Μνημείο Ελευθερίας
Βρίσκεται εντός των τειχών της παλιάς Λευκωσίας τον Προμαχώνα Ποντοκατάρο των ενετικών τειχών, κοντά στην Αρχιεπισκοπή. Η ανέγερση του σύνθετου μνημειακού έργου, του πρώτου στο είδος του για τα κυπριακά δεδομένα της εποχής, δημιουργήθηκε με εντολή του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, ο οποίος ανέθεσε το έργο στον Ελλαδίτη γλύπτη Ιωάννη Νοταρά, λίγο μετά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου το 1959. Οι εργασίες του μνημείου ξεκίνησαν στην Αθήνα το 1961 και τα 17 γλυπτά που το κοσμούν φιλοτεχνήθηκαν στη Φλωρεντία μεταξύ 1961 και 1966. Για τη δημιουργία του αγάλματος της Ελευθερίας ο γλύπτης χρειαζόταν ένα κορίτσι να ποζάρει για το πρόσωπο της ελευθερίας κι επέλεξε την μαθήτρια στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Νίνα Θεοχαρίδου.
Η χύτευση των ορειχάλκινων γλυπτών ολοκληρώθηκε το 1967. Τα γλυπτά μεταφέρθηκαν με πλοίο στην Κύπρο, όπου στη συνέχεια φυλάχθηκαν στο κτήριο της Αρχιεπισκοπής. Η επιλογή της τοποθεσίας του, σε σημείο εύκολα ορατό από και προς το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, έγινε από τον ίδιο τον γλύπτη κατά την επίσκεψή του στη Λευκωσία το 1967. Οι εργασίες αποπεράτωσης του έργου ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 1974, λίγες μέρες πριν από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Εξαιτίας των τραγικών γεγονότων του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής, δεν έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου. Σε μερικά δε από τα γλυπτά είναι εμφανή τα σημάδια από τις σφαίρες των μαχών του πραξικοπήματος.
Το 1987, το μνημείο μετονομάστηκε από Μνημείο Ελευθερίας σε Μνημείο Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59 από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το μνημείο αποτελείται από τρία επίπεδα στην κορυφή του οποίου προβάλλει η μορφή της Ελευθερίας, επιβλητική και με στοιχεία κλασικής τέχνης. Η Ελευθερία παρουσιάζεται να δίνει εντολή στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, οι οποίοι βρίσκονται στο δεύτερο επίπεδο, να ανοίξουν την πόρτα της φυλακής, στην κύρια βάση του μνημείου, από την οποία ξεπροβάλλουν, ελεύθεροι πια, 14 φυλακισθέντες. Οι μορφές των φυλακισθέντων αντιπροσωπεύουν άτομα από διάφορα στρώματα της κυπριακής κοινωνίας, διαφορετικής ηλικίας και φύλου. Διακρίνεται ο ιερέας, ο αστός, ο δάσκαλος, η αγρότισσα, ο παραδοσιακός βρακάς και ο μαθητής. Η έκφραση των προσώπων και η κίνησή τους αποδίδει έναν εμφανέστατα καταπονεμένο λαό, βαθιά θρησκευόμενο, ο οποίος ανασαίνει για πρώτη φορά τον αέρα της ελευθερίας του. Σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια, στη βάση του μνημείου θα υπήρχαν τα γλυπτά των αρχηγών του Αγώνα, του Μακαρίου και του Γρίβα. Η απόφαση ανακλήθηκε το 1965. Με αυτό τον τρόπο δόθηκε έμφαση στο άγαλμα της Ελευθερίας, το οποίο (κατά την ερμηνεία του Νοταρά) έδινε το έναυσμα για τον δρόμο προς την Ένωση, και στα γλυπτά των δυο αγωνιστών, οι οποίοι ανοίγοντας τη σιδερένια πόρτα αποκάλυπταν τον δρόμο για την ελευθερία και την Ένωση.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Polignosi
Φώτο Γκάλερι
