Κινύρας
Ο Κινύρας είναι μυθικό και, από ορισμένες απόψεις, ιστορικό πρόσωπο της Αρχαιότητας, βασιλιάς της Κύπρου και αρχιερέας της Αφροδίτης στο ιερό της στην Πάφο. Ο Κινύρας, σύγχρονος των Τρωικών, όπως παρουσιάζεται μέσα από τη γενεαλογία του, έγινε αρχηγέτης της μεγάλης βασιλικής και ιερατικής δυναστείας των Κινυραδών, η οποία κυριάρχησε στην Πάφο εννιά περίπου αιώνες, φθάνοντας ως τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Κινύρας είναι επίσης ο ένας από τους δυο βασιλιάδες της Κύπρου που αναφέρει ο Όμηρος. Ο άλλος είναι ο φερόμενος και ως διάδοχός του Δμήτωρ Ιασίδης. Οι πολυάριθμες αναφορές των αρχαίων συγγραφέων και σχολιαστών στον Κύπριο βασιλιά και αρχιερέα, καθιστούν τον Κινύρα μια από τις σημαντικές μυθικές μορφές του αρχαίου κόσμου. Ο Σχολιαστής του Πινδάρου παρέχει την πληροφορία ότι οι ιστορίες που ήταν καταγραμμένες για τον Κινύρα ήταν πάρα πολλές.
Βλέπε λήμματα: Αφροδίτη θεά- Ιερά στην Κύπρο
Πηγές για τον Κινύρα
Πραγματικά, οι συγγραφείς και σχολιαστές στα έργα των οποίων διασώζονται πληροφορίες για τον Κινύρα, πλησιάζουν τους τριάντα, ασφαλώς δε οι ιστορίες και οι μαρτυρίες γι' αυτόν στην Αρχαιότητα ήταν πολύ περισσότερες και εκτενέστερες από όσες σώθηκαν κι έφθασαν ως τις μέρες μας. Οι πηγές από όπου αντλούνται οι σχετικές πληροφορίες είναι οι ακόλουθες: Αθήναιος (Δειπνοσοφισταί), Αλκιδάμας (Ὀδυσσεύς), Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη, Ἐπιτομή), Διογενιανός (Παροιμίαι Δημώδεις), Δίων Χρυσόστομος (Περί Ἀρετῆς), Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (Παρεκβολαί εἰς τήν Ὁμήρου Ἰλιάδα), Ησύχιος (Λεξικόν), Ιουλιανός(Ἐπιστολαί), Ιώσηπος ( Ἰουδαϊκή Ἀρχαιολογία), Κεδρηνός (Σύνοψις Ἱστοριῶν), Κλήμης Ἀλεξανδρεύς (Προτρεπτικός πρός Ἓλληνας), Κλήμης Ρώμης (Ὁμιλίαι), Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος (Περί Θεμάτων), Λιβάνιος (Λόγοι, Ἐπιστολαί), Νόννος (Διονυσιακά), Ὁμηρος (Ἰλιάς), Ὀξυρύγχειοι Πάπυροι, Παλατινή Ανθολογία, Πίνδαρος (Νεμεονίκαι, Πυθιονίκαι), Πλάτων (Νόμοι), Πλούταρχος (Συναγωγή Ἱστοριῶν, Περί τῆς Ἀλεξάνδρου Τύχης), Σουίδας (Λεξικόν), Στέφανος Βυζάντιος (Ἐθνικά), Στράβων (Γεωγραφικά), Σχόλια (Εὐσταθίου) εἰς Διονύσιον Περιηγητήν, Σχόλια στον Θεόκριτο, Σχόλια στον Όμηρο (Ὀδύσσεια), Σχόλια στον Πίνδαρο, Τάκιτος (Ἱστορίαι), Τυρταίος (Ἐλεγεῖαι), Φώτιος (Βιβλιοθήκη - Μυριόβιβλος).
Άλλες πληροφορίες για τον Κινύρα
Η φήμη του Κινύρα δεν προερχόταν μόνο από τη μεγάλη γενιά του, τις σχέσεις του με την Αφροδίτη και τα αξιώματά του. Προερχόταν κι από τη μοναδική ομορφιά του, που προκάλεσε και τον έρωτα της θεάς. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πηγών, ο Κινύρας θαυμαζόταν πολύ για την ωραιότητά του, που ήταν τόση ώστε να πλησιάζει την αβρότητα του γυναικείου κάλλους.
Πολύ περισσότερο ονομαστός ήταν ο Κινύρας για τον πλούτο του. Τρεις τουλάχιστον αρχαίες πηγές τον ονομάζουν «ζάπλουτον», ενώ ο Τυρταίος τον συγκρίνει στον πλούτο με τον βασιλιά της Φρυγίας Μίδα. Ο Λιβάνιος περιλαμβάνει τον Κινύρα στην ομάδα των πλουσιοτέρων ανθρώπων του αρχαίου κόσμου και γράφει χαρακτηριστικά: «Οι άνθρωποι δεν καλοτυχίζουν τον Νέστορα και τον Αργανθώνιο για τα πολλά χρόνια τους, ούτε τον Πηλέα για τον γάμο του, ούτε τον Άδωνι για την ομορφιά του, ούτε τον Ηρακλή για την αθανασία του, αλλά τον Καλλία, τον Γύγη, τον Κινύρα και τον Κροίσο (για τα πλούτη τους)». Στον πλούτο του Κινύρα αναφέρονται και ο Πλάτων (Νόμοι 2.660ε), ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο παροιμιογράφος Διογενιανός, ο Δίων Χρυσόστομος και ο Σουίδας, ο οποίος διασώζει και την ευχή «μακάρι να φθάσεις σε πλούτη μεγαλύτερα από εκείνα του Κινύρα», καθώς και ο Ιουλιανός, που σε επιστολή του χρησιμοποιεί την ευχή «εἴη δε καί σε τοῦ Κινύρου πλουσιώτερον« (μακάρι και συ να γίνεις πιο πλούσιος από τον Κινύρα). Τέλος οι Οξυρύγχειοι πάπυροι αναφέρουν ότι ήταν βέβαια πλούσιος ο Μίδας, αλλά ο Κινύρας ήταν τρεις φορές πιο πλούσιος.
Ο πλούτος του Κινύρα και η γενικότερη ευτυχία του αποδίδονταν στην ιδιαίτερη εύνοια του θεού Απόλλωνα προς τον Κύπριο βασιλιά. Όπως αναφέρει ο Πίνδαρος στον δεύτερο Πυθιονίκη:
συχνά των Κυπρίων οι έπαινοι
υμνούν τον Κινύρα
που από την ψυχή του αγάπησε
ο χρυσοκόμης Απόλλων,
τον ιερέα τον πολυαγαπημένο της Αφροδίτης.
Και στον όγδοο Νεμεονίκη επανέρχεται στην ευδαιμονία του Κινύρα λέγοντας:
Γιατί η ευτυχία που φυτρώνει
με τη βοήθεια του θεού,
παραμένει πιο πολύ στους ανθρώπους.
Αυτή γέμισε κάποτε και τον Κινύρα
με πολύν πλούτο
στην Κύπρο το θαλασσόβρεχτο νησί.
Η εύνοια αυτή του θεού, σύμφωνα με τον Κλήμη Ρώμης, έφθανε ως τον πραγματικό έρωτα του Απόλλωνα προς τον Κινύρα, αφού οι θεοί «ούτε τους έρωτες μεταξύ ανδρών θεωρούν αισχρούς, αλλά ασχολούνται μ' αυτούς σαν να είναι ωραία και ευπρεπής πράξη». Αντίθετα ο Σχολιαστής του Πινδάρου αποκρούει μια τέτοια άποψη, υποστηρίζοντας ότι ο Κινύρας δεν ήταν ερωμένος του θεού, αλλά ότι ο Απόλλων τον αγαπούσε επειδή τον εγκωμίαζαν οι μουσικοί.
Η μορφή του βασιλιά Κινύρα σχετίζεται γενικότερα και με τον όλο πολιτισμό της Κύπρου στα χρόνια του. Ο Κλήμης Αλεξανδρεύς τον ονομάζει χρησμολόγο, ενώ άλλοι αναφέρουν ότι ήταν σπουδαίος τεχνίτης στην κατεργασία των μετάλλων κι ότι υπήρξε ο εφευρέτης της σφύρας, του αμονιού, των λαβίδων και του σιδερένιου μοχλού. Στον ίδιο αποδίδεται και η τέχνη της επεξεργασίας του μαλλιού, καθώς και η εφεύρεση της κυπριακής αγγειοπλαστικής.
Βλέπε λήμμα: Αγγειοπλαστική
Όλα αυτά, έστω κι αν βρίσκονται περισσότερο στον χώρο του μύθου, είναι όμως ενδεικτικά του επιπέδου του πολιτισμού της Κύπρου στα χρόνια του Κινύρα, στο πρόσωπο του οποίου συμπυκνώνεται μια ολόκληρη εποχή, και δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του «ήρωος» που του δόθηκε, όπως και σε πολλούς άλλους ξεχωριστούς άνδρες της εποχής του.
Το τέλος του Κινύρα
Για το τέλος του Κινύρα παραδίδονται δυο εκδοχές. Και στις δυο το τέλος αυτό παρουσιάζεται βίαιο και τραγικό. Η μια προεκτείνει το επεισόδιο με την κόρη του Μύρρα, αναφέροντας ότι ο Κινύρας, μετά την αποκάλυψη της αιμομειξίας του, έθεσε τέλος στη ζωή του αυτοκτονώντας. Η δεύτερη εκδοχή συνδέεται με τις μουσικές ικανότητες του Κινύρα και θυμίζει τον μύθο του Μαρσύα. Ο Κύπριος βασιλιάς, κατά τρόπο υπεροπτικό, αναμείχθηκε σε μουσικό αγώνα με τον ίδιο το θεό της μουσικής, τον Απόλλωνα, πιστεύοντας ότι ήταν καλύτερος μουσικός από εκείνον. Ο θεός νίκησε εύκολα τον θνητό βασιλιά και τον θανάτωσε. Και στις δυο περιπτώσεις η παράδοση για τον βίαιο θάνατο του Κινύρα έρχεται σε αντίθεση με την πληροφορία που παραδίδει ο Ανακρέων, ότι ο Κινύρας πέθανε σε βαθύ γήρας, σε ηλικία εκατόν εξήντα χρόνων.
Στον Προτρεπτικόν πρός Ἕλληνας (3.40) λόγο του, ο Κλήμης Αλεξανδρεύς διασώζει μαρτυρία του Πτολεμαίου γιου του Αγησιάρχου, σύμφωνα με την οποία ο Κινύρας τάφηκε στο ιερό της Αφροδίτης στην Πάφο. Στο ίδιο ιερό θάβονταν και οι απόγονοί του, οι Κινυράδες, πρώτος από τους οποίους, όπως αναφέρουν τα Σχόλια εἰς Ὀδύσσειαν, υπήρξε ο Δμήτωρ Ιασίδης.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια