Κινηματογράφος
Στην Κύπρο δεν υπήρξη ποτέ κινηματογραφική βιομηχανία. Ο κινηματογράφος απετέλεσε, για πάνω από τρεις δεκαετίες (αρχίζοντας από τα χρόνια του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου οπότε εισήχθη στο νησί ο ομιλών κινηματογράφος) βασικό είδος ψυχαγωγίας των Κυπρίων.
Πριν από το 1974 είχαν γίνει δυο προσπάθειες ίδρυσης κινηματογραφικών λεσχών (η δεύτερη από το ΡΙΚ) που υπήρξαν βραχύβιες. Στόχος τους ήταν η προώθηση της τέχνης του κινηματογράφου με προβολή ταινιών ποιότητος της διεθνούς παραγωγής, με συζητήσεις, διαλέξεις κλπ. Το 1974 ιδρύθηκε η Κινηματογραφική Λέσχη Κύπρου, που λίγο αργότερα έδωσε τη θέση της σε τοπικές κινηματογραφικές λέσχες, που σήμερα συνεργάζονται μέσω κεντρικού συντονιστικού φορέα.
Τέτοιες είναι ο Όμιλος Φίλων Κινηματογράφου, η Κινηματογραφική Λέσχη Studio και οι Κινηματογραφικές Λέσχες Λεμεσού και Πάφου. Με τη συμβολή και των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού διοργανώνονται εκδηλώσεις όπως η προβολή βραβευμένων ελληνικών ταινιών μεγάλου και μικρού μήκους, ο «Μαραθώνιος Θερινών Προβολών», το Φεστιβάλ Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου κ.α. Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες επιχορηγούν τέτοιες εκδηλώσεις και τη λειτουργία των Λεσχών, τη λειτουργία Κυπριακής Ταινιοθήκης, όπως επίσης επιχορηγούν, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, και την παραγωγή ταινιών από Κυπρίους δημιουργούς. Προς τον σκοπό αυτό λειτουργεί το Συμβούλιο Παραγωγής Ταινιών, που εξετάζει τις όποιες αιτήσεις.
Οι πρώτες προσπάθειες
Στον τομέα της παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, έγιναν κατά καιρούς μερικές ατομικές προσπάθειες. Η Κύπρος, με τη μακρά διάρκεια ετήσιας ηλιοφάνειας, των καλών καιρικών συνθηκών και του ωραίου περιβάλλοντος, προσφέρεται σαν χώρος γυρίσματος ταινιών και κατά καιρούς γυρίστηκαν τέτοιες ταινίες — κινηματογραφικές και τηλεοπτικές — από ξένες κινηματογραφικές εταιρείες, καθώς και από ελλαδικές. Καθαρά κυπριακές προσπάθειες παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών που γυρίστηκαν στην Κύπρο, έγιναν κατά τη δεκαετία του 1970 και αργότερα. Κυριότερες τέτοιες προσπάθειες ήσαν οι ταινίες του σκηνοθέτη και ηθοποιού Κώστα Δημητρίου (Χασαμπουλιά, Δολοφονήστε τον Μακάριο, Περιπέτειες του Νικόλα, Ο δρόμος στην Ιθάκη κ.ά.), του σκηνοθέτη και δημοσιογράφου Γιώργου Φιλή ( Ένας Ήρωας με το Μνημοσκόπιο, Έτσι προδόθηκε η Κύπρος κ.α.), του Μιχάλη Παπά (Αυριανός Πολεμιστής), του Ευάγγελου Ιωαννίδη (Μακάριος, η μεγάλη Πορεία, Πικρή Σοδειά κ.α.), του Γιάννη Ιωάννου (Νεκατωμένοι Αέρηδες), του Ανδρέα Πάντζη (Βιασμός της Αφροδίτης, Το τάμα, Σφαγή του Κόκορα ), του Χρίστου Σιοπαχά (Η κάθοδος των εννιά, Το φτερό της μύγας, Η Κόκκινη Πέμπτη), της Αλίκης Δανέζη-Κνούτσεν (Δρόμοι και Πορτοκάλια και Μπαρ), του Πανίκου Χρυσάνθου (Ακάμας), του Χρίστου Γεωργίου (Μικρό ΄Εγκλημα), της Κόριννας Αβρααμίδου (Ο τελευταίος γυρισμός) και του Κωνσταντίνου Γιαλλουρίδη (Οδηγίες Χρήσεως).
Βλέπε λήμμα: Χασαμπουλιά
Το συμβούλιο χρηματοδότησε και την παραγωγή ταινιών ντοκιμαντέρ (γυρίστηκαν διάφορα ντοκιμαντέρ από τους Γιάννη Καραολή και Ανδρέα Ζεμπύλα, Πανίκο Χρύσανθου, Κόριννα Αβρααμίδου, Ευάγγελο Χατζηκυριάκου κ.ά.). Στον τομέα του ντοκιμαντέρ αξιόλογη εργασία έγινε από σκηνοθέτες και κινηματογραφιστές του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου.
Ξένες παραγωγές γυρίζονται στην Κύπρο
Ο Πωλ Νιούμαν και η Τζοάν Γούντγουορντ είχαν έρθει στην Κύπρο το 1960, για όσο καιρό διήρκεσαν τα γυρίσματα της αμερικανικής ιστορικής ταινίας «Έξοδος» με την Εύα Μαρί Σαντ, τον Ραλφ Ρίτσαρνσον και τον Πήτερ Λώφορντ. Οι ηθοποιοί διέμεναν στο ξενοδοχείο Κωνστάντια, από τα πρώτα ξενοδοχεία της Αμμοχώστου.
Βλέπε λήμμα: «Έξοδος»
Εις ό,τι αφορά στο γύρισμα ξένων ταινιών στην Κύπρο, μεταξύ τούτων αναφέρουμε: Σε φυσικούς χώρους (χωριό Κάρμι και ακτή Τρουλλιά της επαρχίας Κερύνειας) γυρίστηκαν το 1970 τα εξωτερικά της ταινίας Sin («Πολυαγαπημένη») με τη Ράκελ Ουέλς, σε σκηνοθεσία του κυπριακής καταγωγής Γιώργου Κοσμάτου.
Βλέπε λήμμα: Ράκελ Ουέλς και Φάντασμα στο καταμεσήμερο
Το 1974 γυρίστηκαν στην Κερύνεια και στην ακτή Τρουλλιά και τα εξωτερικά της ταινίας Ghost in Noonday Sun (γνωστή στα ελληνικά ως «Ο πιο τρελός πειρατής») με τον Πήτερ Σέλλερς. Αρκετά ενωρίτερα είχε γυριστεί στην Αμμόχωστο η ταινία «Έξοδος», που αναφερόταν σε προσπάθεια ομάδας Εβραίων να φθάσουν στην Παλαιστίνη. Το 1973 γυρίστηκαν επίσης στην Κύπρο (Σταυροβούνι κ.α.) τα εξωτερικά της αγγλικής ταινίας «Οι γιατροί φορούσαν κόκκινα», με τον Πάτρικ Μακνί.
Γυρίστηκαν επίσης στην Κύπρο και μερικές ελληνικές ταινίες, εκ των οποίων σημαντικότερη ήταν «Το Νησί της Αφροδίτης», βασισμένη στο βιβλίο του Αλέξη Πάρνη, που σαν θέμα της είχε τον κυπριακό απελευθερωτικό αγώνα, πρωταγωνίστησαν δε η Κατίνα Παξινού και ο Άγγελος Αντωνόπουλος. Επίσης, σε διάφορες τοποθεσίες της Κύπρου γυρίστηκαν και οι εξωτερικές σκηνές ξένων τηλεοπτικών παραγωγών, όπως η μεταφορά, σε 6 επεισόδια, του βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και η σειρά του BBC «Κληρονομιά της Αφροδίτης». Ας σημειωθεί ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις έπαιρναν μέρος και αρκετοί Κύπριοι ηθοποιοί.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι μερικοί Κύπριοι σκηνοθέτες του κινηματογράφου έζησαν ή ζουν σήμερα και εργάζονται στο εξωτερικό (Μιχάλης Κακογιάννης, Ντίνος Κατσουρίδης, Γιώργος Κοσμάτος, Χρίστος Σιοπαχάς, Αλίκη Δανέζη - Κνούτσεν, Γιάννης Οικονομίδης κ.ά.). Επίσης, μερικοί Κύπριοι ηθοποιοί εργάστηκαν στο εξωτερικό μετέχοντας σε κινηματογραφικές ταινίες, όπως: Στο Χόλλυγουντ ο Γιώργος Μιχαηλίδης (Μουτσοχίτο), στην Αγγλία ο Πολ (Φαίδρος) Στασίνος και ο Γιώργος Ζένιος, στην Ελλάδα ο Σωτήρης Μουστάκας.
Βιβλιογραφία
1. Αποτυπώσεις της κυπριακής ιστορίας μέσα από την κινηματογραφική εικόνα 1955- 2009
2. Κλεάνθους Αλέξης, Ο Κυπριακός Κινηματογράφος 1962-2005, Αιγόκερως, Αθήνα
2005
Φώτο Γκάλερι
