Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τα πρώτα τσιγάρα άρχισαν να κατασκευάζονται περί το τέλος του 19ου αρχές του 20ου αιώνα. Οι πρώτοι πάντως που ανακάλυψαν τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού ήταν οι Ινδιάνοι. Συνήθιζαν να καπνίζουν πίπα ή πούρο. Με την άφιξη των πρώτων ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, η συνήθεια αυτή πέρασε στην Ευρώπη και κατόπιν εξαπλώθηκε βαθμιαία σ' όλο τον κόσμο.

Καλλιέργεια καπνού

Η καλλιέργεια του καπνού στην Κύπρο φαίνεται ότι έχει μια ιστορία δυο περίπου αιώνων. Οι πρώτες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο καπνός παραγόταν στην περιοχή της Αυδήμου από τα τέλη του 18ου αιώνα και συγκεκριμένα κατά τη δεκαετία του 1780.  Ο Ισπανός περιηγητής Ali Bey (Don Domingo Badia - y - Leyblich) αναφέρει ότι καπνός παραγόταν στη Γεροσκήπου το 1806, ενώ ο περιηγητής William Turner που επισκέφθηκε την Κύπρο λίγα χρόνια αργότερα αναφέρει ότι το 1812 ο καπνός παραγόταν στις χαμηλές πεδιάδες του Κτήματος. Ο καπνός ως ένα από τα προϊόντα της κυπριακής γεωργίας, αναφέρεται στις προξενικές εκθέσεις από το 1842. Μαζική παραγωγή καπνού παρουσιάστηκε επίσης στην Καρπασία.

Στην Κύπρο

Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο  περί τα τέλη του 19ου αιώνα,  όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Α΄Παγκόσμιου Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στη νικοτίνη.

Ο  Γεώργιος Διανέλλος το 1874 ίδρυσε το πρώτο καπνεργοστάσιο στην Λάρνακα. Όλα τα τσιγάρα γίνονταν με τα χέρια. Οι  πιο γνωστές μάρκες του εργοστασίου ήταν τα τσιγάρα φίλτρου “Samarita”, “Palmyra” αλλά και τα άφιλτρα “Grace”, τα “Μινέρβα φίλτρου” και τα “Σκαλιώτικα”.

Γνωστή ήταν επίσης η καπνοβιομηχανία Τάκη Πατίκη στη Λευκωσία η οποία παρήγαγε τα τσιγάρα Virginia.

Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας λαμπρής ανέμελης ζωής. Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του '60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία.

Αντικαπνιστές 

Ο πρώτος καταγεγραμμένος καπνιστής είναι ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος Α' ο οποίος το 1604 κατήγγειλε τη χρήση του καπνού ως απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό κι επικίνδυνη για τα πνευμόνια.

Η πρώτη επιστημονική έρευνα επί του θέματος παρουσιάστηκε το 1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας. Δύο χρόνια αργότερα, στις 31 Ιανουαρίου 1964, αμερικανική κυβερνητική έκθεση με τίτλο «Καπνός και Υγεία» συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη χρόνια βρογχίτιδα. Τότε άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντικαπνιστικές καμπάνιες, που οδήγησαν το 1965 σε νόμο, ο οποίος προέβλεπε -μεταξύ άλλων- την αναγραφή σε όλα τα πακέτα των τσιγάρων ότι «το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία». Στις 6 Φεβρουαρίου 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικανικές δημόσιες υπηρεσίες.

το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους και τους χώρους εργασίας από την 1η  Σεπτεμβρίου 2010.

Η Ελλάδα πάντως ήταν μια από τις πρώτες χώρες που δημιούργησαν θεσμικό πλαίσιο για την απαγόρευση του καπνίσματος όχι για λόγους υγείας αλλά για το κίνδυνο πυρκαϊάς. Στις 31 Ιουλίου 1856, ο Όθωνας εξέδωσε βασιλικό διάταγμα με το οποίο απαγορευόταν το κάπνισμα σε δημόσιους κλειστούς χώρους.

Υψηλό ποσοστό καπνίσματος

Το κάπνισμα είναι «το πρώτο σε μέγεθος και συνέπειες» πρόβλημα δημόσιας υγείας διεθνώς και έχει ως αποτέλεσμα εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο, οι οποίοι μπορούν να προληφθούν, ανέφερε ο Πρόεδρος της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ), Δρ. Χρίστος Μηνά στο μήνυμά του για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, που είναι η 31η Μαΐου 2023.

Στην Κύπρο, με βάση την Παγκύπρια Έρευνα Γενικού Πληθυσμού της ΑΑΕΚ του 2019, περίπου 4 στους 10 Κύπριους ανέφερε ότι κάπνισε κατά τον τελευταίο μήνα, ενώ η διάμεσος ηλικία έναρξης του καπνίσματος ήταν τα 18 έτη. Αναφέρεται επίσης, ότι, περίπου οι μισοί καπνιστές εξέφρασαν την επιθυμία να διακόψουν το κάπνισμα, με το μεγαλύτερο ποσοστό να επικεντρώνεται στην ηλικιακή ομάδα 45-54 ετών.

Όπως αναφέρεται, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των καπνιστών στην ΕΕ «εξακολουθεί να είναι υψηλό», αφού το 26% του συνολικού πληθυσμού και το 29% των νεαρών Ευρωπαίων ηλικίας 15-24 ετών καπνίζουν.

«Το κάπνισμα, ευθύνεται για μια σειρά χρόνιων παθήσεων και αλλοιώσεων στον ανθρώπινο οργανισμό, ενώ έχει ως αποτέλεσμα εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο, σε παγκόσμια βάση, οι οποίοι μπορούν να προληφθούν», αναφέρεται. Προστίθεται ότι τουλάχιστον το ήμισυ των καπνιστών παγκοσμίως πεθαίνουν πρόωρα λόγω του καπνίσματος, (κατά μέσο όρο 14 χρόνια νωρίτερα). Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, σημειώνεται, υπολογίζεται ότι 700.000 Ευρωπαίοι πολίτες χάνουν τη ζωή τους ετησίως εξαιτίας του καπνίσματος.

«Αυτό που προβληματίζει», όπως αναφέρεται, είναι οι νέες τάσεις που παρουσιάζονται όσον αφορά στη χρήση νέων καπνικών προϊόντων, όπως ο ναργιλές και το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Πανευρωπαϊκής έρευνας μαθητικού πληθυσμού ESPAD (2019), αναφέρεται, «η Κύπρος φαίνεται να ξεπερνά τον μέσο όρο» στην καθημερινή χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου από μαθητές (σύνολο μαθητών 4,6%, Μέσος όρος ESPAD 3,1%). Όσον αφορά στη χρήση ναργιλέ, η ESPAD έδειξε ότι σε σχέση με τις υπόλοιπες 34 χώρες, η Κύπρος βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τα ψηλότερα ποσοστά κατά τον τελευταίο μήνα (Κύπρος 21%, Μέσος όρος ESPAD 8,9%), προστίθεται.

Η ΑΑΕΚ, αναφέρεται, με γνώμονα τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος στη δημόσια υγεία, συμπεριέλαβε στο Σχέδιο Δράσης της 2021-2024, τη Μείωση και Πρόληψη του καπνίσματος μέσω της διασφάλισης της εφαρμογής και παρακολούθησης της νομοθεσίας για τον έλεγχο του καπνίσματος με την εμπλοκή όλων των αρμοδίων φορέων. Επιπρόσθετα, σημειώνεται, η Εθνική Στρατηγική για Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων 2021-2028, όσον αφορά στο κάπνισμα, στηρίζεται στις Διεθνείς δεσμεύσεις του ΠΟΥ (WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC), τις οποίες υπέγραψε και η Κύπρος το 2004.

Αναφέρεται ακόμη, η αναγκαιότητα ανάπτυξης κατευθυντήριων οδηγιών για την προώθηση της διακοπής του καπνίσματος και την ενδεδειγμένη θεραπεία βάσει επιστημονικών στοιχείων και βέλτιστων πρακτικών.

Ο Δρ. Μηνά αναφέρει ακόμη στο μήνυμά του, ότι η ΑΑΕΚ, συνεχίζει την εκστρατεία της κατά του καπνίσματος η οποία φέτος είναι αφιερωμένη στην «Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό και την πρώτη ευρωπαϊκή γενιά χωρίς καπνό μέχρι το 2030». Στόχος, είναι η συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών εντός ενός έτους (Ιανουάριο 2023-Ιανουάριο 2024) σε τουλάχιστον εφτά κράτη μέλη, «με απώτερο σκοπό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση, προτείνοντας νομοθεσία για την εξάρτηση από τον καπνό, να δράσει κατά των σχετικών περιβαλλοντικών κινδύνων και κατά του καπνίσματος». «Για την Κύπρο ο στόχος που μας αναλογεί είναι 4230 υπογραφές», αναφέρεται.

Γίνονται αναφορές σε δράσεις της φετινής εκστρατείας της ΑΑΕΚ, μεταξύ άλλων, συνεργασία με την Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ), με αποτέλεσμα να αφιερωθεί η αγωνιστική του πρωταθλήματος ποδοσφαίρου 19-21 Μαΐου στη μέρα αυτή.

Παράλληλα, σημειώνεται, η ΑΑΕΚ προωθεί τη δωρεάν τηλεφωνική γραμμή 1431 των προγραμμάτων διακοπής του καπνίσματος, των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας/ΟΚΥΠΥ.

Κλείνοντας, ο Δρ Μηνά καλεί όλους τους πολίτες 18+ ετών, «να κάνουν μια αλλαγή για τους ίδιους, για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, αλλά και για την επόμενη γενιά», υπογράφοντας την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία πολιτών για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό.

 
Πηγές:

1. https://www.sansimera.gr/articles/62
2. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
3. ΚΥΠΕ