Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά την Αρχαιότητα το Κίτιον αποτελούσε μια από τις σημαντικές πόλεις - βασίλεια της Κύπρου που μάλιστα, επεξέτεινε την κυριαρχία του τον 5ο π.Χ. αιώνα και επί δυο άλλων κυπριακών πόλεων - βασιλείων, του Ιδαλίου και της Ταμασσού. Η ιστορία της πόλης του Κιτίου είναι μακρά κι εκτείνεται από τον 13ο π.Χ. αιώνα μέχρι και το τέλος της Αρχαιότητας, τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Το Κίτιον ήταν, καθ' όλη τη μακρά περίοδο της ύπαρξης των αρχαίων κυπριακών βασιλείων, μια από τις σημαντικές πόλεις - βασίλεια της Κύπρου. Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα, η πόλη υφίστατο και πριν από την ίδρυση των βασιλείων, κι επέζησε για αρκετούς ακόμη αιώνες μετά την κατάργηση του θεσμού από τον Πτολεμαίο Α' τον Λάγου το 312 π.Χ. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε η εντύπωση ότι η πόλη του  Κιτίου αποτελούσε κτίσμα Φοινίκων εποίκων εμπόρων, που ιδρύθηκε κατά τον 9ο π.Χ. αιώνα. Οι αρχαιολογικές όμως ανασκαφές που έγιναν κατά τα τελευταία χρόνια στον χώρο του αρχαίου Κιτίου (στην περιοχή όπου βρίσκεται η σημερινή πόλη της Λάρνακας) απέδειξαν ότι η ιστορία της πόλης είναι μακρύτερη τουλάχιστον κατά τέσσερις αιώνες και η πρώτη ακμή της συμπίπτει χρονικά με τον εποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς. Όμως στις αρχαίες φιλολογικές πηγές δεν υπάρχουν αναφορές για Έλληνα τρωικό ήρωα-ιδρυτή της πόλης, αντίθετα προς ό,τι συμβαίνει με αρκετές άλλες αρχαίες κυπριακές πόλεις. Τούτο μπορεί να ερμηνευθεί από το γεγονός ότι το Κίτιον περιήλθε αργότερα — και παρέμεινε για πολλούς αιώνες — υπό την κυριαρχία των Φοινίκων, γι’ αυτό και δεν δημιουργήθηκε (ή κι αν δημιουργήθηκε δεν συντηρήθηκε) παράδοση για Έλληνα ιδρυτή.

Αργότερα, όταν οι κλασσικοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς έγραφαν τα έργα τους, το Κίτιον βρισκόταν ήδη υπό την κυριαρχία των Φοινίκων, μάλιστα με ισχυρούς δεσμούς με τη φοινικική μητρόπολη, την Τύρο. Έτσι, απαντούμε στις φιλολογικές πηγές αναφορές ότι το Κίτιον ήταν πόλη φοινικική. Και πράγματι, την εποχή που γράφονταν τα βιβλία εκείνα, η πόλη βρισκόταν υπό την άμεση επιρροή των Φοινίκων, οι δε συγγραφείς αγνοούσαν το παρελθόν της πόλης που αποκαλύπτεται σήμερα από την αρχαιολογική σκαπάνη.

Γενικές πληροφορίες: Για μια μεγάλη περίοδο, από τον 9ο ως τα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, στο Κίτιον κυριαρχούσε το φοινικικό στοιχείο. Οι Κιτιείς Φοίνικες ήταν βασικά έμποροι, όπως έμποροι ήταν και οι Έλληνες κάτοικοι της πόλης (κι αυτός ο στωικός φιλόσοφος Ζήνων ο Κιτιεύς ασχολήθηκε αρχικά με το εμπόριο, πριν εγκατασταθεί στην Αθήνα ύστερα από ναυάγιο).

Στην Αττική, ιδίως κατά τον 5ο- 4ο π.Χ. αιώνα, υφίστατο κοινότητα Κιτιέων εμπόρων που ήταν μάλιστα αρκετά εύρωστη οικονομικά αφού, μεταξύ άλλων, ζήτησε από τον δήμο Αθηναίων την άδεια να κτίσει ναό αφιερωμένο στην Ουρανία Αφροδίτη. Σε επιγραφή που βρέθηκε στον Πειραιά και χρονολογείται στο 333/2 π.Χ., περιέχεται ψήφισμα του δήμου Αθηναίων με το οποίο παραχωρείται στους Κιτιείς της Αττικής η άδεια και η κατάλληλη γη για οικοδόμηση του ναού.

Στην Αττική βρέθηκαν επίσης αρκετές επιτύμβιες στήλες με τα ονόματα Κιτιέων που έζησαν και πέθαναν εκεί (δες κατάλογο ονομάτων, καθώς και πλήρες κείμενο του ψηφίσματος του δήμου Αθηναίων για το ναό της Αφροδίτης Ουρανίας. Επίσης, Κιτιείς έμποροι έδρασαν και σ' άλλα μέρη της Ελλάδος. Στη Δήλο, για παράδειγμα, βρέθηκε επιγραφή με τιμητικό ψήφισμα των Δηλίων για τον Κιτιέα Ηλιόδωρον Ευκλείδου που πρόσφερε εκεί κάποιες ευεργεσίες.

Βλέπε λήμμα:  Αθήνα και Κύπρος

Ο ναός της Αφροδίτης Ουρανίας στον Πειραιά θα πρέπει τελικά να κτίστηκε από τους Κιτιείς. Βρέθηκε εκεί, μεταξύ άλλων, κι επιγραφή κάποιας Αριστόκλεας από το Κίτιον που έκαμε τάμα στην Ουρανία Αφροδίτη: Ἀριστόκλεα Κιτιάς Ἀφροδίτῃ Οὐρανίᾳ εὐξαμένη ἀνέθηκεν.

Φυσικά οι Κιτιείς έμποροι δεν έπλεαν με τα καράβια τους μόνο προς την Ελλάδα, αλλά προς κάθε κατεύθυνση στη Μεσόγειο θάλασσα. Μάλιστα το Κίτιον αποτελούσε κατά την Αρχαιότητα σημαντικό διαμετακομιστικό σταθμό μεταξύ Τύρου (Φοινίκης) και Καρχηδόνος, της διάσημης αυτής πόλης στη βόρεια ακτή της Αφρικής που ήταν κτίσμα Φοινίκων. Τούτο προκύπτει και από περικοπή του βιβλικού προφήτη Ησαΐα (8ος π.Χ. αιώνας) που, θρηνώντας για την αιχμαλωσία της Τύρου, λέγει:

... Ὁλολύξατε, πλοῖα Καρχηδόνος, ὅτι ἀπώλετο [η Τύρος] καί οὐκέτι ἔρχονται ἐκ γῆς Κιτιαίων... (Ησαΐας, 23.1).

Το Κίτιον αναφέρουν, ως πόλη της Κύπρου, μεταξύ άλλων, ο Κλαύδιος Πτολεμαίος στο πέμπτο βιβλίο της Γεωγραφικής Ὑφηγήσεώς του, και ο Στράβων, που αναφέρει ότι η πόλη είχε λιμένα κλειστόν (=την αλυκή). Στον Σταδιασμόν, σύγγραμμα ανώνυμου γεωγράφου του 4ου μ.Χ. αιώνα, παρά το ότι αναφέρεται η Αμμόχωστος ως έρημη, το Κίτιον δεν μνημονεύεται, τουλάχιστον σαν πόλη. Αναφέρεται όμως η απόσταση ἀπό δέ τοῦ Κιτίου τῆς Κύπρου [=του ακρωτηρίου;] εἰς Ἀσκάλωνα στάδιοι γτ' [=2.300 στάδια, δηλαδή 607.200 μέτρα]. Ο Σκύλαξ (Περίπλους) αγνοεί επίσης το Κίτιον αν και αναφέρει μόνο παράλιες πόλεις της Κύπρου. Το Κίτιον αγνοεί και ο Στέφανος Βυζάντιος (Ἐπιτομή), ενώ μνημονεύεται στον Συνέκδημον του Ιεροκλέους (6ος μ.Χ. αιώνας). Αλλά και τον 7ο μ.Χ. αιώνα η πόλη εξακολουθεί ν' αναφέρεται ως Κίτιον από τον Γεώργιο τον Κύπριο (Περιγραφή τοῦ  Ἀνατολικοῦ Ρωμαϊκοῦ Κράτους), μέχρι ακόμη και τον 10ο μ.Χ. αιώνα, οπότε επίσης αναφέρεται ως Κίτιον από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (Περί Θεμάτων). 

Για την περαιτέρω ιστορική της πορεία, βλέπε λήμμα:  Λάρνακα- Ιστορία της πόλης

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια