Κικέρων και Κύπρος
Ο ονομαστός Ρωμαίος ρήτωρ και πολιτικός Μάρκος Τούλιος Κικέρων (3 Ιανουαρίου 106 π.χ.- 7 Δεκεμβρίου 43 π.χ.) , που έζησε τον 1ον αιώνα π.Χ., συνδέεται κατά ποικίλους τρόπους με την Κύπρο. Πρώτα με την κατάληψη της Κύπρου από τους Ρωμαίους: Στα 58 π.Χ. ισχυρός άνδρας στη Ρώμη ήταν ο πατρίκιος Πόπλιος Κλώδιος Πούλχερ, ο οποίος αντισυνταγματικά είχε καταλάβει το αξίωμα του δημάρχου. Πολιτικός του αντίπαλος ήταν ο Κικέρων, του οποίου ισχυρός υποστηρικτής ήταν ο Μάρκος Πόρκιος Κάτων.
Ο Κλώδιος Πούλχερ για να εκδικηθεί από τη μια παλαιότερη προσβολή του Πτολεμαίου, βασιλιά της Κύπρου, και για να εξασθενίσει την πολιτική θέση του Κικέρωνος στη Ρώμη από την άλλη, σχεδίασε την απομάκρυνση του Κάτωνος από την πρωτεύουσα του Ρωμαϊκού κράτους. Προς τούτο, τον εξανάγκασε να αναλάβει την επιχείρηση της καταλήψεως της Κύπρου, χωρίς όμως να του παράσχει οποιαδήποτε στρατιωτική ή ναυτική δύναμη. Ο Κάτων, με τη βοήθεια του φίλου του Κανιδίου και με την αυτοκτονία του Πτολεμαίου, πέτυχε να καταλάβει την Κύπρο αμαχητί και να αποστείλει στη Ρώμη το ποσό των 7.000 ταλάντων, αξία των θησαυρών του Πτολεμαίου που εκποιήθηκαν σε δημοπρασίες.
Ο Κικέρων διαφώνησε και με την κατάληψη της Κύπρου και με τον τρόπο που καταλήφθηκε. Στους λόγους του Pro Sestio και De dome Sud κατηγορεί τον Κλώδιο για την επιχείρηση κατάληψης της Κύπρου. Ο Πτολεμαίος της Κύπρου, υποστήριξε ο Κικέρων, υπήρξε ειρηνόφιλος, φιλήσυχος, γόνος της μεγάλης γενιάς των Πτολεμαίων και φίλος της Ρώμης. Η κατάληψη της Κύπρου δεν έγινε για λόγους δικαιοσύνης αλλά για λόγους οικονομικούς, σε μιαν ώρα μεγάλων ταμειακών δυσχερειών του Ρωμαϊκού κράτους. Αυτός ήταν και ο λόγος που δημεύτηκε η περιουσία του Πτολεμαίου, αντίθετα προς τη ρωμαϊκή παράδοση που επέβαλλε, ακόμη και σε ηττημένους στον πόλεμο βασιλιάδες, να επιστρέφονται η περιουσία και τα βασίλειά τους. Επιπλέον με την ενέργειά του ο Κλώδιος κατέστησε συνένοχο στο έγκλημά του τον ρωμαϊκό λαό, εξ ονόματος του οποίου έστειλε στην Κύπρο τον Κάτωνα θέλοντας να τον απομακρύνει από τη Ρώμη.
Τα πολιτικά γεγονότα που ακολούθησαν ανάγκασαν τον Κικέρωνα να εγκαταλείψει προσωρινά τη Ρώμη. Όταν, έπειτα από μικρό χρονικό διάστημα επανήλθε, απέκτησε μεγάλη δύναμη και, εκμεταλλευόμενος την απουσία του Κλώδιου, κατέσχε δια της βίας και κατέστρεψε τις δημαρχιακές δέλτους στις οποίες ο Κλώδιος κατέγραψε τα γεγονότα της δημαρχίας του, κήρυξε δε την δημαρχία του παράνομη και κάθε πράξη του άκυρη. Εξαιτίας αυτού αμφισβητείτο και η νομιμότητα της προσαρτήσεως της Κύπρου. Σ’ αυτό αντέδρασε και ο ίδιος ο Κάτων, ο οποίος υποστήριξε ότι τίποτε από τη διακυβέρνηση του Κλώδιου δεν ήταν σωστό, η ακύρωση όμως όλων των διαταγμάτων και πράξεών του θα καθιστούσε παράνομη και την κατάληψη της Κύπρου για την οποία ο Κάτων αισθανόταν πολύ περήφανος.
Ο Ρούφος
Πρώτος προσωρινός διοικητής της Κύπρου υπήρξε ο Γάιος Σεξτίλιος Ρούφος, ο οποίος αντικαταστάθηκε ενωρίς από τον Ρωμαίο διοικητή της Κιλικίας, στην οποία εντάχθηκε διοικητικά και η Κύπρος. Ένας από τους πρώτους διοικητές της Κύπρου, ως διοικητής της Κιλικίας, ο Πόπλιος Κορνήλιος Λέντουλος Σπίνθερ (56 - 53 π.Χ.), έδωσε στην Κύπρο και την δική της ‘’Lex Provinciae’’ (=επαρχιακή νομοθεσία), την οποία επαινεί ο Κικέρων. Όμως κάτω από τη διοίκηση του Σπίνθερ και του διαδόχου του Άππιου Κλαύδιου Πούλχερ, η Κύπρος δεινοπάθησε κυρίως από οικονομική καταπίεση.
Διοικητής Κύπρου
Έτσι, όταν ο Κικέρων ανέλαβε τη διοίκηση της Κιλικίας - Κύπρου στα 51 π.Χ., έδειξε ιδιαίτερη συμπάθεια στον κυπριακό λαό. Ανέστειλε τις υπερβασίες στη φορολογία και στο ύψος των επιτοκίων, κατάργησε τους φόρους «προστασίας» για απαλλαγή της Κύπρου από τον στρατωνισμό ρωμαϊκών λεγεώνων, και απαγόρευσε την απόδοση δαπανηρών τιμών στον ίδιο. Ο Κικέρων κυβέρνησε την Κύπρο με εντιμότητα, όσο του επέτρεπαν οι αντικειμενικές συνθήκες, όπως φαίνεται και από το επεισόδιο του δανείου των Σαλαμινίων.
Το ενδιαφέρον του για την Κύπρο διατηρήθηκε και μετά την επιστροφή του στη Ρώμη. Απευθυνόμενος στον Γάιο Σεξτίλιο Ρούφο, τον πρώτο (58 π.Χ.) προσωρινό διοικητή της Κύπρου, που λίγο μετά το 50 π.Χ. επανερχόταν στο νησί ως πρώτος quaestor (=ταμίας) του, του έγραφε:
... Σου συστήνω όλους τους Κυπρίους, μα περισσότερο τους Παφίους. Οποιαδήποτε χάρη κάνεις σ' αυτούς θα μου είναι πάρα πολύ ευάρεστη. Αυτό θα συμβάλει και στον δικό σου έπαινο, αν δηλαδή ως ταμίας καθιερώσεις τέτοιες αρχές, που θα τις ακολουθήσουν και οι διάδοχοί σου. Θα το πετύχεις δε ευκολότερα αν ακολουθήσεις και τη νομοθεσία του Πόπλιου Λέντουλου και τα όσα έχω εγώ καθιερώσει... (Ad Familiares, XIII, 48).
Το επεισόδιο του δανείου των Σαλαμινίων (50 π.Χ.) είναι ενδεικτικό της καταστάσεως στην Κύπρο κατά την περίοδο αυτή, και του σχετικού ενδιαφέροντος του Κικέρωνος. Τα γεγονότα τα εκθέτει ο Ρωμαίος ρήτωρ και πολιτικός σε τρεις επιστολές του προς τον Αττικό (Ad Αtticum), σταλμένες από τη Λαοδίκεια στις 13 Φεβρουαρίου, στις 24 Φεβρουαρίου και τον Μάιο του 50 π.Χ.
Ο Βρούτος, που είχε συμμετάσχει στη διαχείριση του βασιλικού θησαυρού του Πτολεμαίου κατά την κατάληψη της Κύπρου, επεδίωξε να εξασφαλίσει μόνιμο εισόδημα από το νησί. Μόλις επέστρεψε στη Ρώμη πέτυχε έγκριση της Συγκλήτου να δανειστούν οι Σαλαμίνιοι, από πηγές της Ρώμης, ένα μεγάλο χρηματικό ποσό με τόκο 48%! Η πράξη αυτή ήταν παράνομη, αφού ο ρωμαϊκός νόμος "Lex Gabinia" (Νόμος του Γαβινίου) απαγόρευε δανεισμό των επαρχιών από κεφάλαια προερχόμενα από την πρωτεύουσα του κράτους και με τόκο μεγαλύτερο του 12%.
Το δάνειο το παραχώρησε ο ίδιος ο Βρούτος, αλλά ως δανειστές παρουσιάστηκαν δυο φίλοι του, ο Κίλλικας τραπεζίτης Σκάπτιος και ο Ματίνιος. Για να εξασφαλιστεί το δάνειο, ο Βρούτος έπεισε τον τότε διοικητή της Κιλικίας Άππιο Κλαύδιο Πούλχερ να διορίσει τον Σκάπτιο νομάρχη της Σαλαμίνος, ενισχυμένο με ίλη ιππικού. Επειδή η πόλη καθυστερούσε την αποπληρωμή, οι ιππείς του Σκάπτιου πολιόρκησαν τη Σύγκλητο της Σαλαμίνος, με αποτέλεσμα τον θάνατο από πείνα πέντε μελών της. Όταν ο Κικέρων ανέλαβε τη διοίκηση της Κύπρου το ζήτημα εκκρεμούσε ακόμη. Οι Σαλαμίνιοι ζήτησαν την παρέμβασή του για την απομάκρυνση του Σκάπτιου, ενώ ο τελευταίος απαιτούσε την επέμβαση του Κικέρωνος για την είσπραξη του ποσού που οφειλόταν. Ο Κικέρων του αφαίρεσε τη διοίκηση του ιππικού, του υποσχέθηκε όμως την εξασφάλιση των χρημάτων του. Οι αντιπρόσωποι των Σαλαμινίων και ο Σκάπτιος έφθασαν στην Ταρσό για να συναντήσουν τον Κικέρωνα. Ο Κικέρων πρότρεψε τους Σαλαμινίους να πληρώσουν το δάνειο και εκείνοι συγκατατέθηκαν με ευχαρίστηση, προσθέτοντας ότι στην πραγματικότητα θα το αποπλήρωναν με χρήματα του Κικέρωνος, αφού αυτός δεν δέχθηκε το χρηματικό δώρο που προοριζόταν για τον ίδιο.
Κατά τον καθορισμό όμως του ολικού ποσού, ο μεν Σκάπτιος υπολογίζοντας τόκο 48% ανέβαζε το χρέος σε 200 τάλαντα, ενώ οι Σαλαμίνιοι υπολογίζοντας τόκο 12% αναγνώριζαν χρέος 106 τάλαντα. Ο Κικέρων υποστήριξε τη θέση των Σαλαμινίων, που ήταν σύμφωνη και με τον νόμο του Γαβινίου και με τα δικά του τοπικά διατάγματα. Ενώ όμως οι Σαλαμίνιοι ήσαν έτοιμοι να καταβάλουν τα 106 τάλαντα και να διευθετήσουν τελειωτικά το χρέος τους, ο Σκάπτιος ζήτησε αναβολή της πληρωμής, ελπίζοντας ότι ο διάδοχος του Κικέρωνος θα ήταν ευνοϊκότερος προς τις δικές του απόψεις. Επειδή δε ο νέος διοικητής ήταν φίλος του Βρούτου, είναι πολύ πιθανό ότι ο τελευταίος ικανοποιήθηκε σε όλη την έκταση των αξιώσεών του. Ο Κικέρων δεν ήταν ο μόνος διοικητής που απέτυχε να εφαρμόσει τα διατάγματά του εξαιτίας των εκπροσώπων των ισχυρών συμφερόντων της Ρώμης.
Εκτός από την προσωπική εμπλοκή του Κικέρωνος στα πολιτικά και διοικητικά ζητήματα της Κύπρου, στο έργο του συναντούμε και άλλες αναφορές - πληροφορίες γι’ αυτήν. Στο έργο του In Marcum Antonium Philippica (Φιλιππικός κατά του Μάρκου Αντωνίου), αναφέρει την άφιξη του Γναίου Πομπήιου στην Πάφο, ύστερα από τη φυγή του που ακολούθησε την ήττα του στα Φάρσαλα (18 π.Χ.).
Στο έργο του Ad Familiares, ο Κικέρων παραθέτει επιστολή που του έστειλε από την Κύπρο ο Κάσσιος, ένας από τους δολοφόνους του Καίσαρος, όταν το 43 π.Χ. έφθασε στο νησί κατά τη διάρκεια της σύγκρουσής του με τη δεύτερη ρωμαϊκή τριανδρία. Αξιόλογη είναι επίσης η πληροφορία του Κικέρωνος (στο έργο του De Divinatione) για την αρρώστια και το ενύπνιο του Κυπρίου φιλοσόφου Ευδήμου του Κυπρίου.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια