Κιρκάσιοι
Με την ονομασία αυτή είναι γνωστοί οι Αδιγκαίοι ή Αντιγκαίοι, κάτοικοι της περιοχής Καρατσάγιεβου - Κιρκασίας, βορειοδυτικά του Καυκάσου.
Κατά την τελευταία περίοδο της Οθωμανοκρατίας (δεύτερο μισό του 19ου αιώνα) έγιναν διάφορες προσπάθειες για μεταφορά κι εγκατάσταση Κιρκασίων στην Κύπρο: Το 1860 ζητήθηκε από την Πύλη, εκ μέρους των ανωτάτων Οθωμανών αξιωματούχων της Λευκωσίας, να αποσταλούν στην Κύπρο για μόνιμη εγκατάσταση 1.000 έως 1.500 Κιρκάσιοι. Ο Γάλλος πρόξενος Darrasse έγραφε στις 27 Αυγούστου 1860 στην κυβέρνησή του πως εάν οι Κιρκάσιοι μεταφέρονταν στο νησί, θ' αποτελούσαν αιτία σοβαρών επιπλοκών. Επίσης ο πρόξενος των Ηνωμένων Πολιτειών έγραφε στις 3 Ιανουαρίου 1861 προς τον υποπρόξενο της Αγγλίας Τ.Β. Lane ότι υπήρχαν πληροφορίες για επικείμενη άφιξη στην Κύπρο 5.000 Κιρκασίων που ανησύχησαν σοβαρά τον ντόπιο πληθυσμό, και ζητούσε την αποστολή στη Λάρνακα ενός αγγλικού πολεμικού πλοίου για να προστατεύσει τον ντόπιο πληθυσμό.
Μεταφορά Κιρκασίων ενόπλων στην Κύπρο έγινε τον Οκτώβριο του 1864, επί ημερών του σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ. Η προσπάθεια αφορούσε την εγκατάσταση στο νησί 2.700 - 3.000 Κιρκασίων «ἄγριων καί ἀσθενῶν», που στη διάρκεια του σύντομου θαλασσινού ταξιδιού τους προς την Κύπρο, πέθαιναν κατά δεκάδες και ρίχνονταν στη θάλασσα απειλώντας έτσι τη δημόσια υγεία. Οι Έλληνες Κύπριοι αντιτάχθηκαν σθεναρά στον εποικισμό αυτό και επικαλέστηκαν τη βοήθεια των προξένων, που συνέταξαν σχετικά υπομνήματα. Η αντίδραση των Ελλήνων του νησιού είχε επιτυχία, έτσι που θεωρήθηκε από τις τουρκικές αρχές ως ανταρσία. Οι Τούρκοι του νησιού πήραν επίσης θέση στο όλο ζήτημα, που ήταν εχθρική προς τους ντόπιους κι Ευρωπαίους Χριστιανούς τους οποίους εμπόδισαν από του να προσφέρουν βοήθεια κι ανακούφιση στους δυστυχισμένους Κιρκασίους εποίκους και από του να προσφέρουν στέγη και τροφή στα ορφανά παιδιά τους. Απαγορεύθηκε επίσης η αγορά των υπαρχόντων όσων από τους Κιρκασίους πέθαιναν και, γενικά, καταβλήθηκε προσπάθεια να αποξενωθούν όσο γίνεται οι έποικοι από τους Χριστιανούς.
Φαίνεται ότι η προσπάθεια αυτή του εποικισμού του νησιού με Κιρκασίους είχε γίνει για ν' αντισταθμιστεί ο χριστιανικός πληθυσμός της Κύπρου που αυξανόταν σταθερά στο νησί, απέβλεπε όμως και στην τρομοκράτηση των Ελλήνων κατοίκων της Κύπρου σε μια εποχή κατά την οποία αρκετοί Έλληνες Κύπριοι επέστρεφαν στην πατρίδα τους από την Ελλάδα, όπου είχαν πολεμήσει στην επανάσταση, και συνέβαλλαν στην ανανέωση του ελληνικού εθνικισμού. Χαρακτηριστική έκφραση αποτελούσε το ενωτικό μεγαλοϊδεατικό φυλλάδιο που κυκλοφόρησε ακριβώς στα 1864 η δασκάλα Ερατώ Καρύκη, το οποίο κι ανησύχησε τις τουρκικές αρχές.
Βλέπε λήμμα: Παρθεναγωγείο Φανερωμένης
Απ' όσους Κιρκασίους κατόρθωσαν να επιζήσουν κατά τη μεταφορά τους στην Κύπρο — που έγινε με τρία μικρά πλοία—, περίπου 500 μεταφέρθηκαν στη Λευκωσία αλλά απ' αυτούς, στο τέλος του 1864, ζούσαν μόνο 200. Έτσι μπορεί να θεωρηθεί ότι η προσπάθεια εποικισμού απέτυχε.
Όπως γράφει ο Άγγλος πρόξενος στη Λάρνακα R.H. Lang στις 19 Νοεμβρίου 1864, κατά την ίδια περίοδο που καταβλήθηκε προσπάθεια εποικισμού της Κύπρου με Κιρκασίους, επιχειρήθηκαν (1863 και 1864) και βίαιοι εξισλαμισμοί Ελλήνων Κυπρίων.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια