Σχετικά με την Polignosi  |  Χορηγοί

Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Λαπήθου μάχη

Image

Μάχη που διεξήχθη στο χωριό Λάπηθος στις 6 Αυγούστου 1974 κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολή στην Κύπρο, μεταξύ στρατιωτών της Εθνικής Φρουράς και των Τούρκων εισβολέων.  

 

Βλέπε λήμμα: Αττίλας επιχείρηση

 

Ενώ από τις 22 Ιουλίου υπήρχε συμφωνημένη περίοδος εκεχειρίας, η μάχη της Λαπήθου ξεκίνησε από νωρίς στις 04.20 το ξημέρωμα της 6ης Αυγούστου. Οι Τούρκοι είχαν τον έλεγχο της περιοχής ανατολικά του Καραβά, λίγες εκατοντάδες μέτρα από το ήδη πυρπολημένο ξενοδοχείο «Ζέφυρος». Από μέρες είχαν σχεδόν κυκλώσει τις δύο κωμοπόλεις, ελέγχοντας σχεδόν όλα τα υπερκείμενα υψώματα του Πενταδάκτυλου. Τα πολεμικά πλοία των Τούρκων συμπλήρωσαν με τη σειρά τους τον ασφυκτικό κλοιό που είχε ήδη δημιουργηθεί στην περιοχή. Μέσα σ’ αυτό το ασφυκτικό πέταλο που σχημάτισαν οι δυνάμεις της 39ης Μεραρχίας του Αττίλα, βρισκόντουσαν από την Παρασκευή 2 Αυγούστου στην περιοχή Καραβά, ο δεύτερος λόχος του 256 Τάγματος Πεζικού με επικεφαλής τον Ανθυπολοχαγό Σταύρο Μπιτσάκη από τα Χανιά της Κρήτης και στην περιοχή Λαπήθου ο πρώτος λόχος με επικεφαλής τον Υπολοχαγό Λουκά Καράλη. Δυτικά στη γραμμή Βασίλειας – Βαβυλά ο τρίτος λόχος με το Λοχαγό Ευτύχιο Σαλάτα και ο ισχνός λόχος βαρέων όπλων με τον Ανθυπολοχαγό Γιώργο Χατζηνικολάου από την Κατωκοπιά. Μαζί τους και μια διμοιρία της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Επίσης στην περιοχή βρισκόντουσαν μερικοί άνδρες της εκατοστής ενενηντακοστής Μοίρας Πυροβολικού που στρατοπέδευε στον Καραβά, καθώς επίσης και οι άνδρες του 70 Τάγματος Μηχανικού πουν όπλων με τον Ανθυπολοχαγό Γιώργο Χατζηνικολάου από την Κατωκοπιά. Μαζί τους και μια διμοιρία της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Επίσης στην περιοχή βρισκόντουσαν μερικοί άνδρες της εκατοστής ενενηντακοστής Μοίρας Πυροβολικού που στρατοπέδευε στον Καραβά, καθώς επίσης και οι άνδρες του 70 Τάγματος Μηχανικού που τοποθετούσαν ναρκοπέδια στην περιοχή. Οι στρατιώτες με όπλα μαρτίνια,  Στεν και των Μπρεν, κράτησαν στα ανατολικά και στα νότια κράσπεδα του Καραβά και της Λαπήθου την πρώτη επίθεση της 39ης Μεραρχίας του Αττίλα. Το μοναδικό ΠΑΟ της ομάδας κατάφερε να καθηλώσει την πομπή των Τουρκικών αρμάτων καταστρέφοντας το επικεφαλής άρμα.

 

Στις 11:45 το πρωί της ίδιας μέρας οι δύο λόχοι του 256 ΤΠ διατάχθηκαν να υποχωρήσουν και να εγκατασταθούν στη γραμμή Βασίλειας – Βαβυλά. Όμως οι Τούρκοι είχαν καταφέρει να κάνουν απόβαση στην περιοχή της Αϊρκώτισσας στη Λάπηθο και, αφού είχαν ήδη κρυφτεί στις καλαμιές που υπήρχαν στην περιοχή, έστησαν φονική ενέδρα στους μαχητές του 256 ΤΠ.

 

Βλέπε λήμμα: Παναγία Αϊρκώτισσα

 

Σαράντα οκτώ από τους άνδρες του 256 ΤΠΖ  νεκροί ή αγνοούμενοι. Ο Ανθυπολοχαγός Μπιτσάκης νεκρός στην Αϊρκώτισσα, ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Κωνσταντίνος Κεντώνης από τη Μόρφου νεκρός στον Καραβά, ο Ανθυπολοχαγός Γιώργος Χατζηνικολάου από την Κατωκοπιά χάθηκε με τα 13 παλικάρια του στην ενέδρα της Αϊρκώτισσας. Οι Ανθυπολοχαγοί Ανδρέας Λοϊζίδης και Θεόδωρος Χαραλάμπους χάθηκαν στη Λάπηθο μαζί με τους συμπολεμιστές τους, ενώ καταγράφονται  αγνοούμενοι 30 στρατιώτες του 70 Τάγματος Μηχανικού και μια ομάδα από 6 άτομα του 286 Μηχανοκίνητου Τάγματος Πεζικού που βρισκόταν στην περιοχή. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δήμου Λαπήθου, η κωμόπολη έχει συνολικά 91 νεκρούς από την τουρκική εισβολή (πεσόντες, εκτελεσθέντες, φονευθέντες και αγνοούμενους).

 

Το 286 ΜΤΠ

Το 286 ως το μοναδικό μηχανοκίνητο τάγμα της εποχής, από τα σχέδια αμύνης που εκπονήθηκαν και προέβλεπαν πιθανή τουρκική επιδρομή σε οκτώ πιθανούς χώρους απόβασης, βάσει των αναγνωρίσεων που έγιναν εν καιρώ ειρήνης από τη διοίκηση της μονάδας,  μία από τις αποστολές του ήταν η απόκρουση του εισβολέα στην περιοχή Κερύνειας.
Στις 18 Ιουλίου 1974, ο κύριος όγκος της μονάδας μετακινήθηκε στο παλαιό στάδιο ΓΣΠ. Παρά τις πληροφορίες για επικείμενη εισβολή, το ΓΕΕΦ δεν εξέδωσε διαταγή μετακίνησης της μονάδας κατά τις βραδινές ώρες της 19ης Ιουλίου, αλλά, εγκληματικά, η διαταγή δόθηκε το πρωί της επομένης με αποτέλεσμα η τουρκική αεροπορία να πετύχει το τάγμα παρά το χωριό Κοντεμένος, με αποτέλεσμα τον ανηλεή βομβαρδισμό του.
 
Η  ώρα 5:00 το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974, ένα στρατιωτικό διοικητικό όχημα  σταματά στην είσοδο του παλαιού ΓΣΠ όπου ήταν στρατοπεδευμένο το 286 Μηχανοκίνητου Τάγματος Πεζικού(ΜΤΠ). Οι επιβάτες  του δεν μπορούσαν να μείνουν απαρατήρητοι. Ήταν ο τότε διοικητής  της Διεύθυνσης Τεθωρακισμένων και ο ίδιος ο Επιτελάρχης του ΓΕΕΦ. Η αποστολή τους ήταν σύντομη αλλά ιστορική : Επίδοση προφορικής διαταγής προς τον διοικητή του 286 ΜΤΠ Αν/χη Γεώργιο Μπούτο να οδηγήσει αμέσως την μονάδα του προς τα παράλια της Κερύνειας για αντιμετώπιση της υπό εξέλιξη Τουρκικής Απόβασης.
 
Ο Μπούτος
Η διαταγή ήταν αναμενόμενη καθότι από την προηγούμενη  ο Αν/χης Γεώργιος Μπούτος είχε λάβει πληροφορίες για την επικείμενη Απόβαση και ότι το Σχέδιο προέβλεπε όπως η μονάδα του έπρεπε να κινηθεί προς τον χώρο διασποράς της στη Μύρτου. Ο ίδιος ζήτησε την μετάβαση της μονάδας του από το βράδυ της προηγούμενης εν όψει του αναμενόμενου κινδύνου προσβολής από την  Τουρκική αεροπορία, αλλά η ηγεσία του ΓΕΕΦ επέμενε στα δικά της Σχέδια και ήταν ανένδοτη. “Θα κινηθείτε το πρωί” ήταν η απάντηση. Ο Αν/χης Μπούτος σκέφτηκε αμέσως τον κίνδυνο στον οποίο θα έθετε τα “παιδιά του” εννοώντας τους στρατιώτες του που τους ένοιωθε και  τους χειριζόταν σαν δικά του παιδιά του. Ο Αν/χης Μπούτος ήταν τότε νυμφευμένος με την Παναγιώτα (Νότα) και είχε δύο ανήλικα παιδιά 2  και 4 χρόνων. Οι συνθήκες ήταν κρίσιμες. Η Απόβαση ήταν γεγονός και έπρεπε να ληφθεί η απόφαση. Το 286 ΜΤΠ το επíλεκτο σώμα του Πεζικού με τα μαύρα μπερέ αποτελούσε την βασική δύναμη για την αντιμετώπιση της “αναπάντεχης” κατάστασης πραγμάτων. Ο Γεώργιος Μπούτος δεν είχε άλλη επιλογή. Έπρεπε να εκτελέσει  το στρατιωτικό του  καθήκον  για το οποίο ορκίστηκε και υπηρετούσε.  Ο κύβος ερρίφθει.

Ο Αν/χης Μπούτος οδηγούσε την μονάδα σε σχηματισμό φάλαγγας. Η φάλαγγα αποτελείτο από 24 οχήματα μεταφοράς προσωπικού τύπου BTR-152V  και άλλα οχήματα εφοδιασμού. Η διαδρομή που ακολουθήθηκε ήταν ο δρόμος Λευκωσίας – Κερύνειας  μέσο Μύρτου.
                                         
Η Τουρκική αεροπορία άρχισε ήδη να πλήττει το αεροδρόμιο Λευκωσίας και στρατόπεδα της Λευκωσίας. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ρίφθηκαν στη μάχη τα παλικάρια του 286 ΜΤΠ. “Κύριε διοικητά, καλύτερα να μπείτε σε ένα από τα BTR ”  εισηγήθηκε  ο ¨Άθως Σκουτέλας σε κάποιο σημείο παρά το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. “Εγώ θα οδηγήσω την φάλαγγα μέσα στο όχημα μου μπροστά” του απαντά περήφανα ο διοικητής. “¨Έβλεπα τον Ανθ/γό Παντελή Χατζημάρκο σε ένα όχημα του Λόχου Διοικήσεως να μας χαιρετά χαμογελαστός” θυμάται ο Ανθ/γός Χαράλαμπος Κωνσταντίνου.
Ξαφνικά η φάλαγγα ελάττωσε ταχύτητα. Παρά την έξοδο του χωριού Κοντεμένος ένα κτυπημένο από την αεροπορία όχημα του 281 ΤΠ εμπόδιζε την διέλευση της φάλαγγας. Ο Γεώργιος Μπούτος πάντα μπροστά διατάζει την άμεση μετακίνηση του. Δεν θα προλάβει όμως. Τέσσερα μαχητικά αεροπλάνα κάμνουν την εμφάνισή τους και πετώντας σε χαμηλό ύψος εξαπολύουν μια επίθεση εξόντωσης της φάλαγγας χωρίς έλεος. Οι βάρβαροι του ΑΤΤΙΛΑ δεν χασομερούν. Ρίψη ρουκετών, εκρηκτικών βομβών, βομβών ναπάλμ και πολυβολισμών με σφαίρες ντούμ- ντούμ, κτυπούν την  ΄ηδη σταματημένη φάλαγγα. Ο Γεώργιος Μπούτος  αναφωνάζει  “Aχ Τα παιδιά μου” εννοώντας τους στρατιώτες του που οδηγούσε μέρα ενάντια στη θέλησή του και πιάνει το κεφάλι του. Αμέσως κατεβαίνει από το όχημα του τρέχει προς τους στρατιώτες του και αρχίζει να δίνει διαταγές για αεροπορική κάλυψη.  Μια ριπή πολυβόλου όμως από θανάσιμες  σφαίρες ντούμ – ντούμ που σκαει δίπλα του θα τον τραυματίσει βαριά.
 
Η ανυπαρξία αντιαεροπορικής κάλυψης, η κίνηση των οχημάτων τεθωρακισμένων BTR που δεν τηρούσαν τα στοιχειώδη μέτρα ασφάλειας κίνησης μηχανοκίνητης φάλαγγας αποτέλεσαν ανυπεράσπιστο στόχο για τους Τούρκους αεροπόρους Αξίζει να σημειωθεί ότι προηγουμένως είχε κτυπηθεί στον ίδιο χώρο το 281 ΤΠ. Το πρώτο αυτό ράπισμα, τόσο στο έμψυχο όσο και στο άψυχο υλικό, αποτέλεσε σταθμό για το ηθικό του προσωπικού.
Ο τραυματισμός του διοικητή Μπούτου (απεβίωσε στην Αθήνα στις 3 Αυγούστου 1974), ο θάνατος άλλων έξι, αξιωματικών και οπλιτών, και ο τραυματισμός άλλων 25 ανδρών της μονάδας ήταν η απαρχή της δάντειας κολάσεως που θα περνούσε το τάγμα τις επόμενες μέρες.
 
Οι απώλειες του 286
 Οι μάχες με τους Τούρκους στα προγεφυρώματα, οι αντεπιθέσεις των φίλιων δυνάμεων, η προσπάθεια συντονισμού με άλλες μονάδες υπό το «Συγκρότημα Μπούφα», οι λαθεμένες διαταγές σε ανώτατο επίπεδο που το οδήγησαν σε ατραπούς, η αυτοθυσία και η αυταπάρνηση είναι συνυφασμένες με την ιστορία του 286ΜΤΠ.
Όλ’ αυτά συνοψίζονται στη μαρτυρία του τότε έφεδρου ανθυπολοχαγού που διετέλεσε προέδρος του συνδέσμου των πολεμιστών του 286 ΜΤΠ-1974, Χρ. Τουφεξή: «Το αίσθημα να φεύγεις και να εγκαταλείπεις το πεδίο της μάχης ήταν τρομερό. Ήξερα ότι δεν μπορούσαμε να τους αντιμετωπίσουμε αλλά τουλάχιστον ας κρατούσαμε επαφή με τον εχθρό. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι εγκαταλείπαμε τα χωριά μας στον Τούρκο επιδρομέα». Από τη δύναμη της μονάδας 10 άνδρες έπεσαν ή τραυματίστηκαν θανάσιμα στο πεδίο της μάχης, 30 συγκαταλέγονται στον κατάλογο των αγνοουμένων και 54 στον κατάλογο των τραυματισθέντων.
Στην κριτική του επί της στρατιωτικής δράσης του 286 ΜΤΠ, ο αντιστράτηγος ε.α. και πρώην Υπ. Αμ. Φοίβος Κλόκκαρης σημειώνει με δηκτικό τρόπο : «Στην περίπτωση του τουρκικού προγεφυρώματος στο Πέντε Μίλι Κερύνειας, υπήρχε η δυνατότητα στρατιωτικής νίκης της Ε.Φ, που χάθηκε επειδή το ΓΕΕΦ και η Ελλάδα, δεν εφάρμοσαν το ΣΑΚ [Σχέδιο Αμύνης Κύπρου]. Υπήρχε ο χρόνος, οι πληροφορίες, οι δυνάμεις, οι οχυρώσεις και τα μέσα».

 

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ -ΜΑΧΗ ΛΑΠΗΘΟΥ

 

Μαρτυρία Νίκου Μαρκίδη

Η μαρτυρία του τότε καταδρομέα Νίκου Μαρκίδη, την οποία δημοσίευσε η εφημερίδα "Η Σημερινή", περιγράφει τα γεγονότα και πώς έπεσε ο  Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Σταύρος Μπιτσάκης.

«Ο Ανθυπολοχαγός Μπιτσάκης έτρεχε, πυροβολώντας με το αυτόματο "Τόμσον" που είχε, αγριεμένος, όρθιος και ακάλυπτος εντελώς. Φώναζε τους στρατιώτες με τα ονόματά τους, προσπαθούσε να μας εμψυχώσει. "Απάνω τους λεβέντες. Απάνω τους και τους φάγαμε".

Καθόμουνα και θαύμαζα αυτό το παλικάρι. Ένιωθε πικραμένος και προδομένος, κι όμως πάντα περήφανος, Έλληνας και Κρητικός ένιωθε το ΧΡΕΟΣ. Ήξερε πως οι αγώνες και η θυσία του θα πήγαιναν χαμένα αλλά ήταν φιλότιμος, ήταν γενναίος, ήταν ο απόγονος των Κρητών και Ελλήνων που για χιλιάδες τόσα χρόνια πολεμούσαν για να κρατήσουν ελεύθερα κι ελληνικά τούτα τα χώματα. Ένιωθε την Κύπρο, όπως την Κρήτη, όπως την Ελλάδα.

Ένας ξηρός, μεταλλικός ήχος και το κεφάλι του, που μόλις ανασήκωσε για να δει τον οχτρό και να τ' αδειάσει άλλη μια γεμιστήρα σφαίρες, έγειρε κι ακούμπησε στο χώμα. Το άλικο, ελληνικό του αίμα ζυμώθηκε με το ελληνικό χώμα της Λαπήθου, της Κύπρου. Το γενναίο του πνεύμα, η ψυχή του, θα περιπλανιέται ακόμα εκεί, ανάμεσα στις λεμονιές, τις πορτοκαλιές και τις ελιές του Καραβά και της Λαπήθου και θα μας περιμένει να τον αναζητήσουμε, να βρούμε και να θάψουμε το λείψανο, τα κόκαλά του, που έμειναν για πάντα εκεί».

 

Μαρτυρία του εγκλωβισμένου Σάββα Θεοδούλου

Μια επιγραμματική εικόνα των όσων πέρασαν οι εγκλωβισμένοι στη Λάπηθο, ύστερα από την κατάληψή της από τον τουρκικό στρατό, καταγράφει η μαρτυρία του Σάββα Θεοδούλου Μαστραππά, εργολάβου οικοδομών, από τη Λάπηθο, ο οποίος έμεινε εγκλωβισμένος στη γενέτειρά του μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου 1975, μαζί με άλλους ηλικιωμένους συγχωριανούς του, έχοντας αναλάβει άτυπα την ηγεσία και την εκπροσώπηση των εγκλωβισμένων. Η μαρτυρία του προέρχεται από την κατάθεσή του, που δόθηκε στις αστυνομικές αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 22 Νοεμβρίου 1975 (Δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του δημάρχου Νεοπτόλεμου Κότσαπα, Λάπηθος – Καραβάς. Δια πυρός και σιδήρου. Τουρκική εισβολή. Ιούλιος – Αύγουστος 1974, Λευκωσία 2010, σσ. 103-107.)

 

«Είμαι από την Λάπηθον, όπου και παρέμεινα εγκλωβισμένος μέχρι την 28.10.1975. Στες 6.8.1974 όταν οι Τούρκοι κατέλαβον το χωριόν μου εγώ ευρισκόμουν στο σπίτι μου μαζί με άλλους 7 ηλικιωμένους χωριανούς μου. Κατά τες τρεις μετά το μεσημέρι της ως άνω ημερομηνίας ήλθαν οι Τούρκοι σπίτιν μου μαζί με έναν αξιωματικόν, μας έβγαλαν έξω από το σπίτιν μου και μας ερεύνησαν.

 

Εγώ εβάστουν 200 λίρες πάνω μου και το ρολόι μου και μου τα επήραν, επιάσαν δε και το ράδιον μου και ένα ζεύγος παπούτσια καινούργια. Ο αξιωματικός με ερώτησεν εάν έχει άλλους σπίτι μου και εγώ του είπα ότι δεν έχει, αλλά έχει στα άλλα σπίτια κάτι γέρους. Όπου επήαμεν και τους εμαζέψαμεν και όλους μαζί μας επήραν στην τοποθεσίαν «Αϊρκώτισσα». Στο κέντρον της Ανδρονίκης. Όταν μας επήραν κάτω στο κέντρον μας επροσφέραν αναψυκτικά.

 

Μετά ήρταν δύο Τούρκοι αξιωματικοί και μου είπαν να τους πιάσω όλους και να πάμε στα σπίτια μας. Ο λόγος που μου είπεν εμένα να οδηγήσω τους χωριανούς μου είναι διότι ξέρω τούρκικα και εγγλέζικα και λίγα γερμανικά. Ο Τούρκος αξιωματικός μου είπε να τους βάλω γραμμή διότι εάν τους δουν αδέσποτους θα τους πυροβολήσουν και εγώ του είπα να μου δώσει ένα χαρτί να το δείχνω στα στρατεύματα για να μην μας πυροβολήσουν ή και να μας επιστρέψουν πίσω, και αυτός μου έδωσεν. Τους έβαλα γραμμήν και πήγαμεν όλοι στα σπίτια μας. Όλοι οι ως άνω χωριανοί μου ήσαν όλοι κάτοικοι της ενορίας Αγίου Θεοδώρου Λαπήθου.

 

Την άλλην ημέραν το πρωΐν πάλιν ήλθαν οι Τούρκοι και μας εμάζεψαν όλους και μας επήραν κάτω στην οδόν Φιλελλήνων, κοντά στο σπίτι του δασκάλου του Καβαλλάρη. Εν τω μεταξύ μου εφέραν και άλλους χωριανούς από άλλες ενορίες ως επίσης και πολλούς από τον Καραβάν και είμαστε όλοι ηλικιωμένοι, δηλαδή 55 ετών και άνω, θα είμαστεν δε περίπου 150 άτομα. Εκεί μας άφησαν μέχρι η ώρα 11.00. Μετά ήρτεν διαταγή και μας επιάσαν όλους και έτσι νηστικούς και διψασμένους μας επήραν πάνω στο Κεφαλόβρυσον. Καθ’ οδόν πολλοί γέροι διά τον λόγον ότι δεν μπορούσαν να περπατήσουν, οι Τούρκοι τους εκτυπούσαν και τους έβριζαν χωρίς εξαίρεσιν, είτε γυναίκες ήσαν ή άνδρες.

 

Όταν μας επήραν στο Κεφαλόβρυσον της Λαπήθου μας εβάλαν στο νέον κέντρον που εκτίστην πάνω από το κέντρον του Καζέλη. Εκεί εφέραν και άλλους και εγίναμεν όλοι περίπου 240 άτομα. Όταν εβρισκόμαστεν πάνω στο κέντρον εγώ έβγαλα άδειαν από τον αξιωματικόν και επήγα με έναν Τούρκον στρατιώτην και εμάζεψα 2 σίκλες λεμόνια και 2 σίκλες τεράτσια και τα επήρα και επήραμεν όλοι από μισόν λεμόνι και ένα τεράτσι ο καθένας και εκάμαμεν εκεί τρεις ημέρες χωρίς να φάμεν τίποτε άλλον. Μετά εκάμαμεν παράπονον στον διοικητήν και του είπαμεν να μας δώσει τροφήν και μας είπεν δεν έχει και εμείς του είπαμεν να μας αφήσει να πάμεν στα σπίτια μας και κάτι θα εύρωμεν να φάμεν. Οπότε εδιέταξεν και ήρταν φορτηγά αυτοκίνητα και μας επήραν όλους στην ενορίαν Αγίου Θεοδώρου Λαπήθου και όλοι μας εκατοικούσαμεν σε 40-50 σπίτια, ήτοι 8-10 άτομα σε κάθε σπίτιν. Εκεί στα σπίτια μας εκάμαμεν τρεις ημέρες. Ξέχασα να πω ότι όλα τα σπίτια ήσαν ανοικτά και λεηλατημένα.

 

Στις τρεις ημέρες ήλθεν ο αξιωματικός της περιοχής και με έβαλεν υπεύθυνον για τους εγκλωβισμένους και του είπα ότι θέλωμεν φαΐν και μου είπεν να πηγαίνω να παίρνω από τα μαγαζιά τρόφιμα και να τους δίνω να τρώσιν. Εγώ του είπα ότι είναι επικίνδυνον να γυρίζω μόνος μου και μου έβαλεν έναν κόκκινον ρούχον πάνω στο χέρι και εκυκλοφορούσα ελεύθερα μόνον όταν είχα δουλειάν.

 

Μετά δέκα ημέρες περίπου ήλθεν ο διοικητής και κατόπιν παραπόνου ότι μυρίζουν οι σκοτωμένοι μου έδωσεν διαταγήν να πηγαίνω μαζί με τέσσερα  άτομα για να τους θάψουμεν και εξεκινήσαμεν αμέσως να θάβουμεν και αρχίσαμεν από τις 18.8.1974 και ετελειώσαμεν στις 13.9.1974. Εγώ έπαιρνα σημειώσεις για όλους όσους εθάψαμεν και είναι οι κάτωθι:

 

1) Γιακουμής Σάββα Μάντη εκ Λαπήθου, 70 χρονών, επυροβολήθη στην παρουσίαν της γυναίκας του στον κήπον του στην τοποθεσίαν «Βρυσίν του Πάρπα».

 

2) Μαρία Μανώλη Παρπέρη, 75 χρονών, ευρέθη παιξούμενη έξω από το σπίτιν της.

 

3) Προκόπης Κωνσταντίνου Χατζή Προκόπη, 66 ετών και η σύζυγός του Ευγενία 65 ετών εκ Λαπήθου ευρέθησαν σκοτωμένοι μέσα στο κρεβάτιν τους.

 

4) Μαρία Μελή Δεμέτη ευρέθη παιξούμενη μέσα στην αυλήν του σπιτιού της, ήτο 74 χρονών.

 

5) Σάββας Σαββή Χατζή Προκόπη, 78 ετών, ευρέθη παιξούμενος πάνω στην καρέκλαν.

 

6) Νικόλας Σταύρου Αππαλή, 60 χρονών, ευρέθη παιξούμενος μες την αυλήν του σπιτιού του Κρεμμουδιού. Τούτος ήταν αγαθός.

 

7) Χρυσταλλού Κοσιάρη, 80 ετών.

 

8) Η αδελφή της ως άνω Ευγενία Χριστοφή Κκέλη, 75 ετών. Οι ως άνω ευρέθησαν παιξούμενες μες την αυλήν του σπιτιού τους και ήσαν δεμμένα τα χέρια τους, ήσαν δε τυφλές.

 

9) Ξενού Χάμπουλλου, 80 ετών εκ Λαπήθου.

 

10) Ειρήνη Δρούμπου, 90 ετών.

 

11) Ειρήνη Κ. Τσουλούπα, 80 ετών.

 

12) Ανδρονίκη Παναή, 55 χρονών.

 

13) Γιάνναρος Ψαρά, 70 χρονών εκ Λαπήθου.

 

14) Αρέστης Ππακτάουρος, 80 ετών.

 

15) Άγνωστος στρατιώτης.

 

16) Μαρίτσα Παρπέρη, 65 χρονών.

 

17) Χαρικλού Συμεού, 65 χρονών.

 

18) Αναστασία Σουτζιή, 70 χρονών εκ Λαπήθου.

 

19) Ευδοκία Ποδηλατή, 50 χρονών. Τούτη επέθανεν φυσικόν θάνατον, διότι έπαιρνεν φάρμακα και εδιατηρείτο στην ζωήν και όταν της έλειψαν απέθανε.

 

20) Σάββας Παρπέρη, 80 χρονών ευρέθη σκοτωμένος.

 

21) Παντελής Κωστή Καραμανής, εκ Βαβυλά, 60 χρονών. Τούτον επήραν του το κοπάδιν του οι Τούρκοι, τον εδέραν και μετά τον εφέραν στην φυλακήν όπου ήμουν εγώ και μου είπεν ότι τον εδέραν πολλά οι Τούρκοι και επαραπονιέτουν ότι είχεν πόνους στο στήθος και εγώ του έφερα νερόν και ήπιεν και ύστερα από λίγον έπεσεν κάτω και αμέσως ειδοποίησα και τον επιάσαν οι Τούρκοι αστυνομικοί και μέχρι να τον πάρουν στο Νοσοκομείον απέθανεν. Μαζί με τον ως άνω ήτο και ο Νικόλας Μαραθεύτης, επίσης εκ Βασίλειας όστις εκακοποιήθη και αυτός αγρίως. Ο Νικόλας Μαραθεύτης ευρίσκεται τώρα στην ελεύθερην περιοχήν.

 

Ξέχασα να πω ότι την 17.8.1974 με εσυνέλαβαν οι Τούρκοι μαζί με τρεις άλλους χωριανούς μου και 12 στρατιώτες και μας ξυλοκόπησαν άγρια και μας επήραν στην Λευκωσίαν για ανάκρισιν. Οι 12 στρατιώτες ήσαν χωσμένοι μέσα στην Λάπηθον και τους ετροφοδοτούσαμεν και μας επρόδωσεν η (…) εκ Λαπήθου, η οποία τώρα είναι πεθαμένη. Στες 18.8.1974 μας απέλυσαν και μας επέτρεψαν και επήγαμεν στα σπίτια μας. Όλοι οι στρατιώτες απελύθησαν μετά και ευρίσκονται στην ελεύθερην περιοχήν[2].

 

22) Επιστήμη Μάντη, 85 χρονών. Τούτη απέθανεν φυσικόν θάνατον.

 

23) Ελένη Χατζή Γιάννη Κουφού Κραμβή, 85 χρονών, ευρέθη παιξούμενη έξω από το σπίτιν της.

 

24) Τέσσερις άγνωστοι στρατιώτες, ευρέθησαν σκοτωμένοι στην τοποθεσίαν Ασπρόβρυση.

 

25) Μαρία Δ. Ζύγκα, 42 χρονών, ευρέθη παιξούμενη.

 

26) Μελής Α. Μέτσιου και η γυναίκα του με τα δυο κωφάλαλα παιδιά τους. Ευρέθησαν σκοτωμένοι έξω από το σπίτιν τους.

 

27) Ελένη Κ. Τσιγαρά, εφονεύθη από βόμβαν.

 

28) Ειρήνη Γ. Μαχαιρίτη απεβίωσεν φυσικόν θάνατον, ήτο 80 ετών.

 

29) Πολυξένη Καραβαλή, 76 ετών, ευρέθη παιξούμενη έξω από το σπίτι της.

 

30) Ροτόκλης Κκόλιαρος, 80 ετών, με την γυναίκαν του Μαρίαν Γιαννή Κκόλιαρου, 80 ετών, ευρέθησαν παιξούμενοι έξω από το σπίτιν των.

 

31) Ελένη Γεωργίου Κάρκαντα, απεβίωσεν, ήτο 86 ετών.

 

32) Χατζή Ξενού Χατζή Γιακουμή, 85 ετών, ευρέθη παιξούμενη έξω από το σπίτιν της.

 

33) Χριστόφορος Ιγνατίου, απεβίωσεν φυσικόν θάνατον, ήτο 80 ετών.

 

34) Κατινού Χατζή Χαρίτου, 86 χρονών, απεβίωσεν.

 

35) Ανδριανού Χαραλάμπους Μωϋσή, 78 ετών απεβίωσεν.

 

36) Παναής Γ. Κοντός, 80 χρονών, απεβίωσεν φυσικά.

 

37) Κώστας Τασιάκκης εφονεύθη από νάρκην, ήτο 70 ετών.

 

38) Χαράλαμπος Χατζή Γιακουμή, απεβίωσεν φυσικόν θάνατον, ήτο 90 ετών. 39) Σοφοκλής Φυττής, 90 χρονών, ευρέθη πεθαμένος κάτω από έναν γιοφύριν.

 

40) Σοφοκλής Ιγνατίου, 70 χρονών.

 

41) Χρυσόστομος Δεσπότη, δεν τον εθάψαμεν αλλά έμαθα ότι είναι σκοτωμένος.

 

42) Ανδρέας Σάββα Μαστραππά, 28 ετών.

 

43) Αναστάσης Χατζή Σάββα, ευρέθη παιξούμενος μέσα στο περιβόλιν του, ήτο 65 ετών.

 

Όλοι οι ως άνω που ανέφερα είναι εκ Λαπήθου.

 

Την 4/11/74, εβιάσθη από Τούρκον πολίτην εκ Λεμεσού εντός της οικίας της η (…) 70 ετών  η οποία άνοιξεν αιμορραγίαν και την μετέφεραν στο Νοσοκομείον Κερύνειας και ο Τούρκος ιατρός είπεν ότι δεν ήτο από βιασμόν αλλά από αρρώστιαν που προήλθε η αιμορραγία.

 

Επίσης από πληροφορίες που έχω στην τοποθεσίαν «Αγνί» υπάρχουν δύο μεγάλοι ομαδικοί τάφοι, όπου ετάφησαν περί τα 800 έως 1000 άτομα. Η ως άνω τοποθεσία ευρίσκεται δυτικά του λιμανιού της Λαπήθου.

 

Επίσης η Λάπηθος εκατοικήθη από Τούρκους εκ Τουρκίας και Πακιστανούς ως επίσης και από Τουρκοκυπρίους. Όλοι αυτοί μαζίν με τους Τουρκοκυπρίους καταστρέφουν τα ελαιόδενδρα και τους λεμονοκήπους, τες μεν ελιές αποκόπτουν, τα δε λεμονόδενδρα κρούζουν και δεν τα ποτίζουν, ούτε να τα καλλιεργήσουν.

 

Επίσης έξω από τα σπίτια που μένουν οι εγκλωβισμένοι πάσιν οι Τουρκοκύπριοι και εκβιάζουν τους εγκλωβισμένους και τους φοβερίζουν να φύγουν να πάσιν στην ελληνικήν περιοχήν. Δύο έως τρεις ημέρες πριν να φύγω Τούρκοι έκλεψαν το γκάζι και δύο σακκούλες πράματα της Αγαθής Αντωνίου, εκ Λαπήθου, η οποία είναι σχεδόν τυφλή και δεν ακούει. Επίσης της επήραν και τες ηλεκτρικές λάμπες του σπιτιού της. Οτιδήποτε έχουν οι εγκλωβισμένοι οι Τούρκοι τους τα κλέβουν και τους λένε ότι είναι δικά τους.

 

Ο λόγος που με έδιωξαν εμένα είναι διότι ό,τι εκάμαν οι Τούρκοι στους εγκλωβισμένους το ανέφερα στον Ερυθρό Σταυρόν και στα Ηνωμένα Έθνη. Στες 28.10.1975 ήλθαν οι Τούρκοι αστυνομικοί και με ειδοποίησαν να εγκαταλείψω το χωριόν μου σε μισήν ώραν και ήλθεν τούρκικον αυτοκίνητον και με έπιασαν διά της βίας και με εφέραν στο Λήδρα Πάλας όπου με παρέλαβαν τα Ηνωμένα Έθνη και με παρέδωσαν στους δικούς μου. Τώρα στο χωριόν μου έμειναν περίπου 35 άτομα τα οποία ένεκα της καταπιέσεως θέλουν να φύγουν και εκείνοι διότι η ζωή κατήντησεν ανυπόφορη και οι Τούρκοι τους κάμνουν ότι θέλουν.

 

Επίσης έχω να προσθέσω ότι εθάψαμεν ακόμα έναν χωριανόν ονόματι Αλέκκον Τσιακκήν.

 

Επίσης, ο λοχίας της Αστυνομίας ο οποίος ονομάζεται Αττίλας, καθημερινά εκβιάζει τους εγκλωβισμένους τους λέει “να φύγετε όλοι από δαμέσα, γιατί η περιοχή είναι δική μας, να πάτε όλοι στον Μακάριόν σας”».

Ο ίδιος ακόμη ότι στους δώδεκα στρατιώτες που προστάτευε στη Λάπηθο, η Ευφροσύνη Προεστού, η γνωστή σήμερα ως «Κυρά της Λαπήθου». Η σύλληψη όλων έγινε στις 4 Σεπτεμβρίου 1974.

 

Βλέπε λήμμα: Ευφροσύνη Προεστού- Η κυρά της Λαπήθου

 

Πηγές:

  • Της Λαπήθου, 6 Αυγούστου 1974, Πέτρος Παπαπολυβίου, Περί Ιστορίας, Εφ. Ο Φιλελεύθερος
  • Μάρτυρες και Μαρτυρίες. Πραξικόπημα και τουρκική εισβολή. Πεσόντες, Αγνοούμενοι και Θύματα. Αιχμαλωσία – Προσφυγιά – Εγκλωβισμός, Λευκωσία: Φιλελεύθερος 2011. 06/08/2014
  • Λάπηθος – Καραβάς. Δια πυρός και σιδήρου. Τουρκική εισβολή. Ιούλιος – Αύγουστος 1974, Νεοπτόλεμος Κότσαπας, Λευκωσία 2010
  •  286 Μηχανοκινητο Τάγμα Πεζικού

Επιλογές

Πολιτική