Το 1906, δύο πρωτεργάτες και πρωτοπόροι της τυπογραφίας στην Κύπρο, οι Χριστόφορος Νικολάου και Εφραίμ Πετρίδης, ο πρώτος σε ηλικία μόλις 20 ετών, ίδρυσαν το τυπογραφείο «Η Λευκωσία». Ο Εφραίμ Πετρίδης ήταν ιδιοκτήτης και εκδότης της εφημερίδας της εποχής, «Κυπριακός Φύλαξ».
Η ιστορία
- Το 1906 ο Χριστόφορος Νικολάου συνεταιρίζεται με τον Εφραίμ Πετρίδη και ιδρύουν το πρώτο τυπογραφείο στην Λευκωσία με την επωνυμία “Η Λευκωσία”. Στεγάζεται σε ένα κατάστημα στην οδό Λήδρας στην στοά Κύκκου απέναντι από την εταιρεία μεταφορών ΚΕΜ, ακίνητο της Μονής Κύκκου. Μεταξύ άλλων τυπώνει την εφημερίδα της εποχής, “Ο Κυπριακός Φύλαξ” που ήταν ιδιοκτησία του ενός από τους συνεταίρους, του Εφραίμ Πετρίδη.
- 1919-1930. Η δεύτερη δεκαετία λειτουργίας του Τυπογραφείου σημαδεύεται από τον ξαφνικό θάνατο του Εφραίμ Πετρίδη το 1919 σε ηλικία 43 ετών. Με το θάνατο του Πετρίδη αναλαμβάνει το Τυπογραφείο o Χριστόφορος Νικολάου. Μερικά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1925 αγοράζει τις μετοχές του Πετρίδη και γίνεται απόλυτος ιδιοκτήτης του Τυπογραφείου. Όταν απέκτησε την πλήρη ιδιοκτησία του Τυπογραφείου προχώρησε στην αναδιοργάνωση και τον εμπλουτισμό του με νέα μηχανήματα. Είχε προηγηθεί το 1924 η οριστική αναστολή των εργασιών της εφημερίδας “Ο Κυπριακός Φύλαξ”, ιδιοκτησίας του Εφραίμ Πετρίδη.
- 1931-1940. Στη δεκαετία του 1930 σημειώθηκε μεγάλη ανάπτυξη του Τυπογραφείου, τόσο όσον αφορά την επέκταση των εργασιών, όσο και στην πρόσληψη νέου προσωπικού. Η μεγαλύτερη επέκταση όμως παρατηρήθηκε μετά το 1940, γιατί λόγω της έκρηξης του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου η Κυβέρνηση έδιδε εκτυπωτικές εργασίες της και στο τυπογραφείο “Η Λευκωσία”, γιατί το Κυβερνητικό Τυπογραφείο δε μπορούσε να ανταποκριθεί στις μεγάλες ανάγκες της. Το 1939 το Τυπογραφείο στεγάστηκε σε ιδιόκτητο κτήριο στην οδό Πλουτάρχου, πάροδο της οδού Λήδρας. Το κτήριο σώζεται σχεδόν ακέραιο με όλο τον μηχανικό εξοπλισμό του και θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μουσείο της τυπογραφικής τέχνης. Σημαντικός σταθμός στην ιστορία του Τυπογραφείου θεωρείται και η εισαγωγή το 1935 της πρώτης «ριγαριστικής» μηχανής στην Κύπρο από την Αγγλία για την κατασκευή τετραδίων και λογιστικών βιβλίων. Ο επόμενος σημαντικός σταθμός καταγράφεται το 1939 όπου ολοκληρώνεται η ανέγερση του καινούριου ιδιόκτητου κτηρίου στην οδό Πλουτάρχου, πάροδος της οδού Λήδρας. Το κτήριο αυτό διατηρείται μέχρι σήμερα με όλον τον εξοπλισμό της εποχής εκείνης.
- 1941-1950. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το Τυπογραφείο μεγαλώνει ακόμη περισσότερο προσφέροντας υπηρεσίες στον Αγγλικό στρατό της περιοχής. Για τη μεγάλη αυτή βοήθεια έγινε εύφημος μνεία για τον Χριστόφορο Νικολάου μετά τον Πόλεμο σε περιοδικό των τυπογραφείων στην Αγγλία. Μετά τον Πόλεμο ο Χριστόφορος αγοράζει μονοτυπική και λινοτυπική, μηχανές οι οποίες χρησιμοποιούνται στην ετοιμασία των σελίδων προς εκτύπωση. Εγκαθίστανται επίσης αυτόματα πιεστήρια αντικαθιστώντας τα χειροκίνητα. Με τα καινούρια μηχανήματα αυξάνονται η δυνατότητα παραγωγής και η παραγωγικότητα του Τυπογραφείου. Την ίδια περίοδο αρχίζουν να περιθωριοποιούνται η χειροποίητη σύνθεση των σελίδων, η στοιχειοθεσία με το γαλέ και την τσιμπίδα, η σελιδοποίηση του μολυβιού με τους σπάγκους και η εκτύπωση σε χειροποίητα πιεστήρια που ήταν μια πολύπλοκη, δύσκολη και απαιτητική διαδικασία που απαιτούσε λεπτή εργασία, υπομονή, καλαισθητικό κριτήριο και ψυχική και σωματική κόπωση.
- 1951-1960. Ο Χριστόφορος Νικολάου φρόντισε πριν από το θάνατο του να διευθετήσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Τυπογραφείου. Δημιουργεί καταρχάς συνεταιρισμό με τους τρεις γιους του, Νίκο, Λουκή και Τάσο και το 1951 προχωρεί στη δημιουργία μετοχικής εταιρείας περιορισμένης ευθύνης με αριθμό εγγραφής 426 με την ονομασία Τυπογραφείο “Η Λευκωσία” Χρ. Νικολάου και Υιοί Λτδ, στα αγγλικά, Nicosia Printing works, Chr. Nicolaou & Sons Ltd. Τo 1958 πεθαίνει ο Χριστόφορος μετά από βραχεία ασθένεια και τα ηνία της εταιρείας αναλαμβάνει ο μεγαλύτερος από τους γιους του, Νίκος Νικολάου με βοηθούς τους αδελφούς του Λουκή και Τάσο. Ουσιαστικά το Τυπογραφείο περνά στη δεύτερη γενιά Νικολάου όπου, επί της εποχής της, ανανεώνεται με νέο σύγχρονο εξοπλισμό. Αναβαθμίζεται σημαντικά τόσο η ποσότητα και κυρίως η ποιότητα των εργασιών του και αποκτά τη φήμη ως ένα από τα καλλιτεχνικότερα και ποιοτικότερα τυπογραφεία της Κύπρου, την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα. Το 1958 ανέλαβε το Τυπογραφείο ο Νίκος Χρ. Νικολάου, ο μεγαλύτερος γιος του Χριστόφορου Νικολάου. Μαζί του ήταν και τα αδέλφια του, Λουκής και Τάσος.
- 1961-1970. Με την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 και την οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε, η τυπογραφεία στη χώρα επεκτείνεται ραγδαία και η εταιρεία Nicosia Printing works, Chr. Nicolaou & Sons Ltd δεν μένει με σταυρωμένα τα χέρια. Αποφασίζει παράλληλα με το γνωστό σύστημα εκτύπωσης – letterpress, να επεκταθεί και στη λιθογραφία – offset, που αποδίδει καλύτερη απόδοση των χρωμάτων. Με αυτήν την τεχνολογία εκτυπώνονται έγχρωμα βιβλία, ετικέτες, έγχρωμες παρουσιάσεις εταιρειών και οτιδήποτε έχει να κάνει με χρώματα. Λόγω του ότι τα κτίρια στην οδό Πλουτάρχου δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις σύγχρονες ανάγκες της λιθογραφίας, η Εταιρεία προχωρά στην ανέγερση νέου σύγχρονου κτιρίου εκτός των τειχών στην οδό Δημητσάνης και εξελίσσεται σε ένα από το πιο σύγχρονα τυπογραφεία στην Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή.
- 1971-1980. Η τυπογραφεία στη δεκαετία αυτή έχει να αντιμετωπίσει νέες εξελίξεις και κυρίως την αντικατάσταση του μόλυβδου με φιλμ. Η παραδοσιακή τεχνολογία φτάνει στο τέρμα της ζωής της και σταδιακά εγκαταλείπεται. Η Εταιρεία ακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις προχωρώντας σε νέες επενδύσεις τόσο σε νέα τεχνολογία όσο και σε προσωπικό με την ανάλογή εκπαίδευση. Αλλά και αυτή η τεχνολογία θα έχει σύντομο τέλος καθώς οι εξελίξεις στο τομέα της τυπογραφίας είναι ραγδαίες.
- 1981-1990. Η δεκαετία του ’80 σηματοδοτεί μια νέα σημαντική αλλαγή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του Τυπογραφείου. Το 1982 οι Λουκής και Τάσος αποφάσισαν να αποχωρήσουν από την επιχείρηση και τις μετοχές τους αγοράζει ο υιός του Νίκου Νικολάου, Χριστόφορος. Η αλλαγή δεν αλλάζει όμως τη φιλοσοφία των Νικολάου που αφορά στην εισαγωγή κάθε νέας τεχνολογικής εξέλιξης, με γνώμονα πάντα την ποιότητα και την προσφορά υπηρεσιών για την κάλυψη όσο γίνεται περισσότερων τυπογραφικών αναγκών. Εξ ου και τη συγκεκριμένη δεκαετία το μεγαλύτερο επίτευγμα του Τυπογραφείου είναι η εκτύπωση, προσωποποίηση και παράδοση των βιβλιαρίων επιταγών στις τράπεζες σε 24 ώρες.
- 1991-2010. Το 1998, σχεδόν 100 χρονιά μετά το έτος ίδρυσης της Εταιρείας μπαίνει στο Τυπογραφείο η τέταρτη γενιά. Με την ολοκλήρωση των σπουδών, ο Νικόλας Νικολάου, γιος του Χριστόφορου Νικολάου, επιστρέφει στην Κύπρο και εντάσσεται στην Εταιρεία. Τη δεκαετία του ’90 ο ερχομός των υπολογιστών αλλάζει ριζικά τα δεδομένα. Πλέον οι επιχειρήσεις χρειάζονται νέου τύπου έντυπα. Η Nicosia Printing works, Chr. Nicolaou & Sons Ltd αφουγκράζεται τις ανάγκες της εποχής και προχωρά στις ανάλογες αλλαγές. Με την εταιρεία Compuform Ltd ιδρύουν μια νέα εταιρεία, την Printaform ltd, η οποία αναλαμβάνει την εκτύπωση των επιταγών και τα νέα έντυπα που χρειάζονται οι υπολογιστές.
- 2010 ως σήμερα. Ξεκινά η εποχή της ψηφιακής εκτύπωσης που εκτοπίζει σιγά σιγά την ανάγκη σε εκτυπώσεις όφσετ. Η ραγδαία ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας αλλά και οι οικονομικές κρίσεις αυτής της περιόδου οδήγησαν στη σημαντική μείωση της χρήσης του χαρτιού. Στη θέση της έντυπης επικοινωνίας και φύλαξης αρχείων εισέρχεται δυναμικά η ψηφιακή επικοινωνία και το icloud.
Ιστορικές εκτυπώσεις
Στο τιμόνι του Τυπογραφείου είναι σήμερα η τρίτη και τέταρτη γενιά Νικολάου. Στη θέση του προέδρου της εταιρείας είναι ο Χριστόφορος Νικολάου και στη θέση του διευθύνοντα συμβούλου ο γιος του, Νίκος Νικολάου.
Το τυπογραφείο “Η Λευκωσία” σε αυτήν την σχεδόν 120 ετών χρόνων πορεία του έχει προβεί σε εκτυπώσεις ιστορικές εκ των οποίων ορισμένες άφησαν εποχή.
Μεταξύ αυτών πρέπει να σημειώσουμε το λεξικό του Κυριακίδη τη δεκαετία του 1910, την ιστορία της Νήσου Κύπρου του Αρχιμανδρίτη Κύριλλου και τον πρώτο τηλεφωνικό κατάλογο της Αρχής Τηλεπικοινωνιών το 1962 ο οποίος κατάλογος τυπώθηκε σε ένα τόμο σε τρεις γλώσσες.
Από την άλλη η ίδρυση του Τυπογραφείου το 1906 είναι συνδεδεμένη με την εκτύπωση της σημαντικής για την εποχή εφημερίδας, «Κυπριακός Φύλαξ». Επίσης εκτυπωνόταν στο Τυπογραφείο για χρόνια η άλλη σημαντική εφημερίδα «Ελευθερία» και αργότερα οι εφημερίδες «Έθνος» και «Αγών», πολλά περιοδικά, πολλές επίσης επιστημονικές εκδόσεις του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, του Τμήματος Αρχαιοτήτων και πολλά έντυπα τραπεζών κι άλλων μεγάλων οργανισμών.
Πηγές:
- Polignosi
- Φιλελεύθερος-Χρυσές Εταιρίες της Κύπρου. Τυπογραφείο Νικολάου
- Cyta: Ο Τηλεφωνικός Κατάλογος του 1962
