Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Νομικός και ευεργέτης. Ο Θωμάς Φλαγγίνης, γιος του Κερκυραίου Απόστολου Αυλωνίτη και της Κυπρίας Μαρίας Φλαγγή, γεννήθηκε στη Βενετία το 1579. Ο πατέρας του, ο οποίος κατείχε σημαντική θέση στην ελληνική κοινότητα της Βενετίας, πέθανε πολύ νέος και τον μικρό Θωμά μεγάλωσε η μητέρα του και ο θείος του Βενέδικτος. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Θωμάς υιοθέτησε το επώνυμο Φλαγγίνη, όπως άλλωστε δηλώνει και ο ίδιος στην πρώτη του διαθήκη, την οποία συνέταξε το 1611.

» Βλέπε λήμμα: Οικογένεια Φλαγγίνη

«Με καλούσαν και με ονόμαζαν με το επίθετο Φλαγγίνη», όπως σημειώνει, «αν και δεν ήταν το επίθετο της οικογένειας του πατέρα μου, γιατί με ανάθρεψαν η μητέρα και ο θείος μου Βενέδικτος Φλαγγίνης». 

Το 1598 ο Θωμάς Φλαγγίνης αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της Πάδοβας και το 1605 έγινε δικηγόρος του Δημοσίου. Νυμφεύθηκε σε πρώτο γάμο την Παγώνα Τσιγαρά από τα Ιωάννινα, η οποία πέθανε πολύ νέα το 1612 στη γέννα της και ετάφη στον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων. Από τη σύζυγό του Παγώνα ο Θωμάς Φλαγγίνης είχε κληρονομήσει τις αλυκές που είχε ως προίκα στην πόλη Καποδίστρια.

Εκτός από το επάγγελμα του δικηγόρου ο Φλαγγίνης είχε αναπτύξει και εμπορική δραστηριότητα στη Σμύρνη και στην Κύπρο, γι’ αυτό και είχε αποκτήσει οικονομική ευρωστία. Επίσης είχε διατελέσει δύο φορές πρόεδρος της Ελληνικής Αδελφότητας Βενετίας, το 1623 και το 1642. Ο Θωμάς τέλεσε νέο γάμο το 1622 με την κυπριακής καταγωγής Μαρία Γονέμη, της οποίας ο πατέρας Βερνάρδος διετέλεσε, επίσης, πρόεδρος της Ελληνικής Αδελφότητας της Βενετίας. Με τη Μαρία θα αποκτήσει μια μοναχοκόρη, τη Μαριέττα, η οποία αν και παντρεύτηκε δεν απέκτησε απογόνους. Ο Θωμάς Φλαγγίνης ως οικονομικά εύρωστος αγόρασε κτήματα κοντά στην Πάδοβα και σε άλλες περιοχές έξω από τη Βενετία. Στη συνέχεια αγόρασε δύο μέγαρα στη Βενετία, το μέγαρο Ιωάννη Βαπτιστή Contarini και αυτό του Ιωάννη da Ponte, τα οποία επισκεύασε και ενοποίησε και αποτέλεσαν το μεγάλο και σπουδαίο μέγαρο Φλαγγίνη (grande palazzo Flangini). Για την επισκευή της μίας μόνο κατοικίας από τις δύο, την οποία ουσιαστικά ξαναοικοδόμησε, είχε δαπανήσει πενήντα χιλιάδες δουκάτα!

Η διαθήκη του 

Ο Θωμάς Φλαγγίνης στις 11 Σεπτεμβρίου του έτους 1644 είχε συντάξει στη Βενετία την τελευταία του διαθήκη, στην οποία τόνιζε ότι ήταν σταθερή και αμετάβλητη η θέλησή του όπως η περιουσία του, την οποία απέκτησε με κόπους και μόχθους, διατεθεί προς άνεση και δόξα της προσφιλεστάτης του πατρίδας και προς ωφέλεια του έθνους του. Η διαθήκη και οι κωδίκελλοι του Θωμά Φλαγγίνη μαρτυρούν την ευμάρεια και τον πλούτο του αλλά και τις ευεργεσίες του προς το έθνος. Μεταξύ άλλων επιθυμούσε να ενταφιαστεί στον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων και άφηνε πενήντα δουκάτα για ελεημοσύνη στην εκκλησία. Όριζε, επίσης, εάν δεν προλάβαινε να το πράξει εν ζωή, να πραγματοποιηθεί από τη γυναίκα του ώστε από την περιουσία του να δαπανηθούν εκατό έως εκατόν πενήντα δουκάτα για να αγορασθεί χρυσοποίκιλτο ύφασμα για παραπετάσματα (paramenti) πέντε εικόνων και του αναλογίου του ναού. Άφηνε χρήματα στον Aρχιεπίσκοπο και στους ιερείς για να γίνονται παρακλήσεις υπέρ της ψυχής του. Στον Κύπριο εφημέριο του Αγίου Γεωργίου παπά Πέτρο Κώστα, που ήταν και πνευματικός του, άφηνε χρήματα για να τελεί λειτουργία κάθε Παρασκευή για την ψυχή του ιδίου αλλά και των συζύγων του. Μετά τον θάνατο του παπά Πέτρου θα τελούνταν οι πιο πάνω λειτουργίες από τους εκάστοτε εφημέριους εις το διηνεκές. 

Άφηνε επίσης χρήματα για να εξαγοραστούν Έλληνες σκλάβοι και για να προικοδοτηθούν άπορες Ελληνίδες καθώς και κληροδοτήματα στο υπηρετικό του προσωπικό. Προσέφερε χρηματικά ποσά και άλλα αντικείμενα στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, στην Αγία Μαρίνα και στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, στην Κέρκυρα  καθώς και στη μονή του Αγίου Αντωνίου Βροντησίου στην Κρήτη. Ενδύματα πολυτελείας, έπιπλα, πολύτιμα αργυρά και χρυσά σκεύη, κοσμήματα, ζωγραφικούς πίνακες και άλλα άφηνε ο Θωμάς Φλαγγίνης σε συγγενείς και φίλους. Θα ήταν παράλειψη να μη γίνει αναφορά στα στοιχεία που μας γνωστοποιούνται από τη διαθήκη του σχετικά με την πλούσια βιβλιοθήκη του, η οποία περιελάμβανε χίλιους διακόσιους τόμους βιβλία και χειρόγραφα!

Η Φλαγγίνειος Σχολή

H ίδρυση ελληνικού σχολείου δίπλα στην ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με την εντολή να διδάσκονται και να φοιτούν αποκλειστικά Έλληνες υπήκοοι, ήταν η πιο μεγάλη προσφορά του Θωμά Φλαγγίνη προς το έθνος και ιδιαίτερα στον πνευματικό τομέα. Η προτίμησή του, τέλος, οι μαθητές κατά πρώτο λόγο να είναι Κερκυραίοι και κατά δεύτερο Κύπριοι και ύστερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος καταδεικνύει την προσήλωση του ευπατρίδη και εθνικού ευεργέτη στις ιδιαίτερες πατρίδες των γεννητόρων του, Κέρκυρα και μεγαλόνησο Κύπρο.

Μετά τον θάνατο της μοναχοκόρης του Φλαγγίνη Μαριέττας Soranzo, τον Ιούνιο του 1661, άρχισε η ρευστοποίηση της τεράστιας περιουσίας του με την πώληση των ακινήτων τα οποία διέθετε. Η περιουσία του ανερχόταν περίπου σε διακόσιες χιλιάδες δουκάτα. Ταυτόχρονα άρχισαν και όλες οι διεργασίες για την ίδρυση του σχολείου. Η βενετική Γερουσία συνήλθε και ασχολήθηκε με τη διαχείριση της περιουσίας του Φλαγγίνη και με απόφασή της εξήρε τις υπηρεσίες του Έλληνα ευεργέτη προς τη Βενετία και ζήτησε από τους Αναμορφωτές του Πανεπιστημίου της Πάδοβας να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με την ίδρυση του σχολείου. Ας σημειωθεί ότι την ίδια εποχή στην Πάδοβα υπήρχαν ακόμη δύο ελληνικά Κολλέγια, το Κωττουνιανό και αυτό του Παλαιόκαπα.

Η Σχολή άνοιξε τις πύλες της στις 7 Αυγούστου 1665. Σύμφωνα με τον κανονισμό για να γίνει κάποιος δεκτός στη Σχολή έπρεπε να εξεταστεί στην Ελληνική και Λατινική γλώσσα. Η εξέταση κατά την έναρξη της λειτουργίας της σχολής είχε γίνει με μεγάλη επισημότητα στην παρουσία των Αναμορφωτών του Πανεπιστημίου της Πάδοβας, του μητροπολίτη Φιλαδελφείας και άλλων επισήμων. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι τους υποψηφίους είχε εξετάσει ο βιβλιοθηκάριος της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης Ιωάννης-Ματθαίος Βουστρώνιος, κυπριακής καταγωγής από τον περίφημο κλάδο των Βουστρωνίων. Πρόκειται για εγγονό του κόμη της Τρίπολης και φεουδάρχη της Άσσιας, Alvise Δενόρες, από την πλευρά της μητέρας του Ελένης Δενόρες Βουστρωνίου.

Η σχολή Φλαγγίνη απαντά στις πηγές με διάφορες ονομασίες. Από τους Αναμορφωτές του Πανεπιστημίου της Πάδοβας αναφέρεται ως Σχολή Φλαγγίνη, και αλλού ως Ελληνικό Κολλέγιο ή Σχολή της Βενετίας, Ελληνικό Κολλέγιο Φλαγγίνη, και Κολλέγιο του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων. Σε άλλες πηγές, επίσης, σημειώνεται ως Φλαγγινιανό Ελληνομουσείο και ως Κολλέγιο Φλαγγινιανό.

Η ανέγερση της 

Ο Θωμάς Φλαγγίνης με ενέργειές του είχε φροντίσει μαζί με την Αδελφότητα να αγοραστούν τα οικήματα των ευγενών Βενετών Foscarini. Τα οικόπεδα αυτά των οικημάτων χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του Φλαγγινιανού Φροντιστηρίου, του Νοσοκομείου Φλαγγίνη και της Αίθουσας των συνεδριάσεων της Αδελφότητας. Τα οικοδομήματα αυτά υπήρξαν έργο του μεγάλου Βενετού αρχιτέκτονα  Baltassare Longhena. Για την εκτέλεση του έργου θα επιστατούσε μία τετραμελής επιτροπή, αποτελούμενη από τα πιο γνωστά μέλη της Αδελφότητας. Ας υπογραμμιστεί εδώ ότι και τα τέσσερα μέλη της επιτροπής ήταν Κύπριοι, γιατί εκτός από τον Θωμά Φλαγγίνη ήταν επίσης ο Ιωάννης Γονέμης, ο Βερνάρδος Άκρης, ένας άλλος Κύπριος ευεργέτης, αλλά και ο Φραγκίσκος Νεγρεπόντης, εξάδελφος του  μεγάλου ευεργέτη.

Η Φλαγγίνειος Σχολή λειτούργησε περισσότερο από έναν αιώνα, από το 1665 έως το 1797 που κατελύθη η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Στη συνέχεια επαναλειτούργησε το 1798 και συνέχισε έως τις αρχές του 20ού αιώνα, αν και με πολλές οικονομικές δυσκολίες. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής της Σχολής, παρότι είχαν προτεραιότητα να φοιτούν οι Κύπριοι μαζί με τους Κερκυραίους, όπως όριζε στη διαθήκη του ο Φλαγγίνης, μόνο δέκα Κύπριοι απαντούν στους καταλόγους της Σχολής. Η Κύπρος άλλωστε ήταν μακριά και υπό οθωμανική κυριαρχία και προφανώς υπήρχαν δυσχέρειες ώστε να μεταβεί τότε ένας Κύπριος για να σπουδάσει στη Βενετία. Μεταξύ αυτών που είχαν φοιτήσει κάποια ονόματα μαθητών, οι οποίοι κατάγονταν από γνωστές τότε οικογένειες της Κύπρου όπως: Ανδρέας Ανδρούτσης, Κάρολος Γονέμης, Πέτρος Γιαφόνης, Γεώργιος Χρυσαφίδας κ.ά. Η Φλαγγινιανή Σχολή από το 1955 είναι έδρα του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας.

Πηγή: 

1. Νάσα Παταπίου - Ιστορικός-Ερευνήτρια