Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κελλάκι- Kellaki. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, περί τα 24 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Λεμεσού.

Το χωριό είναι κτισμένο στη νοτιοανατολική πλευρά του Τροόδους, σε μέσο υψόμετρο 620 μέτρων. Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι διαβάσες, οι γάββροι, οι πυροξενίτες και οι σερπεντινίτες του οφιολιθικού συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη.

Το Κελλάκι δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 545 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα εσπεριδοειδή (μανταρίνια, λεμόνια και πορτοκάλια), τα φρουτόδεντρα (κυρίως μηλιές, αχλαδιές και δαμασκηνιές), τα λαχανικά, οι αμυγδαλιές, οι ελιές, λίγες χαρουπιές και σιτηρά. Η ανόρυξη γεωτρήσεων συνέβαλε στην επέκταση της αρδευόμενης έκτασης στο χωριό, που ανερχόταν στα 73 εκτάρια το 1985. Ωστόσο υπάρχουν και αρκετές άγονες ακαλλιέργητες εκτάσεις. Μέρος του δάσους της Λεμεσού, στα νοτιοανατολικά του οικισμού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια. Η κτηνοτροφία του χωριού είναι περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Κελλάκι συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Επταγώνια (περί τα 4 χμ.), στα νότια με το χωριό Παρεκκλησιά (περί τα 8,5 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Κλωνάρι (περί τα 3 χμ.), και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Πραστειόν Κελλακίου (περί το 1,5 χμ).

Το Κελλάκι γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Εξάλλου, στον χάρτη του ντε Μας Λατρί του 1862, το χωριό είναι σημειωμένο με ένδειξη ότι είχε πληθυσμό πέραν των 200 κατοίκων.

Όπως υποστηρίζει ο Ν. Κληρίδης (Χωριά καί Πολιτεῖες τῆς Κύπρου, 1961, σσ. 102 - 103), το χωριό οφείλει την ονομασία του στο ότι αρχικά στην περιοχή του είχε κατοικήσει κάποιος ασκητής που είχε κατασκευάσει στο βράχο ένα μικρό κελλί (=κελλάκι). Τούτο σημαίνει ότι το χωριό είχε πάρει το όνομά του κατά τη Βυζαντινή περίοδο, οπότε θα πρέπει να υφίστατο.

Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά, στην πλευρά κορφής, στο ψηλότερο σημείο της οποίας βρίσκεται κτισμένη και δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Ιστορικά στοιχεία

Το Κελλάκι είναι γνωστό από την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ο ντε Μας Λατρί το αναφέρει ως Chiegliachia (=Τζ'ελλάτζ'ια, τα) και σημειώνει ότι τούτο ανήκε αρχικά στους Ναΐτες ιππότες, μετά τη διάλυση του τάγματός τους όμως περιήλθε στην κατοχή των Ιωαννιτών του τάγματος της Μεγάλης Κομμανδαρίας.

Την ίδια πληροφορία έχουμε και από τον Φλώριο Βουστρώνιο (16ος αιώνας). Στον κατάλογο των χωριών που ανήκαν αρχικά στο Τάγμα των Ναϊτών και που μετά τη διάλυσή του, το 1313, περιήλθαν στην κατοχή του Τάγματος των Ιωαννιτών, ο Φλώριος περιλαμβάνει και το Κελλάκι, το οποίο όμως γράφει στον πληθυντικό: Chiellachia.

Εκτός από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στο χωριό υπάρχει και δεύτερη εκκλησία, αφιερωμένη στην αγία Μαρίνα, που κτίστηκε το 1744 κι ανακαινίστηκε το 1845. Επίσης, περί τα 3 χμ. νοτιοανατολικά του χωριού, στ' αριστερά του δρόμου προς τη Σανίδα, βρίσκεται το ξωκλήσι της Παναγίας του Γλωσσά (ή Παναγία της Γλώσσας) που αποτελεί, κατά τον Τζέφρυ, καλό δείγμα βυζαντινού ρυθμού. Το ξωκλήσι έχει όμως ανοικοδομηθεί. Ονομάζεται Παναγία του Γλωσσά ή της Γλώσσας εξαιτίας θαυματουργής, όπως πιστεύεται, εικόνας της Παναγίας που θεραπεύει τους μουγγούς. Η τοποθεσία όπου βρίσκεται το ξωκλήσι αναφέρεται ως Γλώσσα και πιθανότατα είναι το ομώνυμο φέουδο (χωριστό από το Κελλάκι) που περιλαμβάνεται μεταξύ εκείνων που βρίσκονταν στην κατοχή των Ιωαννιτών ιπποτών κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Το ξωκλήσι της Παναγίας Γλωσσά έχει ανοικοδομηθεί, αλλά και έχει επίσης ιδρυθεί και λειτουργήσει στην ίδια περιοχή το μοναστήρι της Παναγίας Γλωσσά ή Ζωοδόχου Πηγής. Κοντά στο μοναστήρι και προς τα δυτικά του υπάρχει ερειπωμένο βυζαντινό ξωκλήσι αφιερωμένο στον αρχάγγελο Μιχαήλ.

Βλέπε λήμμα: Ζωοδόχος Πηγή, Λεμεσός

Από το Κελλάκι καταγόταν ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου. Στο Κελλάκι είχε επίσης εξοχική κατοικία ο Δημήτρης Χριστόφιας, ο οποίος φιλοξενούσε εκεί συχνά ξένους αξιωματούχως αλλά και Κύπριους πολιτικούς.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια