Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ελλαδίτισσα δασκάλα που υπηρέτησε στην Κύπρο στην περίοδο 1860 - 1864. Γεννήθηκε στη Στεμνίτσα της Γορτυνίας. Μετά τη συμπλήρωση των σπουδών της στο Αρσάκειο Αθηνών αποδέχτηκε διορισμό στις 27 Νοεμβρίου 1859 που της πρόσφερε η Σχολική Εφορεία Λευκωσίας για να υπηρετήσει με ετήσιο μισθό 10.000 γρόσια στο παρθεναγωγείο Λευκωσίας. Το παρθεναγωγείο αυτό ιδρύθηκε το 1859 με πρωτοβουλία του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Α' (1854 -1865) και με την οικονομική ενίσχυση του Σιναΐτη πρωτοσύγγελλου Γρηγορίου του Κρητός.

Το Παρθεναγωγείο πρωτολειτούργησε με την Ερατώ Καρύκη τον Ιανουάριο του 1860 έχοντας 115 μαθήτριες. Τη χρονιά εκείνη είχε γίνει ο χωρισμός των μεικτών δημοτικών σχολείων της Λευκωσίας σε αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο. Το μεικτό δημοτικό Αγίου Ιωάννου μετατράπηκε σε αρρεναγωγείο και το μεικτό δημοτικό Φανερωμένης σε παρθεναγωγείο (Ι.Κ. Περιστιάνη, Ἱστορία τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων ἐν Κύπρῳ, ἐν Λευκοσίᾳ, 1931, σσ. 101-2, 130, 133-6).

 Στα τέλη του 1861, στάλθηκαν για τα Δημοτικά Σχολεία της Λευκωσίας από το ελληνικό Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, μερικές εκατοντάδες βιβλία 44 διαφορετικών τίτλων (από δύο αντίτυπα το καθένα μέχρι 100 Προσευχητάρια), κυρίως σχολικά εγχειρίδια, αλλά και γεωγραφικοί άτλαντες, πίνακες αριθμητικής και «ημισφαίρια». Άλλοι 61 τίτλοι, ευρύτερου ενδιαφέροντος στάλθηκαν για την Ελληνική Σχολή της πρωτεύουσας. Πρόκειται για την πρώτη καταγραμμένη προσφορά από το ελληνικό βασίλειο προς την κυπριακή εκπαίδευση (δεν αποκλείεται να είχε προηγηθεί και άλλη), τεράστιας εθνικής σημασίας και συμβολικής αξίας.

Ο διορισμός

Ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου αναφέρει ότι τον Σεπτέμβριο του 1859 η επιτροπή των σχολείων της κυπριακής πρωτεύουσας ανάμεσα τους οι Αντώνιος Τριανταφυλλίδης Χριστοφάκης Γαβριήλ, Προκόπιος Ευθυμιάδης έγραψε προς τους Κύπριους καθηγητές της Αθήνας Αναστάσιο και Γεώργιο Κωνσταντινίδη ζητώντας τους να τους συστήσουν μια διδασκάλισσα ικανήν να διδάξη παν απαιτούμενον εις ευνενών κορασιών ανατροφήν ήτοι παρά την άλλην διδαχήν και χειροτεχνήματα και την γαλλικήν νλώσσαν.  Η παράκληση των επιτρόπων ήταν η δασκάλα να έφτανε στην Κύπρο πριν ήδη επέλθη ο χειμών Η πρώτη δασκάλα ήταν η αριστούχος Αρσακειάδα Ερατώ Καρύκη με καταγωγή από τη Στεμνίτσα της Γορτυνίας η οποία δίδασκε επτά ώρες καθημερινά και τις Κυριακές εξηγούσε και το Ευαγγέλιο.

Στις 27 Δεκεμβρίου 1859 έγινε με δημόσια τελετή η εγκαθίδρυσή της εις το εν Φανερωμένη Παρθεναγωγείον όπως αναγγέλθηκε στην ειδοποίηση που τοιχοκολλήθηκε στις θύρες των εκκλησιών της Λευκωσίας. Τότε προσκλήθηκαν και όσοι γονείς είχαν κοράσια πλέον των πέντε ετών να τα γράψουν στο σχολείο.

Η Ερατώ Καρύκη δίδασκε αρχικά σε εκατό δεκαπέντε μαθήτριες κυρίως κόρες της εύπορης και ανώτερης κοινωνικής τάξης της πρωτεύουσας.

Η ευδαίμων και καλλίμορφος αύτη νήσος

Από τη θητεία της Ερατούς Καρύκη σώθηκε η λογοδοσία της για το σχολικό έτος 1860-1861 και η βαθμολογία των κοριτσιών στις δημόσιες εξετάσεις της ίδιας χρονιάς. Ο λόγος της νεαρής Αθηναίας δασκάλας που δημοσιεύθηκε στον Κώδικα των σχολείων της Λευκωσίας από τον Θεόδωρο Παπαδόπουλο ήταν ένας ύμνος στο παρήγορο αρχαίον κάλλος σε σύγκριση με την πνευματική ένδεια της εποχής. "Η ευδαίμων και καλλίμορφος αύτη νήσος ήτις κήπος τον αρχαίον αιώνα της Εδέμ, εθεωρείτο ενδιαίτημα νόων φιλοσόφων βυθίζεται ξύμπασα υπό μαύρον πυθμένα πυκνής και ζοφώδους σκοτίας καλυπτούσης τα θεσπέσια της κάλλη δι ων του Πλάστου ο φιλέλλην παντοδύναμος βραχίων δαψιλώς ηυδόκησε να την προίκιση".

Μετά την επιστροφή της στην Αθήνα, η Καρύκη έστειλε πολλά αντίτυπα ενός βιβλιαρίου επαναστατικού περιεχομένου, που είχε γράψει η ίδια, στον Μιχαήλ Σιακαλλή από την Αθηένου και κάτοικο Λευκωσίας. Στο έργο αυτό, που η Καρύκη έγραψε σε μια εποχή κατά την οποία η Μεγάλη Ιδέα βρισκόταν σε έξαρση, αναφερόταν, σύμφωνα με επιστολή του Γάλλου προξένου στη Λάρνακα Laffon ημερομηνίας 29 Απριλίου 1864, ότι η Κωνσταντινούπολη ἀπό πολλοῦ χρόνου μολυνομένη ἀπό τήν παρουσίαν τῶν βαρβάρων, ὤφειλε νά ἐπανέλθῃ εἰς χεῖρας τῶν ἑλλήνων, μόνων ἀλλά καί νομίμων κυρίων της, οι δε Κύπριοι ότι έπρεπε να δώσουν το σύνθημα για μια γενική εξέγερση. Τα αντίτυπα του έργου εκείνου κατασχέθηκαν από τις Οθωμανικές  αρχές στο τελωνείο της Λάρνακας και η Πύλη για προληπτικούς λόγους έστειλε ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο να περιπολεί στα ανοικτά της Κύπρου {Κυπριακά Χρονικά, ἐν Λάρνακι, Η', 1931, σσ. 12, 22).

Πηγές 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Παρθεναγωγείο Φανερωμένης: Μια ιστορία 172 ετών