστρόβιλων με 29% ενώ από κοντά ακολουθεί η Πάφος με 25% και λίγο πιο πίσω η Λευκωσία με 19% και η Λεμεσός με 17% ενώ τελευταία είναι η Αμμόχωστος με 10%. Ενδιαφέρον επίσης δείχνει η ανά μήνα κατανομή των εμφανίσεων ανεμοστρόβιλων καθώς τα περισσότερα περιστατικά αφορούν την χειμερινή περιόδο, από Οκτώβρη μέχρι Φεβράρη ενώ σύμφωνα με το τμήμα αξιοσημείωτη είναι η απουσία συμβάντων τον Ιούλιο.

Στοιχεία για ανεμοστρόβιλους στην Κύπρο έχουμε και από την βιβλιογραφία και τα αρχεία του Αγγλικού γραφείου πρόγνωσης που ξεκινούν από τον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο:

Το 1936 ανεμοστρόβιλος στην Κερύνεια έριξε το καμπαναριό της Εκκλησίας στην οποία είχαν καταφύγει μαθητές με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 3 παιδιά. (Ένταση ανεμοστρόβιλου, πιθανότατα F2-F3).
Το 1946 έχει καταγραφεί ένα περιστατικό εμφάνισης ανεμοστρόβιλου στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας, όπου είχαμε την καταστροφή αεροπλάνων από το χαλάζι και τον δυνατό άνεμο.
Στις 22 Δεκεμβρίου του 1969 είχαμε το πιο καταστροφικό χτύπημα από ανεμοστρόβιλους στην Κύπρο μέχρι στιγμής, με πάμπολλες καταστροφές σε σπίτια και υποστατικά αλλά κυρίως, την απώλεια ανθρώπίνων ζωών. Συγκεκριμένα, ομάδα σιφώνων θάλασσας (6 συνολικά), χτύπησε την Λεμεσό και την Επισκοπή με τραγικό απολογισμό το θάνατο τεσσάρων προσώπων. Πολύ σημαντική είναι η μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα της Μετεωρολογικής υπηρεσίας Κύπρου όπου αναφέρεται ότι οι πρώτοι σίφωνες που άφησαν την θάλασσα και βγήκαν στην ακτή, κινούνταν σε ζεύγος και μάλιστα σε αντίθετη φορά, κάτι που παρατηρείται σπάνια. (Hardy, 1971). Την ίδια χρονιά στις 31 Ιουλίου ένας ανεμοστρόβιλος στην Λευκωσία παρέσυρε στην πορεία του μερικές στέγες (McGinnigle 1971).

Τον Αύγουστο του 1972 τραγικός απολογισμός από τους σφοδρούς ανεμοστρόβιλους στην ευρύτερη περιοχή της Επαρχίας Αμμοχώστου ήταν ο θάνατος ενός μικρού παιδιού. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Τύπος της εποχής, το άτυχο παιδάκι παρασύρθηκε από τον ανεμοστρόβιλο σε απόσταση 20 μέτρων με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά. Αφού μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο Νοσοκομείο της πρωτεύουσας, λίγες ώρες αργότερα υπέκυψε στα τραύματά του.
Τον Μάϊο του 1985 σοβαρές καταστροφές από ισχυρές καταιγίδες και ανεμοστρόβιλο, δεν γλίτωσε ούτε η Λευκωσία και συγκεκριμένα το χωριό Κόρνος. Αρκετές καταστροφές άφησε στο πέρασμα του ο ανεμοστρόβιλος, ωστόσο το πιο τραγικό της υπόθεσης ήταν ο θάνατος ενός προσώπου. Ένας άντρας έχασε τη ζωή του όταν το τρακτέρ του αναποδογυρίστηκε με αποτέλεσμα να τον καταπλακώσει.

Στις 29 Μαϊου του 1986 είχαμε το σχηματισμό ενός ισχυρού ανεμοστρόβιλου στον Κόρνο και τα Πυργά που προξένησε σημαντικές καταστροφές σε ακίνητη περιουσία (Grice 1986).
Την 1η Σεπτεμβρίου 1997, καταστροφικός ανεμοστρόβιλος έπληξε τα μεσάνυχτα την περιοχή Λάρνακας – Ξυλοτύμπου –Άχνας προκαλώντας μεγάλες ζημιές σε σπίτια, υποστατικά και δρόμους. Ο ανεμοστρόβιλος ξεκίνησε από την περιοχή του Κ.Ο.Τ. στην Λάρνακα, όπου ξερίζωσε δέντρα και προξένησε ζημιές σε καλώδια. Πρόκειται πιθανό για σίφωνα θάλασσας, αλλά λόγω του προχωρημένου της ώρας δεν υπήρξε μαρτυρία που να επιβεβαιώσει τις υποψίες.
Στις 12 Αυγούστου 1998, στην Κοκκινοτριμιθιά, με θερμοκρασία εδάφους 40 βαθμούς, ανεμοστρόβιλος προξένησε σημαντικές καταστροφές σε δεκάδες σπίτια ενώ κατάφερε να ξεριζώσει και να σηκώσει στον αέρα ολόκληρη αποθήκη.
Στις 24 Αυγούστου 1999, ένας ανεμοστρόβιλος κτύπησε στον κύριο δρόμο Λευκωσίας-Λεμεσού, κοντά στο νέο στάδιο Γ.Σ.Π. με αποτέλεσμα την δημιουργία ατυχημάτων στον δρόμο και το σοβαρό τραυματισμό γυναίκας οδηγού.
Στις 7 Σεπτεμβρίου 1999 ισχυρός ανεμοστρόβιλος έπληξε τις περιοχές Σιά και Κόρνο. Ήταν ιδιαίτερα βίαιος και ξερίζωσε ολόκληρα δέντρα (πεύκα) και στέγες σπιτιών.
Στις 25 Οκτωβρίου 1999, ανεμοστρόβιλος στην περιοχή Δευτεράς-Ψημολόφου προκάλεσε μεγάλες ζημιές και σοβαρούς τραυματισμούς 2 εργατών.
Στις 19 Φεβρουαρίου 2000 ισχυρότατος ανεμοστρόβιλος έπληξε τις περιοχές Μαρί, Αγγλισίδες, Ορμήδεια και Αραδίππου, προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές χιλιάδων λιρών σε κατοικίες, κτηνοτροφικά υποστατικά και σε ένα φυτώριο. Ο πρώτος ανεμοστρόβιλος εκδηλώθηκε στις Αγγλισίδες στις 7.15 π.μ. Στο Μαρί, ο δυνατός ανεμοστρόβιλος παρέσυρε αρκετές τσίγκινες στέγες σπιτιών, ενώ και στην Αραδίππου σημειώθηκαν ζημιές σε τσίγκινες στέγες κτηνοτροφικών υποστατικών που βρίσκονται στο δρόμο Ριζοελιάς-Δεκέλειας. Στην Ορμήδεια επίσης προκλήθηκαν ζημιές σε κτηνοτροφικά υποστατικά. Ευτυχώς από την κακοκαιρία δεν υπήρξαν τραυματισμοί.
Στις 16 Απριλίου 2001 σφοδρή κακοκαιρία, με καταρρακτώδεις βροχές και ισχυρούς ανέμους, έπληξε το Μεγάλο Σάββατο την πόλη και την επαρχία Λάρνακας. Δύο ηλικιωμένα πρόσωπα διέτρεξαν σοβαρό κίνδυνο, όταν ανεμοστρόβιλος άρπαξε τις στέγες των σπιτιών τους στο Αλεθρικό. Ζημιές από τον ίδιο ανεμοστρόβιλο, σε πιο περιορισμένη όμως έκταση, σημειώθηκαν και στα χωριά Κοφίνου και Αναφωτία, απ’ όπου είχε διέλθει προηγουμένως. Εξάλλου, στην Ορμήδεια, λόγω της κακοκαιρίας προκλήθηκαν ζημιές σε θερμοκήπια. Ο ανεμοστρόβιλος συνοδευόταν από καταρρακτώδεις βροχές.
Στις 18 Αυγούστου του 2001 είχαμε το περιστατικό στους Τρούλλους της επαρχίας Λάρνακας, ο οποίος διήλθε στην πράσινη γραμμή και σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο ενός κατοχικού στρατιώτη.
Στις 27 Ιανουαρίου 2003 και τις 22 Ιανουαρίου 2004 είχαμε 2 πολύ παρόμοια ξεσπάσματα ανεμοστρόβιλων στα νότια παράλια. Συγκεκριμένα είχαμε την εμφάνιση 4 υδροστρόβιλων οι οποίοι βγήκαν στα παράλια και προχώρησαν στο εσωτερικό, έντασης Τ4 στην πρώτη περίπτωση και 7 εντάσεως Τ3 και Τ4 στη δεύτερη, όπου είχαμε ένα νεκρό και 4 τραυματίες αντίστοιχα.
Στις 19 Σεπτεμβρίου 2009 είχαμε το σχηματισμό ενός πολύ ισχυρού ανεμοστρόβιλου στην περιοχή των Λατσιών και εντάσεως Τ2-Τ3 ο οποίος προχώρησε διαμέσου του δάσους της Αθαλάσσας και κατέληξε στην περιοχή του Άρωνα όπου προχώρησε στην πράσινη γραμμή. Το αποτέλεσμα του ανεμοστρόβιλου αυτού ήταν υλικές ζημιές και 17 τραυματίες.
Ιανουάριος 2003. Ανεμοστρόβιλοι έπληξαν την περιοχή της Λεμεσού, με αποτέλεσμα υποστατικά να υποστούν τεράστιες ζημίες, ενώ 40 άτομα τραυματιστήκαν. Επτά πρόσωπα κρατήθηκαν για νοσήλια λόγω της σοβαρής κατώτατης τους. Επίσης, από την καταστροφή ένας οικογενειάρχης έχασε τη ζωή του, ενώ προσέφερε βοήθεια ως εθελοντής σε υποστατικό στα Κάτω Πολεμίδια, το οποίο δεν του άνηκε, και του οποίου η στέγη υποχώρησε και έπεσε στο κενό με αποτέλεσμα να αφήσει την τελευταία του πνοή λίγες ώρες αργότερα στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού.
14 Φεβρουάριος 2024. Δύο ανεμοστρόβιλοι έπληξαν τη Λεμεσό με αποτέλεσμα να προκαλέσουν τεράστιες ζημιές στην περιοχή Γερμασόγειας από την περιοχή του ξενοδοχείου Apollonia και βορειότερα προς την περιοχή Πανιώτη. Ένα πρόσωπο υπέστη ακρωτηριασμό δακτύλων δεξιού χεριού και υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση. Έπεσαν δέντρα και πάσσαλοι της ΑΗΚ, καταστράφηκαν φυτώρια, έσπασαν τζάμια και έφυγαν κεραμίδια από στέγες. Περίπου 20 δρόμοι έκλεισαν κατά τη διάρκεια της νύχτας, λόγω της πτώσης δέντρων και πασάλων, ενώ στην οδό Ανδοκίδου υποχώρησε και ανατράπηκε γερανός από εργοτάξιο.