Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στο Σανταλάρη, την Αλόα και τη Μαράθα, τα τρία αυτά τουρκοκυπριακά χωριά της Αμμοχώστου, που αριθμούσαν συνολικά γύρω στους 200 κατοίκους, στις 14 Αυγούστου 1974, δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ 106 άνθρωποι. Κυρίως γυναικόπαιδα. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι το έγκλημα το έκαναν γύρω στους 30-40 Ελληνοκύπριους, οι οποίοι μέσα στο χάος του πολέμου έδρασαν σαν συμμορίτες και επί μέρες λυμαίνονταν τα τουρκοκυπριακά χωριά και βασάνιζαν με αγριότητα τον κόσμο. Μαρτυρία μάλιστα, που δημοσίευσε το 2007 ο δημοσιογράφος Ανδρέας Παράσχος έλεγε ότι το έγκλημα το έκαναν όλοι μαζί, αλλά την σκανδάλη την πάτησαν τρία άτομα, γνωστά σε όλη την περιοχή.

Η Μαράθα, ο Σανταλάρης και η Αλόα ήταν τρία μικρά αμιγώς τουρκοκυπριακά χωριά, βόρεια της Αμμοχώστου, με πληθυσμό (1973) 124, 100 και 46 κατοίκων αντίστοιχα, δίπλα από το ελληνοκυπριακό χωριό Περιστερωνοπηγή.

Τον Ιούλιο του 1974, μετά την πρώτη τουρκική εισβολή, όλοι οι άνδρες μάχιμης ηλικίας συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν ως αιχμάλωτοι πολέμου από άντρες της ΕΟΚΑ Β΄ σε στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων αρχικά στην Αμμόχωστο  (περιοχή Καράολος) και από εκεί, έπειτα στη Λεμεσό (στο σταδιο ΓΣΟ).  Έπειτα από την απομάκρυνση των ανδρών, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που κατατέθηκαν από την δημοσιογράφο Σεβγκιούλ Ουλουνταγ, άντρες της ΕΟΚΑ Β' μάζεψαν τα γυναικόπαιδα στο ελληνικό σχολείο της Περιστερωνοπηγής. Αναφέρονται καθημερινοί βιασμοί κοριτσιών, γυναικών και αγοριών από τις 21 Ιουλίου έως τις 14 Αυγούστου. Ο δημοσιογράφος Ανδρέας Παράσχος αναφέρει πως οι δράστες κόμπαζαν στον καφενέ του χωριού, και καλούσαν συγχωριανούς να συνευρευθούν με Τουρκοκύπριες, ενώ αργότερα βίασαν και παιδιά.

Στις 14 Αυγούστου, οι δράστες έκλεψαν αιγοπρόβατα από τη Μαράθα, προκειμένου να γιορτάσουν τον Δεκαπενταύγουστο. Όμως την ίδια ημέρα ξεκίνησε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής και οι δράστες αποφάσισαν να μην αφήσουν μάρτυρες, εκτελώντας όλο τον πληθυσμό που βρισκόταν τότε στα χωριά. Στη Μαράθα και τον Σανταλάρη θανατώθηκαν 84-89 άτομα τα οποία είχαν πρώτα δέσει. Στη συνέχεια τα έκαψαν τα έθαψαν, με εκσκαφέα, σε σκουπιδότοπο, προσπαθώντας να εξαφανίσουν τα ίχνη. Ο ιμάμης  της Μαράθας αργότερα δήλωσε ότι υπήρχαν 90 κάτοικοι στο χωριό πριν την σφαγή, και πως απέμειναν μόνο έξι. Στους νεκρούς συμπεριλαμβάνονταν ηλικιωμένοι άνθρωποι και παιδιά. Στην Αλόα, μόλις τρία άτομα απέμειναν μετά τη σφαγή.

Αποκάλυψη

Η πρώτη προσπάθεια για ανεύρεση των θυμάτων έγινε από τον τουρκικό στρατό όταν κατέλαβε το χωριό, ωστόσο απέβη άκαρπη. Τυχαία, την 1η Σεπτεμβρίου 1974, ένα παιδί, καθώς έψαχνε στον σκουπιδότοπο της Μαράθας, είδε ένα ανθρώπινο μέλος να προβάλλει από τα σκουπίδια και έτσι ανακαλύφθηκε ο ομαδικός τάφος.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, έγινε η εκταφή των νεκρών από τον τουρκικό στρατό και τον ΟΗΕ (το σουηδικό απόσπασμα}. Αναγνωρίστηκαν δύο μητέρες να κρατούν στα χέρια τους τα μωρά τους. Το Assosiated Press χαρακτήρισε τα πτώματα «τόσο κακοποιημένα και αποσυντεθειμένα ώστε κομματιάζονταν όταν οι στρατιώτες τους έβγαζαν από τον σκυβαλότοπο με φτυάρια». Ο Κιαμίλ Μερίτς, κάτοικος της Μάραθας, δήλωσε ότι στον τάφο βρέθηκε η γυναίκα του «να κρατά το μικρότερο παιδί μας, 18 μηνών, και το μωρό μου είχε σαράντα σφαίρες στο σώμα του».

Δράστες 

Στις 14 Αυγούστου 2009, η τουρκοκυπριακή εφημερίδα Volkan δημοσίευσε ονόματα 15 Ελληνοκυπρίων, κατοίκων των χωριών Περιστερώνας και  Πηγή, τους οποίους κατονόμασε ως δράστες της σφαγής, πράγμα που οδήγησε τον τότε γενικό εισαγγελέα Πέτρο Κληρίδη  να ζητήσει τον εντοπισμό των 15 Ελληνοκυπρίων από την αστυνομία. Μέχρι το 2010, λήφθηκαν καταθέσεις από 12 υπόπτους από τους 15 που είχε κατονομάσει η «Volkan», καθώς και από άλλα πρόσωπα. Ο φάκελος επιστράφηκε στον Γενικό Εισαγγελέα το καλοκαίρι του 2010, για να τον επιστρέψει εκείνος πάλι στην Αστυνομία, με νέες οδηγίες. Το 2011 και 2012 δεν έγινε κάτι συγκεκριμένο, ενώ το 2013 ζητήθηκε βοήθεια από τη Σουηδία, στελέχη της οποίας ήταν μέλη της αποστολής του ΟΗΕ που διεξήγαγε τις εκταφές τον Σεπτέμβρη του 1974. Τέλη του 2013 παραλήφθηκαν οι καταθέσεις των Σουηδών σε επιστολές. Ακολούθησε λήψη καταθέσεων από Σουηδούς αξιωματικούς και στρατιώτες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η αστυνομία της Κύπρου γνωρίζει τους δράστες, αλλά δεν τους διώκει. Άλλη μαρτυρία Ελληνοκύπριου, ανεβάζει τον αριθμό των συμμετεχόντων σε 30. Όταν ο Ανδρέας Παράσχος δημοσίευσε τα αρχικά των ονομάτων στην εφημερίδα Πολίτης, δέχτηκε απειλές από μέλη των οικογενειών των φερόμενων ως δραστών.

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Wikipedia: Η Σφαγή στην Αλόα - Σανταλάρη - Μάραθα