Ηλία Ιωάννου Μάριος
Συνθέτης. Γεννήθηκε στην Πάφο στις 19 Ιουνίου 1978. Αποφοίτησε με άριστα τον πρακτικό κλάδο του A' Λυκείου Πάφου και υπηρέτησε στο Ναυτικό και στη Στρατιωτική Μουσική Εθνικής Φρουράς.
Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Ερμηνευτικών Τεχνών της Βιέννης και στο πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών «Μοτσαρτέουμ» του Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, αποφοιτώντας ταυτόχρονα με άριστα σε τρεις διαφορετικούς κλάδους. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται τόσο η καλλιτεχνική εξειδίκευση, η φιλοσοφία και η εκπαίδευση, οι σύγχρονες τεχνολογίες στην τέχνη, οι διεπιστημονικές εφαρμογές μεταξύ επιστημών και τεχνών, όσο και η μελέτη-εφαρμογή της δημιουργικής οικονομίας και βιομηχανίας, συνάμα με τη διαχείριση του πολιτισμού και την πρακτική ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών της. Το ίδιο διάστημα σπούδασε για ένα χρόνο στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία της Βασιλείας στην Ελβετία. Συνέχισε με διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών Βιέννης, μια έρευνα για την πολυαισθητική στη σύγχρονη όπερα και μουσικό θέατρο, η οποία βραβεύτηκε από την πρυτανεία του πανεπιστημίου και εκδόθηκε από τον γερμανικό οίκο Schott. Με υποτροφία, το 2010 ολοκλήρωσε έρευνα στο Πανεπιστήμιο Σαουθάμπτον της Αγγλίας με θέμα την αλληλεπίδραση λογοτεχνίας και μουσικής στον 20ο και 21ο αιώνα και του απονεμήθηκε ο διδακτορικός τίτλος (PhD).
Ο Ηλία διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής σε σημαντικούς φορείς της Ευρώπης, Ρωσίας και Ασίας. Υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής της γερμανικής m:con–mannheim:congress GmbH με ενεργητικό της τάξης των 20 εκατομμυρίων ευρώ το χρόνο και 100 υπαλλήλους. O Δήμαρχος του Μάνχαϊμ αναφέρθηκε το 2012 με εγκωμιαστικά σχόλια για τη συνολική του απόδοση ενώ δεν έλειψαν και οι βραβεύσεις, όπως το «Χρυσό Μήλο» για την καλύτερη καλλιτεχνική εκδήλωση της Γερμανίας και το Βραβείο Μάρκετινγκ Ράιν-Νέκαρ για τον πολιτισμό.
Είναι μέλος συμβουλίων, μεταξύ αυτών της «Σλαβονικής Ευρώπης»με έδρα τις Βρυξέλλες, για τη στρατηγική διεθνή συνεργασία μεταξύ των λαών μέσω του πολιτισμού, της επιστημονικής συμβουλευτικής ομάδας του «Ευρωπαϊκού Δελφικού Πνευματικού Κινήματος» με έδρα την Αθήνα και μέλος του καλλιτεχνικού και επιστημονικού συμβουλίου εμπειρογνωμόνων της «Διεθνούς Κοινότητας Πολυαισθητικής Εκπαίδευσης»με έδρα το Σάλτσμπουργκ.
Από το 2018 είναι επικεφαλής της Τάξης των Τεχνών στην Επιτροπή Αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών.
Ανέλαβε διευθυντικές θέσεις και υλοποίηση έργων για την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ιαπωνίας, το Κιότο, με τη στήριξη του τμήματος των πολιτιστικών υποθέσεων της Ιαπωνικής Κυβέρνησης, για τη Συμφωνική Ορχήστρα του ελίτ Πανεπιστημίου της Οσάκα, τη Φιλαρμονική Πριμόριε, το Δήμο του Βλαδιβοστόκ και την Κυβέρνηση Πριμόριε της Ρωσίας. Για το τελευταίο, τόσο ο Δήμαρχος του Βλαδιβοστόκ όσο και ο Υπουργός Πολιτισμού του Κράι Πριμόριε βράβευσαν τον Ηλία «για τη μεγάλη προσφορά του στην ανάπτυξη και δημοτικότητα του πολιτισμού και των τεχνών».
Διετέλεσε σύμβουλος σε σειρά ευρωπαϊκών πολιτιστικών φορέων, μεταξύ άλλων της Αμπερντίν ως υποψήφιας πόλης για Εθνική Πρωτεύουσα Πολιτισμού του Ηνωμένου Βασιλείου και της Λευκωσίας ως υποψήφιας πόλης για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, καθώς και του Διεθνούς Φεστιβάλ Όπερας της Πάφου. Υπήρξε πρεσβευτής τουρισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας με επίκεντρο τον πολιτισμό του τέως Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού, νυν Υφυπουργείου Τουρισμού, όπως και πρεσβευτής καλής θέλησης του ιαπωνικού πολιτιστικού φορέα Mandarin Electron.
Καλλιτεχνικός διευθυντής Πάφος 2017
Υπήρξε ο νεαρότερος καλλιτεχνικός διευθυντής στη μέχρι τώρα ιστορία του θεσμού «Πολιτιστική Πρωτεύουσα» στην Ευρώπη, το Πάφος 2017. Αμέσως μετά την οικονομική κρίση του 2013, ανέλαβε ως τεχνοκράτης την επανακοστολόγηση και επανασχεδιασμό ολόκληρου του προγράμματος, με αποτέλεσμα την επιτυχημένη αξιολόγηση της ειδικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, θέτοντας ουσιαστικά τη βάση για τη συνέχιση του θεσμού στην Πάφο. O Ηλία ήταν πρώτος στη βαθμολογία με διαφορά από τους άλλους υποψηφίους επειδή είχε διεθνή καριέρα, εμπειρογνωμοσύνη και τεχνογνωσία σε μεγάλης κλίμακας διοργανώσεις και αναγνώριση τόσο των διοικητικών όσο και των καλλιτεχνικών του ικανοτήτων. Εντούτοις, το Διοικητικό Συμβούλιο του Πάφος 2017 τερμάτισε την απασχόληση του Ηλία, αυθαίρετα και παράνομα, με αποτέλεσμα να προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Στις 2 Σεπτεμβρίου 2015, ο Ηλία καταχώρησε αγωγή εναντίον του φορέα υπεύθυνου για τη διεξαγωγή του θεσμού. Στις 30 Νοεμβρίου 2022, ο Ηλία δικαιώθηκε, σύμφωνα με την απόφαση της Δικαστού, και κέρδισε τη δίκη.
Συνεργάζεται στενά με το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, με επίκεντρο το θέμα της πολιτιστικής διπλωματίας. Μέχρι τώρα έχουν γίνει συνεργασίες με τις Πρεσβείες της Κύπρου στο Βερολίνο, στη Βιέννη, στο Τόκιο, στη Μόσχακαι στο Βουκουρέστι.
Καλλιτεχνικό έργο- Ρεκόρ Γκίνες
Ο Ηλία είναι ο δημιουργός έργων με παγκόσμια εμβέλεια και απήχηση. Η συμφωνία «Autosymponic» στη Γερμανία είχε ακροατήριο 20.000 άτομα, 55 εκατομμύρια τηλεθεατές και χαρακτηρίστηκε από τα γερμανικά μέσα ως «το έργο του αιώνα». Η σημασιολογία της δημιουργικής μουσικοποίησης μιας πόλης που ανέπτυξε ο Ηλία («Sound of») συμβάλλει στην ενίσχυση και προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης. Σε αυτό συγκαταλέγονται «Ο Ήχος του Βλαδιβοστόκ», το οποίο χαρακτηρίστηκε από τα ρωσικά μέσα ως «ο νέος ύμνος της πόλης», και «Ο Ήχος του Κιότο» (συμπράττουν 43 φορείς και 18 μουσικά σύνολα), «ένα αριστούργημα αφιερωμένο στο Κιότο» σύμφωνα με την Tokyo Weekender. Ξεπερνώντας τα συμβατά όρια, με την πρεμιέρα του ιδιόμορφου έργου του Ηλία «Ματριόσκα» στο Κέντρο Σχεδιασμού και Δημιουργίας KIITO στο Κόμπε πραγματοποιήθηκε Παγκόσμιο Ρεκόρ Γκίνες στις 14 Σεπτεμβρίου 2019. Το συγκεκριμένο έργο πέτυχε την συμπερίληψη του στα Ρεκόρ Γκίνες για τη μεγαλύτερη ορχήστρα ματριομίν. Συμμετέχοντας 289 εκτελεστές του συγκεκριμένου οργάνου, σε μια ασυνήθιστη μουσική πανδαισία ηλεκτρονικών ήχων, καταρρίφθηκε το προηγούμενο ρεκόρ που κρατούσε από το 2013. Το ματριομίν είναι ένα πρωτότυπο ηλεκτρονικό μουσικό όργανο. Εκτελείται εκ του μακρόθεν, δηλαδή χωρίς καμία φυσική επαφή. Είναι μια ιαπωνική εφεύρεση, ως μετεξέλιξη του ρωσικού θέρεμιν. Στο ματριομίν, ο μηχανισμός του θέρεμιν βρίσκεται μέσα σε μια κούκλα ματριόσκα.
Το επετειακό συμφωνικό έργο «Ελευθερία» για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, υπό την αιγίδα της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, παρουσιάστηκε στη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας, κάτω από την Ακρόπολη. Το ορατόριο «Πονεμένες Παναγίες», ανάθεση της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Προεδρικό Μέγαρο.
Η μουσική του Ηλία συνενώνει ετερογενή είδη, τύπους και σύνολα μουσικής. Τα έργα του ερμηνεύονται από φημισμένες ορχήστρες και σύνολα, όπως η Φιλαρμονική της Βαρσοβίας, Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της Ραδιοφωνίας της Νοτιοδυτικής Γερμανίας Μπάντεν-Μπάντεν και Φράιμπουργκ, Ορχήστρα Gewandhaus Λειψίας, Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΡΤ, Φιλαρμονική Παννονίας, Συμφωνική Ορχήστρα του Ειρηνικού, Ευρωπαϊκή Ορχήστρα Νέων, Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, Βυζαντινή Χορωδία Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου και το δημοφιλές γερμανικό συγκρότημα Söhne Mannheims. Επιπλέον, σολίστ του Θεάτρου Μαριίνσκι, της Φιλαρμονικής του Βερολίνου και της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βαυαρίας. Οπερατικά του έργα έχουν ανεβάσει οι Κρατικές Όπερες της Στουτγκάρδης, του Ανόβερου και των Σκοπίων. Έχει επίσης συνθέσει για το Αεροδρόμιο του Σάλτσμπουργκ και το Στάδιο Καραϊσκάκη.
Βραβεύσεις
Το Αυστριακό Ομοσπονδιακό Υπουργείο για την Εκπαίδευση, τις Τέχνες και τον Πολιτισμό τον τίμησε με Ειδικό Βραβείο το 2002 ως ο «καλύτερος και επιτυχέστερος φοιτητής» του πανεπιστημίου, ενώ ο πρύτανης τον βράβευσε με το «αριστείο καλλιτεχνικής επίδοσης».
Το συνθετικό του έργο περιλαμβάνει περί των 100 συνθέσεων, στα οποία αποδίδεται μια πλούσια συλλογή από 50 και πλέον διεθνείς βραβεύσεις: το «Χρυσό Μήλο»για το «καλύτερο καλλιτεχνικό γεγονός» της Γερμανίας το 2011, το Grand Prix «Silver Archer» της Άπω Ανατολής, το Πρώτο Βραβείο «Luciano Berio» στη Νέα Υόρκη, τα Πρώτα Βραβεία «Kazimierz Serocki» και «Witold Lutoslawski» στη Βαρσοβία, το Πρώτο Βραβείο «Edison Desinov» στη Μόσχα, το Μεγάλο Βραβείο «Theodor Körner» στη μεγάλη αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου της Βιέννης συνοδευόμενο από εγκωμιασμό του Προέδρου της Αυστρίας στο Παλάτι Χόφμπουργκ της Βιέννης, και το Βραβείο BMW της Musica Viva στο Μόναχο.
Το 2022, η Ακαδημία Αθηνών, του απένειμε στην τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών το «Βραβείο Σπύρου Μοτσενίγου», την ύψιστη διάκριση της Ελλάδας στον τομέα της μουσικής «δια την άoκνον μουσικήν αυτού προσφοράν το τε λαμπρόν συμφωνικόν έργον «Ελευθερία» το επι τηι συμπληρώσει διακοσίων ετών από της Ελληνικής Επαναστάσεως συντέθεν». To 2021 αναδείχθηκε στην Κύπρο από το περιοδικό MAN «Καλλιτέχνης της Χρονιάς» και του απονεμήθηκε το βραβείο Τράπεζα Κύπρου «Man of the Year» στην κατηγορία δημιουργία. Το 2019 αναδείχθηκε ως η Προσωπικότητα της Χρονιάς της Κυπριακής Δημοκρατίας στην κατηγορία Πολιτισμός. Tο 2010 εκλέχθηκε «Καλλιτέχνης της Χρονιάς» από την Εφημερίδα Πολίτης ως η «σημαντικότερη πολιτιστική προσωπικότητα που διαθέτει η Κύπρος στο εξωτερικό».
Ιδρύματα όπως το Α.Γ. Λεβέντη στο Παρίσι, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τις Τέχνες στη Δρέσδη, το Ίδρυμα Hinrichsen στο Λονδίνο, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Allianz στο Μόναχο, η Ακαδημία Schloss Solitude στη Στουτγκάρδη, το Ίδρυμα Τέχνης Βάδης-Βυρτεμβέργης, το Ίδρυμα Hanne Darboven στο Αμβούργο, η Deutscher Harmonika-Verband στο Τρόσινγκεν και το Theodor Körner Fonds στη Βιέννη έχουν βραβεύσει και επιχορηγήσει τις δημιουργίες του.
Ακαδημαϊκή δράση, ερευνητικό έργο και δημοσιεύσεις
Επιβλέπει διδακτορικές διατριβές στο Βασιλικό Κονσερβατόριο των Βρυξελλών και σε επίπεδο advanced master στο Πανεπιστήμιο της Τεργέστης. Έχει διδάξει, δώσει διαλέξεις και ομιλίες σε πανεπιστήμια και διεθνή συνέδρια στο Μοτσαρτέουμ του Σάλτσμπουργκ, Πανεπιστήμιο Μουσικής και Θεάτρου Λειψίας, Χονγκ Κονγκ Baptist University, Queensland Conservatorium Griffith University του Μπρίσμπεϊν, Sangmyung University της Σεούλ, Far Eastern Federal University της Άπω Ανατολής, Kyoto City University of Arts, Carl von Ossietzky University of Oldenburg, Transilvania University of Brasov, στη Ρουμανική Ακαδημία, στην Ακαδημία Τεχνών του Βερολίνου, στην Ευρωπαϊκή Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών[55], στο Ελληνικό Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου[56], στο Κέντρο Τεχνών του Κιότο, κλπ.
Έχει εφεύρει την έννοια της πολυμεσότητας στη μουσική (2003)[58], την οποία αναλύει στο βιβλίο του «The Concept of Polymediality»(έκδοση οίκου Schott). Σε αυτήν αξιοποιεί μη συμβατικά μουσικά στοιχεία, μέσα και μορφές τέχνης καθώς και την τεχνολογία στην υλοποίηση της μουσικής ιδέας.
Ορχήστρα αυτοκινήτων
Το «autosymphonic» δημιουργήθηκε για το εορταστικό φινάλε των 125ων γενεθλίων του αυτοκινήτου. Ήταν μια παραγγελία της πόλης του Μάνχαιμ και του ομοσπονδιακού κρατιδίου Βάδης-Βυρτεμβέργης. Στην πρεμιέρα του έργου έλαβαν μέρος 300 μουσικοί, 500 τεχνικοί και 81 αυτοκίνητα, μεταξύ αυτών Rolls-Royce, Ferrari, Porsche και Mercedes-Benz. Ο Ηλία δημιούργησε την πρώτη ορχήστρα αυτοκινήτων στον κόσμο μετά από μια σειρά ακροάσεων που διήρκεσαν δέκα μήνες. Για την εκτέλεση της μουσικής συνέβαλαν συνολικά 3 κύριοι και 14 δευτερεύοντες μαέστροι.
Η πρεμιέρα της οραματικής συμφωνίας στην κεντρική πλατεία του Μανχάιμ έλκυσε 20.000 ακροατές. Τηλεοπτικά το παρακολούθησαν 55 εκατομμύρια τηλεθεατές. Η κρατική γερμανική τηλεόραση χαρακτήρισε τη συμφωνία ως «το έργο του αιώνα». Σύμφωνα με έρευνα που έγινε από τοπικό πανεπιστήμιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης, η παρουσία της είδησης του έργου στα ΜΜΕ άγγιξε τα δύο δισεκατομμύρια κυκλοφορίες.
Πρώτοι σταθμοί και αναφορές σε Κύπρο και Ελλάδα
Σημαντικός σταθμό στην πρώιμη σταδιοδρομία του υπήρξε η πρόσκληση από το Σύνδεσμο Νέας Μουσικής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ το 2002 για την παρουσίαση του έργου «Μ' ένα Ψαλίδι και Χίλιες Κλωστές». Την περίοδο 2004/2005 τρία διαφορετικά θέατρα του Σάλτσμπουργκ αφιέρωσαν σκηνογραφημένες συναυλίες προς τιμήν του.
Ο Ηλία απέκτησε ιδιαίτερη φήμη από τη χρησιμοποίηση μηχανοκίνητων οργάνων. Για παράδειγμα, τo «Tempus tantum nostrum est» (Μονάχα ο χρόνος μας ανήκει) είναι γραμμένο για χορωδία και μοτοσικλέτες Harley Davidson (2005) – εμπνεύστηκε από τα γεγονότα των μοτοσικλετιστών στη Δερύνεια το 1996. Η όπερα «Το κυνήγι» διάρκειας 80 λεπτών, που πρωτοπαρουσιάστηκε από την Κρατική Όπερα της Στουτκάρδης, χρησιμοποιεί έξι αυτοκίνητα, μεταξύ αυτών μία Aston Martin, εν είδη φυσικών (και ηχητικών) όντων του δάσους.
Βλέπε λήμμα: Ισαάκ Τάσος
Έχει εκπροσωπήσει την Κύπρο πολλές φορές: στην τελετή λήξης του «Πολιτιστικού Έτους των Δέκα» στο Μέγαρο της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου (στο πλαίσιο της ένταξης των δέκα νέων κρατών μελών στην Ευρωπαϊκή Ένωση), στις Πολιτιστικές Ημέρες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Φρανκφούρτη, στο πρότζεκτ «Art-Peace - Challenging Walls» στην Ακαδημία Τεχνών του Βερολίνου (όπου συμετείχαν καλλιτέχνες απ' όλες τις πόλεις του κόσμου που εξακολουθούν να έχουν διαχωριστικό τοίχος), στις εκδηλώσεις «Louise» στις Βρυξέλλες κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Προεδρίας του Βελγίου, στη 14η Μπιενάλε Σκοπίων στην κεντρική σκηνή της Εθνικής Όπερας της Βόρειας Μακεδονίας, κλπ.
Στα έργα του συχνά αναφέρεται στην κυπριακή ιστορία και πολιτισμό. Το «Αντίδωρον» αποτελεί φόρο τιμής στον Κώστα Μόντη και η σύνθεσή του ολοκληρώθηκε αμέσως μετά το θάνατο του ποιητή. Το «Ασπρόμαυρο» εμπνέεται από το ποίημα του Μόντη «Τουρκική Εισβολή» ενώ το «Φράουλες και Σταφύλια» τελειώνει με τη χαρακτηριστική φράση του ίδιου ποιητή: «Πέστε μου ειλικρινά, χαμογελώ;». Στο «Ακάνθαι» για ορχήστρα υπάρχει αναφορά στον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και στο ποίημα «9η Ιουλίου» του Βασίλη Μιχαηλίδη.
Η Ελλάδα είναι επίσης παρούσα στις δημιουργίες του: Στο «Ελπίς» για ορχήστρα ακορντεόν αναφέρεται στο βιβλίο «Ζητείται Ελπίς» του Έλληνα ουμανιστή συγγραφέα, Αντώνη Σαμαράκη. Στο «Εν Πλώ» για όργανα, ηλεκτρονικούς ήχους και ορχήστρα μεγαφώνων κυριαρχούν δύο ναυτικά ιστορικά γεγονότα: η βύθιση του καραβιού της Κερύνειας και η βύθιση του ελληνικού καταδρομικού «Έλλη» στο νησί της Τήνου. Το μουσικοθεατρικό έργο «Aquanauten» που πρωτοπαρουσιάστηκε στους κήπους του Παλατιού Mirabell του Σάλτσμπουργκ το 2007 φλερτάρει με σκηνές από την «Οδύσσεια».
Πηγή
Φώτο Γκάλερι
