Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 43 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Από το χωριό Πόλη, που βρίσκεται στα δυτικά του, απέχει περί τα 10 χμ.

Η Κινούσα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 450 μέτρων. Το ανάγλυφο είναι λοφώδες με στενές κοιλάδες και απότομες πλαγιές, ενώ το τοπίο είναι διαμελισμένο από τον ποταμό της Μακούντας και το Αργάκι της Λίμνης.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες, οι άργιλοι και οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα, ασβεστούχα και πυριτιούχα εδάφη.

Η Κινούσα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 565 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνται τα αμπέλια (oινοποιήσιμες ποικιλίες), τα σιτηρά, τα όσπρια, τα νομευτικά φυτά, οι αμυγδαλιές, λίγα εσπεριδοειδή, χαρουπιές και ελιές. Ωστόσο η μεγαλύτερη έκταση του χωριού παραμένει ακαλλιέργητη. Μέρος του δάσους της Πάφου, στα ανατολικά του χωριού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια. Η σχετικά ψηλή βροχόπτωση που δέχεται το δάσος επέτρεψε την ανάπτυξη μιας πλούσιας φυσικής βλάστησης από πεύκα, θυμάρι, μαζιές και ξισταρκές. Η κτηνοτροφία του χωριού είναι περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Κινούσα συνδέεται στα βορειοδυτικά με το χωριό Μακούντα (περί τα 3 χμ.) και στα νότια με το χωριό Λυσός (περί τα 5 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το χωριό γνώρισε σταθερή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1960. Μετά το 1960 άρχισε να πλήττει το χωριό η αστυφιλία και οι κάτοικοι μειώθηκαν.

Τα δυο μεταλλεία χαλκούχου σιδηροπυρίτη, πολύ κοντά στο χωριό, πρόσφεραν στη διάρκεια της λειτουργίας τους εργοδότηση σε αρκετούς από τους κατοίκους της Κινούσας (για την απόδοση -λειτουργία των μεταλλείων αυτών κατά τη σύγχρονη εποχή, βλέπε αμέσως επόμενο λήμμα). Φαίνεται ωστόσο ότι τα μεταλλεία της Κινούσας ήσαν γνωστά και κατά την Αρχαιότητα, ο δε Τζέφρυ γράφει ότι στην περιοχή του χωριού υφίσταντο κατάλοιπα αρχαίων συνοικισμών μεταλλωρύχων.

Το χωριό υφίστατο, με την αυτή ονομασία, κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Την πληροφορία αντλούμε μόνο από μια πηγή και συγκεκριμένα από το μεσαιωνικό χειρόγραφο Λειμωνίδα στο οποίο το χωριό μνημονεύεται μεταξύ εκείνων που διοικητικά υπάγονταν στο διαμέρισμα Χρυσοχούς.

Ο ντε Μας Λατρί στον χάρτη του (1862) σημειώνει την Κινούσα ως τοποθεσία αντί οικισμό, ενώ στον χάρτη του Κίτσενερ (1885) δεν σημειώνεται καθόλου. Η ονομασία του χωριού δεν είναι απόλυτα βέβαιο από πού προήλθε, αν και στην κυριολεξία η λέξη κινούσα σημαίνει «τοποθεσία που κινείται» κι ίσως αυτή να είχε σχέση με τα μεταλλεία που βρίσκονται κοντά. Η ονομασία, πάντως, φαίνεται να έχει ελληνική ρίζα και σχετίζεται με χαρακτηρισμό της τοποθεσίας, που απαντάται σε γένος θηλυκό και με κατάληξη -ούσα και σε άλλα χωριά της περιοχής (Πελαθούσα, Τριμιθούσα, Φιλούσα). Η γραφή Κυνούσα (ετυμολογούμενη από το κύνες - σκύλοι) που χρησιμοποιείται από μερικούς, δεν φαίνεται να δικαιολογείται.

Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.