Πορτοκαλιού Γιορτή

Η γιορτή του Πορτοκαλιού

Η γιορτή του πορτοκαλιού καθιερώθηκε στην Αμμόχωστο στις 15 Ιανουαρίου 1935 επι δημαρχίας Γεώργιου Εμφιετζή. Στη συνέχεια η γιορτή κατέστη ετήσιο γεγονός στην ζωή της Αμμοχώστου συγκεντρώνοντας επισκέπτες απο ολη την Κύπρο. Γιορτή του Πορτοκαλιού γινόταν επίσης και στη Μόρφου.

Οι εορτασμοί στην Αμμόχωστο περιλάμβαναν παρελάσεις αρμάτων και αυτοκινήτων στολισμένων με πορτοκάλια, χορών, παρελάσεις μαθητών, απαγγελίες απο λαϊκούς ποιητές (τσιαττιστά), καθώς και αθλητικές συναντήσεις (αγωνίσματα και ποδοσφαιρικές συναντήσεις στο ΓΣΕ).

Από το 1935 διοργανώνεται η Γιορτή του Πορτοκαλιού: Αναφέρει σχετικά η Εφημερίδα Ελευθερία το Μάρτιο του 1935: «Η κατ’ έτος διεξαγομένη Εορτή της Πορτοκαλιάς εις την πόλιν μας σημειώνει και περισσοτέραν επιτυχίαν από προηγούμενα έτη. Η πρώτη εορτή επραγματοποιήθη την 15ην Ιανουαρίου 1935 και εσυνεχίσθη καθ’ έκαστον έτος μέχρι του 1939 συμπεριλαμβανομένου, ότε εκηρύχθη ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Έπαινος αποδίδεται εις τον πρώτον εμπνευστήν της διοργανώσεως κ. Άνθιμον Πανάρετον, Γεωπόνον, όστις δι’ εγκυκλίου του έσπειρε τον σπόρον διά την εορτήν της Πορτοκαλιάς». (Ο Πανάρετος το 1931 κυκλοφόρησε το έργο του «Ο Διδάσκαλος Γεωργός ή Γεωργικά Μαθήματα» για τα Δημοτικά σχολεία, έκδοση Σάββα Ιωάννου).

Παρέλαση

Η πρώτη Γιορτή άρχισε με μνημόσυνο των πρωτοπόρων στην καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, Ευαγγέλη Λοΐζου, Χατζηπέτρου Παπαγεωργίου, και ακολούθησε μαθητική παρέλαση και πλήθος εκδηλώσεων, που προσείλκυσαν πολύ κόσμο και από άλλες πόλεις και χωριά. Πολλοί ξένοι έφθαναν με ειδικά δρομολόγια του Κυπριακού Σιδηρόδρομου, η Γιορτή διαρκούσε τέσσερεις μέρες, η πόλη ολόκληρη έπαιρνε γιορταστική όψη, ενώ κορίτσια της πόλης διαμοίραζαν πορτοκάλια, τα μήλα των Εσπερίδων, στον κόσμο.

Περιλάμβανε παρέλαση μαθητών – ελληνικών και οθωμανικών σχολείων – τον χορό των Εσπερίδων από μέλη του ΛΕΑ, προσφορά πορτοκαλιών και χυμού, φιλαρμονικές, χοροεσπερίδα στην Ανόρθωση, ομιλίες για τη θρεπτική αξία του πορτοκαλιού, απαγγελίες λαϊκών ποιητών, κυπριακούς χορούς, συναυλίες, αγώνες κ.ά. στο ΓΣΕ, και τέλος την πομπή των διακοσμημένων με πορτοκάλια αρμάτων και τη στέψη της Βασίλισσας της Πορτοκαλιάς. Η στέψη, όπως και πολλές άλλες εκδηλώσεις – χοροεσπερίδες και γιορτές σωματείων – διοργανωνόταν στο ξενοδοχείο Savoy.

Πέρα από τη ψυχαγωγική και επιμορφωτική πτυχή, η Γιορτή συνέβαλλε στην προβολή των εσπεριδοειδών, ενός προϊόντος με μεγάλη οικονομική σημασία για την πόλη. Συμμετείχαν όλες οι οργανώσεις και σωματεία της Αμμοχώστου. Στην πρώτη Γιορτή του Πορτοκαλιού το 1935 «ο ιατρός κ. Χρ. Μιχαηλίδης ωμίλησεν εκτενέστατα περί των ευεργετικωτάτων διά την υγείαν του ανθρώπου συστατικών του πορτοκαλιού, συστήσας την χρήσιν του καρπού εις μεγαλύτερον βαθμόν. Μετά το πέρας της ομιλίας δεσποινίδες του Λυκείου Ελληνίδων εχόρευσαν τον χορόν των Εσπερίδων» (Ελευθερία, Μάρτιος 1935).

Οικονομία

Η γιορτή που διαρκούσε τέσσερεις μέρες είχε και εμπορική διάσταση και στη διοργάνωσή της συνέβαλλαν όλοι οι παράγοντες και οργανώσεις της πόλης, εφόσον η γιορταστική προβολή του παραδοσιακού αυτού προϊόντος είχε και οικονομικά οφέλη. Χαρακτηριστικό της σημασίας και της μοναδικότητας της Γιορτής είναι το γεγονός ότι το 1974 για τη διοργάνωση συγκροτήθηκαν 7 επιτροπές υπό την προεδρία του Δημάρχου, με τη συμμετοχή 150 πολιτών. Συμμετείχαν τα σχολεία και η νεολαία της πόλης με φιλαρμονικές, παρέλαση διακοσμημένων αρμάτων, χορούς, μουσική, αγώνες, παραστάσεις και διαλέξεις, τη στέψη της Βασίλισσας της Πορτοκαλιάς κλπ. Νεαρές κοπέλες πρόσφεραν στον κόσμο (που συνέρρεε από όλη την Κύπρο) τον γλυκύ καρπό των περιβολιών.

Η Γιορτή είχε διακοπεί το 1939 ένεκα του Β΄ Παγκοσμίου, επανήρχισε το 1963 και συνεχίστηκε μέχρι το 1974, μια γιορτή χαράς με παγκύπριο ενδιαφέρον. Μετά την τουρκική εισβολή ο Δήμος και άλλες οργανώσεις αναβίωσαν τον θεσμό στις ελεύθερες περιοχές'..

Οι πορτοκαλεώνες

Τις πρώτες πληροφορίες για την καλλιέργεια εσπεριδοειδών στην Κύπρο μας δίνουν διάφοροι περιηγητές. Ο πρώτος περιηγητής που αναφέρει ότι είδε να καλλιεργούνται εσπεριδοειδή στην περιοχή της Αμμοχώστου καθώς και σε άλλα μέρη της Κύπρου, είναι ο Ιταλός Nicolaus de Martoni, που επισκέφθηκε την Αμμόχωστο το 1394. Στην παραγωγή πορτοκαλιών, κίτρων και λεμονιών στην Επισκοπή της επαρχίας Λεμεσού αναφέρεται ο περιηγητής Gabriele Capodilista που επισκέφθηκε την Κύπρο το 1458. Αναφορές για παραγωγή εσπεριδοειδών κάνουν επίσης ο Paolo Paruta το 1570 και ο Abbe Mariti το 1760. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τους ίδιους τους περιηγητές πληροφορούμαστε ότι η παραγωγή εσπεριδοειδών μέχρι τον 18ο αιώνα περιοριζόταν για επιτόπια κατανάλωση.

» Βλέπε: Τα εσπεριδοειδή στην Κύπρο

Τον 18ο αιώνα η καλλιέργεια και η παραγωγή των εσπεριδοειδών εκτός της Αμμοχώστου εξαπλώνεται και σ’ άλλες περιοχές του νησιού όπως στη Λεύκα, στη Λάπηθο, στη Λάρνακα και στη Λευκωσία. Η αύξηση της παραγωγής που φαίνεται ότι ικανοποιεί πλήρως τη ντόπια κατανάλωση, δημιουργεί τις προϋποθέσεις που οδηγούν και στην εξαγωγή του είδους αυτού στην Αίγυπτο και κυρίως στη Συρία. Σημαντικές πληροφορίες για την παραγωγή εσπεριδοειδών κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα δίνει ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός στο βιβλίο του "Ἱστορία Χρονολογική τῆς Νήσου Κύπρου" (1788) όπου αναφέρει τα εξής:" Ἒξωθεν αὐτῆς [της παλαιάς Αμμοχώστου],..εἶναι κῆποι μέ δένδρα νεραντζιῶν, πορτοκαλλίων, ...Νεράντζια γλυκά καί ξινά καί πορτογάλια, μάλιστα εἰς τήν Ἀμμόχουστον, Λεύκαν, Λάπιθον, Λάρνακαν καί Λευκοσίαν μεγάλα καί ἐξαιρέτου ποιότητος. Λεμόνια ξινά καί γλυκά, κίτρα μεγαλώτατα καί φραγκολέμονα καί κουμαντατάδες λεμόνια γίνονται εἰς ὂχι ὀλίγην ποσότητα.."

Τα περιβόλια

''Η πόλη ήταν ονομαστή κυρίως για τους κήπους των εσπεριδοειδών και διάφοροι επισκέπτες εντυπωσιάζονται και περιγράφουν τους πορτοκαλεώνες ως τους ωραιότερους στο νησί και τα πορτοκάλια τα πιο εύγευστα, όπως ο Sir Samuel Baker το 1879: «Τα περιβόλια και οι κήποι της Αμμοχώστου είναι τα καλύτερα του νησιού. Η γη είναι εξαιρετικά πλούσια…Οι κήποι αυτοί αρχίζουν μόλις έξω από τα τείχη και εκτείνονται παράλληλα προς τη θάλασσα κάτω από το μεγάλο χωριό των Βαρωσίων, για περίπου δύο μίλια κατά μήκος της ακτής. Πορτοκάλια, λεμόνια, ρόδια, βερίκοκα, σύκα, φραγκόσυκα, μούρα, είναι τα κύρια προϊόντα και είναι εδώ που βρήκαμε τα μεγαλύτερα και καλύτερα πορτοκάλια που έχω γευτεί στο νησί».

Τα περβόλια, που ευνοούνταν από το ήπιο παραθαλάσσιο κλίμα και τα σημαντικά υπόγεια ύδατα ήταν διάσπαρτα σε όλη την πόλη και στα προάστια του Αγίου Μέμνονα, των Κάτω Βαρωσίων, του Αγίου Λουκά. Τη δεκαετία του 1930 υπολογίζεται ότι υπήρχαν 250.000 δένδρα στα Πάνω και Κάτω Βαρώσια μόνο. Εξού και η Αμμόχωστος ήταν γνωστή ως η «πόλη του πορτοκαλιού». Ακόμη αποκαλείτο και «η πόλη των ανεμομύλων», λόγω του πλήθους των ανεμομύλων, οι οποίοι, χρησιμοποιώντας αιολική ενέργεια, αντλούσαν νερό για την άρδευση των πορτοκαλεώνων και αποτελούσαν εντυπωσιακό θέαμα σε όλη την περιοχή μέχρι τις πρόσφατες δεκαετίες, ακόμη και σήμερα. Η οργανωτική επιτροπή της Γιορτής του Πορτοκαλιού εκδίδει την Πορτοκαλιά (1935-1936 και σε μετέπειτα χρόνια).

Ida Pershitz

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 αρχίζουν οι πρώτες εξαγωγές των εσπεριδοειδών στην Αγγλία, η οποία τελικά καθίσταται ο κύριος εισαγωγέας αυτών των προϊόντων της Αμμοχώστου. Επίσης, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. και κυρίως τη δεκαετία του 1930, καταφθάνει στην Αμμόχωστο μικρός αριθμός Εβραίων εσπεριδοκαλλιεργητών, γεγονός που βοήθησε στη βελτίωση και συστηματοποίηση της καλλιέργειας, ενώ εκσυγχρονίζεται και το σύστημα συσκευασίας και φόρτωσης, το οποίο αποτελεί σημαντική πηγή εργασίας. Πολύ γνωστή στην Αμμόχωστο ήταν η οικογένεια Pershitz και ιδιαίτερα η δυναμική Ida Pershitz, η αποκαλούμενη Πέρτζιενα. Ήλθαν από τη Ρωσία και την Παλαιστίνη και δημιούργησαν «τα περβόλια της Πέρτζιενας», όπου εγκατέστησαν μεγάλες μηχανές που κινούσαν ηλεκτροτουρπίνες για πότισμα των δέντρων και εισήγαγαν σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας. Η ίδια ήταν πολύ δραστήρια στις πολιτιστικές εκδηλώσεις της πόλης (Γιορτή του Πορτοκαλιού, Ανθεστήρια) και για την εβραϊκή κοινότητα. Η ζωή της οικογένειας ήταν άνετη (κυκλοφορούσαν με άμαξες, είχαν ίσως το πρώτο ψυγείο στην πόλη) και η Ida θεωρείτο μια πρωτοπόρος γυναίκα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Ήταν από τις πρώτες γυναίκες που φόρεσε παντελόνι στην Κύπρο.

Στη Μόρφου

Γιορτή του πορτοκαλιού γινόταν και στη Μόρφου πριν την Εισβολή. Οι Μορφίτες καυχιόντουσαν πως με την εργατικότητά τους πέτυχαν να κάμουν την κωμόπολή τους πρώτη σε παραγωγή εσπεριδοειδών. Πληθώρα κόσμου από διάφορα μέρη της Κύπρου απασχολούνταν κατά τη συγκομιδή των εσπεριδοειδών. Όταν τελείωνε η συγκομιδή των πορτοκαλιών, άρχιζε η όμορφη γιορτή που κρατούσε περίπου μια βδομάδα. Χορευτικά συγκροτήματα, χορωδίες, θίασοι και ποιητάρηδες ψυχαγωγούσαν τον κόσμο. Όλοι διασκέδαζαν με τη ψυχή τους. Το αποκορύφωμα της γιορτής ήταν η παρέλαση των αρμάτων με παραστάσεις από την καθημερινή ζωή, την ιστορία και τη μυθολογία.

Πηγές: