Κέδρος
Cedrus brevifolia. Αγγλική ονομασία: Cedar. Οικογένεια: κωνοφόρων. Αυτοφυόμενο στην Κύπρο από τα αρχαία χρόνια ωραιότατο και μεγάλων διαστάσεων δασικό δέντρο. Το είδος C. brevifolia είναι το ένα από τα τρία που περιλαμβάνει το γένος, κι απαντάται, εκτός από την Κύπρο, και στα βουνά του Λιβάνου καθώς και του Ταύρου και της Κιλικίας (Μικρά Ασία).
Ο κέδρος είναι δέντρο μόνοικο, του φύλου των αγγειοσπέρμων, αειθαλές και μακρόβιο (υπολογίζεται ότι υπάρχουν τέτοια δέντρα των οποίων η ηλικία ξεπερνά τις 2.000 χρόνια). Είναι επίσης δέντρο ευθυτενές, με ύψος που μπορεί να ξεπεράσει τα 30 μέτρα και περιφέρεια κορμού στη βάση μέχρι και 3,5 μέτρα. Ευδοκιμεί σε ορεινά μέρη, σε υψόμετρο πέραν των 900 και μέχρι τα 1.400 μέτρα. Τα φύλλα του είναι βελόνες σε πυκνές δέσμες και τα άνθη του, αρσενικά και θηλυκά, σε κώνους.
Το ξύλο του κέδρου έχει ωραία και ιδιάζουσα μυρωδιά και δεν σήπεται ούτε και προσβάλλεται από έντομα, γι’ αυτό κι είναι από τα καλύτερα στη ξυλουργική. Αναφέρεται ότι ο βασιλιάς Σολομών χρησιμοποίησε ξυλεία από κέδρους για την οικοδόμηση του περίφημου ναού του στα Ιεροσόλυμα, που του είχε στείλει ο βασιλιάς της Τύρου Ιράμ.
Χαρακτηριστικό κι ωραιότατο είναι το σχήμα της κόμης του κέδρου, η οποία αναπτύσσεται σε οριζόντιους και σχεδόν επίπεδους κλάδους. Έτσι, το δέντρο αυτό είναι διακοσμητικό και ιδεώδες για δεντροστοιχίες, γι' αυτό και καλλιεργείται. Τα αρχαιότερα τέτοια δέντρα που υπάρχουν σήμερα στην Κύπρο είναι εκείνα της γνωστής κοιλάδας των Κέδρων στο δάσος Πάφου και του αρκατζ'ιού της Ιρκάς Στερατζ'ιάς, που είναι και τα μεγαλύτερα.
Βλέπε λήμμα: Κέδρων κοιλάδα
Κατά το 1972 υπήρχαν στην Κύπρο, κυρίως στα δάση Πάφου και Τροόδους, περίπου 130.000 κέδροι, μεγάλοι και μικροί. Κατά τα επόμενα δέκα χρόνια φυτεύτηκαν από το Τμήμα Δασών σε διάφορες ορεινές περιοχές και κυρίως στα δάση Τροόδους, Πάφου, Μαδαρής και Κύκκου, άλλες 100.000 περίπου δενδρύλλια κέδρων. Τέτοια δέντρα, σε μικρότερους αριθμούς, απαντώνται και σε άλλες περιοχές όπως στον Κάμπο της Τσακκίστρας, στον Πεδουλά, στα Πλατάνια, στις Πλάτρες, ενώ πριν από 70 περίπου χρόνια είχαν φυτευτεί και στο δάσος της Καντάρας.
Ο κυπριακός κέδρος
Ο κυπριακός κέδρος αυτοφυόταν στο νησί από τα αρχαία χρόνια. Ο Θεόφραστος (Περί Φυτῶν Ἱστοριῶν, 5,8.1) αναφέρει ότι οι βασιλιάδες της Κύπρου δεν έκοβαν τα δέντρα των δασών του νησιού. Πιθανότατα θα εννοούσε ότι δεν έκοβαν ειδικά τους κέδρους, αφού γνωρίζουμε από άλλες πηγές ότι η υλοτομία στην αρχαία Κύπρο ήταν εκτεταμένη. Αναφέρει ο Θεόφραστος εξάλλου, στο ίδιο χωρίον, μια περίπτωση όπου κόπηκαν τέτοια δέντρα για ναυπήγηση του πολεμικού πλοίου του Δημητρίου του Πολιορκητή, μήκους 13 οργιών και με ξύλα τῷ μήκει θαυμαστά καί ἄοζα [χωρίς ρόζους] καί λεῖα. Την ίδια περίπτωση επαναλαμβάνει ο Πλίνιος (Naturalis Ηistoria, 16.203), που διευκρινίζει ότι επρόκειτο περί κέδρων: στην Αίγυπτο και στη Συρία οι βασιλιάδες χρησιμοποιούν για τα καράβια τους τον κέδρο, εξαιτίας της ελλείψεως ελάτων. Ο μεγαλύτερος κέδρος, κατά την παράδοση, είχε βρεθεί στην Κύπρο κι είχε κοπεί για το καράβι του Δημητρίου, την ενδεκήρη, με μήκος 130 πόδια και πάχος που χρειάζονταν τρεις άνθρωποι για να το αγκαλιάσουν...
Βλέπε λήμμα: Ναυτιλία και Κύπρος
Το θαυμάσιο αυτό δέντρο των κυπριακών δασών είναι ενδημικό της Κύπρου, κι αποτελεί υποείδος του κέδρου του Λιβάνου. Ο R.D. Meikle (Flora of Cyprus, vol. 1,1977, pp. 21 - 22) δίνει ως πλήρη επιστημονική ονομασία του κυπριακού κέδρου την ακόλουθη: Cedrus libani ssp. brevifolia. Καθορίζει δε ότι αυτοφύεται σε υψόμετρο μεταξύ 3.500 και 4.600 ποδών (περίπου 1.065 έως 1.400 μέτρα). Διευκρινίζεται ότι τα στοιχεία αυτά αφορούν τον ενδημικό κυπριακό κέδρο κι όχι άλλα είδη κέδρων που έχουν εισαχθεί, και ενδεχομένως απαντώνται και σε άλλα υψόμετρα.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
