Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μεσαιωνική οικογένεια Γενουατών, κυρίως ναυτικών, μέλη της οποίας σχετίστηκαν προς το βασίλειο της Κύπρου (περίοδος Φραγκοκρατίας), με σημαντικότερο και γνωστότερο τον Νταμιάν Καττάνεο, εκ των ηγετών των δυνάμεων των Γενουατών που εισέβαλαν στην Κύπρο το 1373. Μέλη της οικογένειας Καττάνεο που σχετίστηκαν προς την Κύπρο, ήσαν:

1. Αντώνιος Καττάνεο: Καπετάνιος / διοικητής μιας από τις επτά γαλέρες των Γενουατών που έδρασαν στην Κύπρο κατά την εισβολή του 1373. Για την αποστολή αυτή, αρχηγός της οποίας ήταν ο Νταμιάν Καττάνεο, βλέπε πιο κάτω, αρ. 4.

2. Θωμάς Καττάνεο: Πήρε μέρος στην εισβολή των Γενουατών στην Κύπρο το 1373. Στα χρονικά αναφέρεται ότι είχε σταλεί από τον αρχηγό των Γενουατών Πέτρο ντε Κάμπο Φρεγκόσο* και τον βασιλιά της Κύπρου Πέτρο Β' (1369 -1382) στην Κερύνεια, προκειμένου να ζητήσει από τον κοντοστάβλη Ιάκωβο να παραδώσει το κάστρο της πόλης. Ο Ιάκωβος ήταν ο θείος του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Β', και κατοπινός βασιλιάς Ιάκωβος Α' (1382 - 1398), που είχε αντισταθεί μ' επιτυχία στους Γενουάτες από την Κερύνεια.

Υπάρχει σύγχυση ως προς τον Θωμά Καττάνεο, για τον οποίο δεν γίνεται λόγος αλλού. Τον αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς ως Τουμές Γατανία, καθώς κι ο Στραμβάλδι. Επειδή σε αρκετές περιπτώσεις ο Νταμιάν Καττάνεο αναφέρεται ως Τάμε, Τόμα και Τιάμε στους Μαχαιρά και Στραμβάλδι, υπάρχει πιθανότης ο αναφερόμενος Θωμάς Καττάνεο που εστάλη στην Κερύνεια να ήταν στην πραγματικότητα ο Νταμιάν Καττάνεο.

3. Μπερναμπό Καττάνεο: Καπετάνιος/ διοικητής μιας από τις επτά γαλέρες των Γενουατών που έδρασαν στην Κύπρο κατά την εισβολή του 1373. Για την αποστολή αυτή, αρχηγός της οποίας ήταν ο Νταμιάν Καττάνεο, βλέπε πιο κάτω, αρ. 4.

4. Νταμιάν Καττάνεο: Αρχηγός γενουατικής αποστολής από επτά γαλέρες που εστάλη από την Γένουα στην Κύπρο το 1373 και πήρε μέρος στην εισβολή των Γενουατών στο νησί που έγινε υπό τη γενική αρχηγία του Πέτρου ντε Κάμπο Φρεγκόσο*.  Αφορμή για την εισβολή των Γενουατών στην Κύπρο, στάθηκε η δολοφονία του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Α'* το 1369 και η προσπάθεια της συζύγου του Ελεονώρας* να βρει ξένη βοήθεια για να τιμωρήσει τους ηθικούς αυτουργούς αλλά και τους εκτελεστές της δολοφονίας. Στην έκκληση της Ελεονώρας ανταποκρίθηκαν οι Γενουάτες που το 1373 εξεστράτευσαν στην Κύπρο με το πρόσχημα της τιμωρίας των ενόχων, εκτελώντας όμως στην πραγματικότητα αποστολή που θα εξυπηρετούσε τα εμπορικά-οικονομικά συμφέροντα της Γένουας. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι διοργανώτρια της γενουατικής εκστρατείας στην Κύπρο, στην οποία είχαν γίνει διάφορες επενδύσεις κεφαλαίων, ήταν η εμποροναυτική εταιρεία Μαόνα (Mahona).

Τον Μάρτιο του 1373, στόλος από 7 γαλέρες αναχώρησε από την Γένουα για την Κύπρο, υπό την αρχηγία του Νταμιάν Καττάνεο. Καπετάνιοι σε δυο από τις γαλέρες ήσαν άλλα μέλη της οικογένειας Καττάνεο, οι Μπερναμπό και Αντώνιος. Ο αρχηγός της αποστολής Νταμιάν Καττάνεο είχε, μεταξύ άλλων, εντολές ν’ απαιτήσει δίκη και τιμωρία, στην παρουσία του, των ενόχων που είχαν επιτεθεί κατά των Γενουατών της Αμμοχώστου κι είχαν σκοτώσει μερικούς απ’ αυτούς, στις υποκινημένες ταραχές που είχαν συμβεί στην πόλη κατά τη διάρκεια της στέψης του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Β' ως βασιλιά και των Ιεροσολύμων, στις 10 Οκτωβρίου του 1372. Οι ταραχές αυτές είχαν δημιουργηθεί εξαιτίας έριδας μεταξύ Γενουατών και Βενετών γύρω από το πρωτόκολλο κατά την τελετή, και συγκεκριμένα για το ποιοι θα κρατούσαν το δεξιό και ποιοι το αριστερό ηνίο του αλόγου του βασιλιά!

Οι γενουατικές γαλέρες υπό τον Νταμιάν Καττάνεο έφθασαν στην Αμμόχωστο στις 30 Απριλίου του 1373, αλλά με δυσκολία μπόρεσαν ν' αποβιβάσουν δυνάμεις στη στεριά στις 12 Μαΐου του 1373. Τότε οι Γενουάτες που ζούσαν στην Αμμόχωστο και στη Λευκωσία συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. Ταυτόχρονα όμως ο βασιλιάς της Κύπρου Πέτρος Β' είχε απαγορεύσει κάθε επίθεση κατά των Γενουατών που είχαν φθάσει με τις επτά γαλέρες, φοβούμενος να συγκρουστεί με δυνάμεις της ισχυρής Γένουας.

Οι Γενουάτες αφού επετέθησαν κατά της Λεμεσού, την οποία πυρπόλησαν, στρατολόγησαν 2.000 άνδρες για ενίσχυση των δυνάμεών τους (Βούλγαρους, Έλληνες, Τατάρους και άλλους δούλους) και στη συνέχεια κατέλαβαν την Πάφο. Στις 2 Οκτωβρίου του 1373 έφθασε κι ο υπόλοιπος στόλος των Γενουατών, που αριθμούσε 36 πλοία, υπό τον Πέτρο ντε Κάμπο Φρεγκόσο ο οποίος ανέλαβε τώρα την αρχηγία των επιχειρήσεων που μέχρι τότε είχε ο Νταμιάν Καττάνεο (για τις περαιτέρω επιχειρήσεις των Γενουατών, βλέπε λήμμα Φρεγκόσο Πέτρος ντε Κάμπο).

Ο Νταμιάν Καττάνεο διαδραμάτισε, στη συνέχεια, πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατάληψη - με δόλο - της Αμμοχώστου από τους Γενουάτες: Εστάλη ως αρχηγός της «αντιπροσωπείας» των Γενουατών που επρόκειτο να έχει διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους του βασιλείου της Κύπρου στην ισχυρά οχυρωμένη Αμμόχωστο. Αφού οι Γενουάτες «αντιπρόσωποι» κατόρθωσαν να ξεγελάσουν τον σύμβουλο του βασιλιά της Κύπρου κι εραστή της βασιλομήτορος Ελεονώρας κόμητα Ιωάννη ντε Μόρφου*, κατόρθωσαν να εισέλθουν στο κάστρο της Αμμοχώστου, να εξουδετερώσουν τους φρουρούς και ν' ανοίξουν την πύλη απ' όπου εισόρμησε στην πόλη ο στρατός των Γενουατών (βλέπε και λήμμα Αμμόχωστος [πόλη]).

Στην περαιτέρω εξέλιξη της εισβολής των Γενουατών στην Κύπρο, ο Νταμιάν Καττάνεο αναφέρεται και πάλι ως ήρωας ανέντιμων πράξεων: Ήταν ο ένας από τους δυο Γενουάτες επισήμους που με όρκους επί του ευαγγελίου μέσα σε εκκλησία της Κερύνειας, εγγυήθηκε την ασφαλή αναχώρηση του υπερασπιστή της Ιακώβου (του μελλοντικού βασιλιά Ιακώβου Α') στη Δύση, ύστερα από την παράδοση απ' αυτόν της πόλης στους Γενουάτες, κατόπιν σχετικής εντολής του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Β'. Παρά τους θερμούς όρκους του Νταμιάν Καττάνεο και του επίσης Γενουάτη Ιακώβου ντε Σαν Μικέλε (τους όρκους και τις διαβεβαιώσεις τους προς τον Ιάκωβο παραθέτει ο Μαχαιράς, Χρονικόν, παρ. 524), ο Ιάκωβος συνελήφθη τελικά αιχμάλωτος και μετεφέρθη στη Γένουα.

5. Πέτρος Καττάνεο: Γενουάτης, πιθανότατα μέλος της ίδιας οικογένειας με τους άλλους Καττάνεο, έμπορος. Κατά το 1370 βρισκόταν μαζί με άλλους δυτικούς εμπόρους φυλακισμένος στο Κάιρο. Αφού ο σουλτάνος του Καΐρου τον έβγαλε από τη φυλακή, τον έστειλε ως απεσταλμένο του στην Αμμόχωστο, προς τους εκεί εδρεύοντες Γενουάτες και άλλους δυτικούς εμπόρους, για διαπραγματεύσεις. Μαζί με τον Πέτρο Καττάνεο, ο σουλτάνος του Καΐρου έστειλε κι ένα Βενετό ως απεσταλμένο του, κάποιον Μπερνάρδο ντε Κόντε. Η αποστολή τους εντασσόταν στο πλαίσιο γενικότερων  διαπραγματεύσεων  προς  υπογραφή συνθηκών ειρήνης που ευνοούσαν την ομαλή διεξαγωγή του εμπορίου μεταξύ Δύσης και Ανατολής.

6. Φραγκίσκος Καττάνεο: Υπηρέτησε στην Κύπρο ως αξιωματούχος ναυτικός, μισθοφόρος στην υπηρεσία του βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Α' (1359 -1369). Τον αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 103) ως μετέχοντα σε αποστολή κατά πειρατών: το 1359 ήλθε κι έδρασε στα νερά της Κύπρου, με δυο καράβια, ο Καταλανός πειρατής Λουκάς που κούρσεψε αρκετά κυπριακά εμπορικά σκάφη. Ο βασιλιάς Πέτρος αρμάτωσε τότε δυο γαλέρες που τις έστειλε να κυνηγήσουν τους πειρατές. Και στις δυο γαλέρες καπετάνιοι ήσαν δυο Γενουάτες μισθοφόροι, ο Φραγκίσκος Σπινόλα και ο Φραγκίσκος Καττάνεο. Ψάχνοντας αυτοί να βρουν τους πειρατές, έφθασαν μέχρι την Αραγονία και την Βαρκελόνη (Ισπανία), πατρίδα του πειρατή Λουκά, χωρίς όμως να τους συναντήσουν. Έτσι, αφού υπέβαλαν διαμαρτυρία στον βασιλιά της Αραγονίας, επέστρεψαν στην Κύπρο.