Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μετά την Σοβιετική Επανάσταση του 1917 και κυρίως την έναρξη του Εμφυλίου εντός της Ρωσίας μεταξύ των Λευκών και των Κόκκινων ξεκίνησε μια ροή Ρώσων προσφύγων προς την Ευρώπη. Στον Εμφύλιο Πόλεμο οι Δυτικοί (ΑΝΤΑΝΤ) νικητές στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο τάχθηκαν υπέρ των υποστηρικτών του Τσάρου και εισέβαλαν στη Ρωσία. Μεταξύ των χωρών αυτών ήταν και η Ελλάδα. Οι συγκρούσεις έληξαν το 1921 με την επικράτηση των Μπολσεβίκων. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και αμέσως μετά χιλιάδες Ρώσοι αντικομουνιστές άρχισαν να εγκαταλείπουν τη χώρα. Μερικές χιλιάδες πέρασαν και από την τότε Αγγλοκρατούμενη Κύπρο. Εκτεταμένες περιγραφές από την παρουσία τους στην Κύπρο κυρίως στην περιοχή Αμμοχώστου μας δίνει η εφημερίδα Ελευθερία. 

Η Ελευθερία

ΒΑΡΩΣΙΑ, 26 Μαρτίου 1920.

Τὴν παρελθοῦσαν Πέμπτην έφθασαν 1859 πρόσφυγες Ρώσοι, συμπεριλαμβανομένων καὶ Ιατρῶν, μεταξύ δ' αὐτῶν ὑπάρχουσι καὶ καλῆς τάξεως, διάφοροι αξιωματικοὶ καὶ ἄλλοι.

Δὲν επετράπη όμως ἡ ἀποβίβασις αὐτῶν, ἐπειδὴ ὑπῆρχαν ἐπὶ τοῦ ἀτμοπλοίου 50 ἀσθενεῖς ὧν 25 περίπου έπασχον ἐξ ἐξανθηματικοῦ τύφου. Μετὰ ἐπανειλημμένας συνδιασκέψεις τοῦ Αρμοστεύοντος καὶ τῶν στρατιωτικῶν καὶ πολιτικών Αρχῶν ἀπεφασίσθη να σταλώσει οι πρόσφυγες ούτοι εἰς Αἴγυπτον εἰς τὸ ἐκεῖ λοιμοκαθαρτήριον, διότι ἄρχισε νὰ ἐξαπλοῦται δ εύρος, τῶν προσβληθέντων ἀνελθόντων εἰς 50 ἐντὸς ὀλίγων ἡμερῶν.

750 Πρόσφυγες 

Ἐν τῷ μεταξὺ τὸ Σάββατον κατέπλευσεν ἄλλο ρωσικὸν ἀτμόπλοιον με 750 πρόσφυγας Ρώσους, ἐξ ὧν & Ιατροί καὶ 88 γυναίκες νοσο- κόμοι τοῦ Ερυθρού Σταυροῦ. Ἐκ τῶν ἐπι λοίπων 300 ἦσαν πληγωμένοι καὶ 400 ἀσθε νοῖς, οὓς καὶ ἀποβίβασαν τὴν Δευτέραν καὶ Τρίτην, τοὺς δὲ βαρέως ἀσθενεῖς ἐπὶ φορείων. Το θέαμα ἦτο φρικτόν καὶ ἔδιδαν ἀμυδράν εικόνα τοῦ τί ὑπέστησαν οι δυστυχεῖς ἐκ τῶν νέων τούτων σωτήρων τῆς οἰκουμένης, τῶν Πολσεβίκων!

 Από τους 750 πρόσφυγες,  οι 8 ήταν γιατροί, 38 νοσοκόμες του Ερυθρού Σταυρού, πολλοί πληγωμένοι και ασθενείς. Οι πλείστοι επιβαίνοντες ήταν στρατιώτες της Λευκής Φρουράς του στρατηγού Ντενίκιν. Ξεχώριζε η παρουσία δύο στρατηγών και αρκετών συνταγματαρχών, «φέροντες άπαντες τα μετάλλιά των επί του στήθους των», σύμφωνα με το δημοσίευμα.

Ήρθαν Σάββατο, αλλά τους επιτράπηκε η αποβίβαση τη Δευτέρα και την Τρίτη. «Το θέαμα ήτο φρικτόν», έγραφε ο ανταποκριτής της «Ελευθερίας». Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στα παραπήγματα της Αγγλικής φρουράς, που μετατράπηκαν σε απέραντο νοσοκομείο, όπως σημείωσε ο δημοσιογράφος.

"Πρὸς τὸ παρὸν ἐγκατεστάθησαν οι πρόσφυγες Ρώσσοι εἰς τὰ παραπήγματα τῆς Εδώ Αγγλικής φρουράς μετατραπέντων εἰς ὃν ἀπέραντον νοσοκομεῖον. Πλείστοι ἐξ αὐτῶν ἦσαν στρατιώται τοῦ Δενικίν, καθώς καὶ δύο καλαίμαχοι στρατηγοί καὶ ἀρκετοί συνταγματ τάρχαι, φέροντες ἅπαντες τὰ μετάλλιά των ἐπὶ από στήθους των.  Aί νοσοκομοι με τας μελαίνας  στολάς των φαίνονταν λίαν φαιδραί καὶ πανταχού παρούσαι, ἐκτελοῦσι δὲ προθύμως τὸ φιλάνθρωπον έργον των. Οὐδεὶς κάτασχον ἐκ τύφου ἀπεβιβάσθη, οἱ δε επίλοιποι ασθενεῖς εὐρίσκονται ὑπὸ αὐστηρὴν ἐπιτήρησιν.

Ακολούθησαν και άλλες τέτοιες αφίξεις Ρώσων προσφύγων στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Ανάμεσα στους Ρώσους πρόσφυγες που έφτασαν στην Κύπρο ήταν και ο γιος του πρώην αρχικαγκελάριου της Ρωσίας, Αλεξάντρ Γκορτσιακόφ, γόνος μιας από τις πιο πλούσιες οικογένειες ευγενών της Αγίας Πετρούπολης. Ήταν επίσης μπαλαρίνες του Μπαλέτου Μαριίσνκσι της Αγίας Πετρούπολης και μουσικοί του Κενσερβατορίου της Μόσχας. Ήταν ακόμη καθηγητές Πανεπιστημίου, συγγραφείς, γιατροί, δημοσιογράφοι, μηχανικοί, αρχιτέκτονες κ.ά.

Όλοι μεταφέρονταν αρχικά στο στρατόπεδο της Αγγλικής φρουράς στον Καράολο, όπου κρατούνταν σε καραντίνα, σαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Οι εντυπωσιακές ξανθές

Αργότερα επιτράπηκε στους Ρώσους πρόσφυγες να κυκλοφορούν κατά ομάδες στην Αμμόχωστο. Η πόλη άλλαξε όψη. Αυτή την εικόνα περιέγραψε ενθουσιωδώς εντυπωσιασμένος ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Ελευθερία», στις 3 Απριλίου 1920:

«Εκεί όπου προ μακρού έβλεπε τις μορφάς απαισίας (σ.σ. εννοούσε τους μελαμψούς Ινδούς στρατιώτες!) και όπου ήτο τάφος και κόλασις, τώρα περιφέρονται ξανθαί και χαρίεσσαι κόραι του Βορρά και αντηχούν αργυρόηχοι γέλωτες».

Οι Κύπριοι κινητοποιήθηκαν για να συνδράμουν τους Ρώσους πρόσφυγες. Ένας από τους λόγους ήταν το ομόθρησκο Ελλήνων και Ρώσων. Μετά από σχετική αρχιερατική εγκύκλιο, πραγματοποιήθηκε έρανος στις εκκλησίες. Οι δίσκοι που περιφέρονταν ανάμεσα στους πιστούς γέμιζαν από τους οβολούς που εναπόθεταν σε αυτούς οι πιστοί.

Σταδιακά οργανωνόταν η αναχώρηση Ρώσων προσφύγων για άλλες χώρες, παρά τις αντιδράσεις τους όσον αφορά τη χώρα προορισμού τους. Άλλοι έφευγαν και άλλοι έρχονταν όμως. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, ενδεχομένως πέρασαν από την Κύπρο περίπου 6.000 Ρώσοι πρόσφυγες

Πηγές:

1. Εφημερίδα Ελευθερία
2. D.Goldman
3. IWM
4. Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
5. Φωτογραφικό υλικό αρχείο Eginis3
6. Κυριάκου Κυριάκος