Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το Μουσείο Πιερίδη είναι το παλαιότερο ιδιωτικό μουσείο στην Κύπρο. Δημιουργήθηκε το 1974 και στεγάζεται στο προγονικό σπίτι της οικογένειας Πιερίδη στη Λάρνακα, ένα κτήριο αποικιακού χαρακτήρα, που χτίστηκε το 1815. Η συλλογή του Μουσείου συγκροτήθηκε από την οικογένεια Πιερίδη και περιλαμβάνει μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά αντικείμενα της Κύπρου. Καταγράφει την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Κύπρου στην πορεία χιλιάδων ετών.

Ο επισκέπτης στο Μουσείο μπορεί να ταξιδεύσει μέσα στους αιώνες του Κυπριακού πολιτισμού καλύπτοντας 9000 χρόνια πολιτισμού στο νησί, αρχίζοντας από τη Νεολιθική εποχή, την Χαλκοκρατία, την Γεωμετρική, την Αρχαϊκή, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή – Μεσαιωνική. Ακόμη στο μουσείο στεγάζεται μια συλλογή από παλαιούς χάρτες της Κύπρου και Ανατολικής Μεσογείου μοναδικής σημασίας καθώς και η συλλογή Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών γυάλινων αγγείων. Στον κήπο του Μουσείου υπάρχει υπαίθρια γλυπτοθήκη με δημιουργίες  Ελλήνων και Κυπρίων καλλιτεχνών.

Το Πολιτιστικό Κέντρο του Ομίλου Λαϊκής ανέλαβε την συντήρηση και προστασία της αρχαιολογικής συλλογής του Μουσείου Πιερίδη, με τη δημιουργία καταπιστεύματος μεταξύ του Ιδρύματος Πιερίδη και της Λαϊκής Τράπεζας στις 10 Αυγούστου 2000. Από τον Ιούνιο του  2013 το Πολιτιστικό Ίδρυμα απορρόφησε το σύνολο των εργασιών του Πολιτιστικού Κέντρου της πρώην Λαϊκής Τράπεζας.  Το  Μουσείο εντάχθηκε στην κυριότητα της Τράπεζας Κύπρου και σήμερα είναι κάτω από καταπίστευμα με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου, υπό τη διεύθυνση του Πήτερ Αστζιάν, γενικού γραμματέα του Κοινωφελούς Ιδρύματος Πιερίδη.

Βλέπε: Μουσεία Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου

Ο πρωτεργάτης Δημήτριος Πιερίδης

Πρωτεργάτης της συλλογής ήταν ο γνωστός λόγιος γόνος της οικογένειας Πιερίδη, Δημήτριος (1811-1895), τον δέκατο ένατο αιώνα (1839) με σκοπό την διάσωση και παραμονή των κυπριακών αρχαιοτήτων στον τόπο που δημιουργήθηκαν. Η προσπάθεια αυτή ήταν εξαιρετικά σημαντική αφού κατά τον δέκατο ένατο αιώνα και κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό οι αρχαιολογικοί θησαυροί πωλούνταν συστηματικά από κάθε λογής αρχαιοκάπηλους που κρύβονταν πίσω από ποικίλες ιδιότητες (διπλωμάτες, τραπεζίτες κ.α) με μοναδικό σκοπό την εμπορία των αρχαιοτήτων και την εξαγωγή τους στο εξωτερικό.

Τις συλλογές εμπλούτισαν σημαντικά πέντε γενεές της οικογένειας ιδιαίτερα ο γιος του Δημήτριου, Ζήνων Δ. Πιερίδης (1839-1911) καθώς και ο πρωτότοκος του γιος Λουκής Ζ. Πιερίδης (1865-1933). Ο Ζήνων Δ. Πιερίδης (1900-1967), πατέρας του ιδρυτή του Μουσείου παραχώρησε μεταξύ άλλων τη μεγάλη του συλλογή γυάλινων αγγείων Ρωμαϊκής περιόδου ως και τη συλλογή της παλαιάς κυπριακής χαρτογραφίας. Σημαντικότατος ήταν ο ρόλος της συζύγου του Ζήνωνα Δ. Πιερίδη, Θεοδώρας η οποία χάρη στην αγάπη της προς τις αρχαιότητες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία και οργάνωση του Μουσείου. Ο συνεχιστής της συλλογής Δημήτριος Ζ. Πιερίδης, εμπλούτισε τις συλλογές με αρχαιότητες των προϊστορικών χρόνων ( Χαλκολιθικής περιόδου, Πρώιμης και Μέσης Χαλκοκρατίας), της Κλασσικής και Ελληνιστικής περιόδου καθώς και με την περίφημη συλλογή της Βυζαντινής – Μεσαιωνικής Κυπριακής κεραμικής.

Βλέπε λήμμα: Κύπρος ιστορία

Το Σπίτι- Μουσείο της οικογένειας Πιερίδη

Μέλη της οικογένειας Πιερίδη από τη Ζάκυνθο, εγκαταστάθηκαν στη Λάρνακα το 1758. Ο Δημήτριος Πιερίδης (1811-1895) ήταν ο πρωτότοκος γιος του Πιεράκη Δημητρίου Κορέλλα που απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1821 στη Λευκωσία και της Μαριούς Καρύδη. Ήταν ο άνθρωπος που αγόρασε το αρχοντικό το 1935, που θεμελίωσε το Μουσείο Πιερίδη και ο πρώτος που υιοθέτησε το επώνυμο Πιερίδης. Όπως αναφέρει ο  Λαρνακέας γιατρός και ερευνητής Νεοκλής Γ. Κυριαζής, η πρώτη κατοικία-προίκα του Δημητρίου Πιερίδη βρισκόταν στην παραλία, όπου δεν έζησε πολλά χρόνια αφού μόλις το 1832 επέστρεψε στην Κύπρο και το 1835 είχε αγοράσει το σπίτι στη Ζήνωνος Κιτιέως. Γράφει σχετικά ο Κυριαζής: «Παρά την μικράν αποβαθρούν, άλλοτε οικία Νικόλα Τσικκίνη, φυγόντος τας σφαγάς του 1821, κατεσχέθη. Ταύτην αγόρασεν ο Μαχμούτ εφέντης, διά λογαριασμόν του Mechain (πρόκειται για Γάλλο Πρόξενο) χρησιμεύσασα ως προξενείον της Γαλλίας. Μετεπωλήθη εις τον Κυπραήλ Χαλίλ, παραχωρήσαντα εις τον Δημήτριον Πιερίδη, ως προίκαν της θυγατρός του Θεοδώρας. Κάποτε εχρησιμοποιήθη και ως Τράπεζα Οθωμανική, ευρύ δε δωμάτιον ως αίθουσα θεάτρου». 

Το γνωστό επιβλητικό κτήριο στη Ζήνωνος Κιτιέως όπου στεγάζεται σήμερα το Μουσείο, ήταν το δεύτερο σπίτι του Δημητρίου Πιερίδη. Κτίστηκε το 1825 και ιδιοκτήτης του ήταν ο Δρ. Κρίστιαν αντιπρόσωπος στην Κύπρο της Αυτοκρατορικής Οθωμανικής Τράπεζας. Αγοράστηκε από τον Πιερίδη το 1835 και άρχισε να εμπλουτίζεται με τις πρώτες συλλογές από το 1839. Τη χρονιά εκείνη γεννήθηκε ο πρωτότοκος γιος του, ο Ζήνων Πιερίδης (1839-1911).

Το 1892, τρία χρόνια πριν το θάνατό του κτίστηκε το ανώγειο, ενώ το 1924 προστέθηκε η πρόσοψη που είναι καθαρά αποικιακού τύπου. Πάνω από την είσοδο βρίσκεται θυρεός κάποιου Προξενείου, που αντιπροσώπευε μάλλον ο γιος του Ζήνων Δ. Πιερίδης, ο οποίος διετέλεσε κατά καιρούς Καγκελλάριος του Προξενείου των Ηνωμένων Πολιτειών (1886), του Ηνωμένου Βασιλείου Σουηδίας-Νορβηγίας (1895-1905), της Αυτοκρατορικής Γερμανίας (1907-1911) και προσωρινός Πρόξενος της Αγγλίας (1876-77). Ο Ζήνων Δ. Πιερίδης υπήρξε ο πρώτος Έλληνας Δήμαρχος της Λάρνακας [1880-1883]. Διετέλεσε ακόμα βουλευτής Λάρνακας στο Νομοθετικό Σώμα από το 1883 έως το 1886.

Πηγές

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Μουσείο Πιερίδη – Πολιτιστικό Κέντρο Ομίλου Λαϊκής, Δεκέμβριος 2001

Αριστείδης Λ. Κουδουνάρης, Μερικαί Παλαιαί Οικογένειες της Κύπρου, σσ.91-92, Λευκωσία 1972 

Νεοκλής Γ. Κυριαζής, Συλλογή Ιστορικών Ειδήσεων της πόλεως Λάρνακα-Σκάλας,σ.41, Λάρνακα 1946

Νεοκλής Γ. Κυριαζής, Ο Δήμος Λάρνακας εντός μιας Πεντηκονταετίας (1878-1925), σσ.87-88, Επιμέλεια: Ιερομ. Σωφρόνιος Γ. Μιχαηλίδης, έκδοση Δήμου Λάρνακας 1995.

Κίτιον- Λάρνακα- Σκάλα