Ριάλτο
Ένα θέατρο με ιστορία στη Λεμεσό
Σινεμά - Θέατρο. Το σινεμά ΡΙΑΛΤΟ χτίστηκε το 1933 αποτελώντας τον πρώτο σύγχρονο, για τα πρότυπα της εποχής, κινηματογράφο στην Κύπρο. Εμπνευστές του Ριάλτο ήταν οι αδελφοί Χρυσοχού με καταγωγή από τα Δωδεκάνησα και εμπειρία από την Αμερική, φιλόδοξοι επιχειρηματίες και φιλότεχνοι, που διαχειρίζονταν τότε το «Θέατρο Χ΄ Παύλου». Οι αδελφοί Χρυσοχού ήθελαν να δημιουργήσουν όχι μονάχα έναν νέο και άνετο χώρο θεάματος, αλλά ένα από τα καλύτερα και πιο σύγχρονα θέατρα της Ανατολής. Για τον σκοπό αυτό ανέθεσαν το έργο στον διακεκριμένο αρχιτέκτονα και μηχανικό της Κυπριακής Εργοληπτικής Εταιρείας, τον γερμανοεβραίο Μπένζαμιν Γκούνσμπεργκ, ο οποίος σχεδίασε και οικοδόμησε ένα μοντέρνο σε όψη αλλά και εσωτερική λειτουργία θέατρο, με πλατεία, εξώστη και μπαλκόνια, μεγάλη σκηνή, αρκετά καμαρίνια και ακόμη κάτι πρωτοποριακό για την εποχή – ένα υπόγειο καπνιστήριο. Το νέο αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό στολίδι της Λεμεσού εγκαινιάστηκε στις 26 Μαρτίου του 1933.
Φιλοξενώντας τόσο κινηματογραφικές όσο και θεατρικές παραγωγές, το Ριάλτο παρέμεινε ένα ζωντανό σημείο αναφοράς στην πολιτιστική ζωή της Λεμεσού για σχεδόν πενήντα χρόνια. Όμως έχοντας να αντιμετωπίσει πρώτα την είσοδο της τηλεόρασης κ’ αργότερα του βίντεο, καθώς και τις συνέπειες της εισβολής που μοίρασε το νησί το 1974, το σινεμά ΡΙΑΛΤΟ έκλεισε τις πόρτες του στο κοινό μέσα του 1980.
Η πλατεία
Το Ριάλτο επέδρασε σαρωτικά στην αναζωογόνηση ολόκληρης της συνοικίας και της πλατείας των «Κκεσογλουθκιών», που πήρε το όνομά της από τον Κκεσέογλου, έναν Οθωμανό αγά που εγκατέστησε στην περιοχή ένα χαρέμι « …με τις οδαλίσκες του να περιμένουν σειρά παραλαβής σπέρματος για παραγωγή Κκεσογλουδιών» (Η Πλατεία Ηρώων, άρθρο Μ. Πιτσιλλίδη). Αρχίζουν να κατεδαφίζονται από το Δημαρχείο αρκετά πλιθαρένια σπίτια και υποστατικά και διαμορφώνεται μια πλατεία με δέντρα και πράσινους φραγμούς που είχε στη μέση μια δεξαμενή νερού. Γύρω της κτίζονται τα πρώτα πέτρινα κτήρια και ο χώρος γεμίζει με καφενεία, ζαχαροπλαστεία, ταβέρνες, σουβλατζίδικα, λουτρά και καμπαρέ με χορευτικά θεάματα. Εκείνο όμως που άφησε το στίγμα του στην περιοχή, ήταν η ανέγερση του Μνημείου Ηρώων επί δημαρχίας του Πλουτή Σέρβα, που εγκαινιάστηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1948. Στη δημιουργία του Μνημείου, τα σχέδια του οποίου έκανε ο ζωγράφος Χαρίλαος Δίκαιος και την εκτέλεση του έργου ο γλύπτης Χρυσόστομος Περδίος, συνέβαλαν και οι πολίτες, μεταξύ των οποίων και Τουρκοκύπριοι, που πρόσφεραν στον έρανο που οργάνωσε ο Εθνικός Απελευθερωτικός Συνασπισμός υπό την καθοδήγηση του Ανορθωτικού Κόμματος Εργαζομένου Λαού, ενώ την πλακόστρωση του χώρου έκαναν με εθελοντική εργασία οικοδόμοι, μέλη των συντεχνιών. Έκτοτε η Πλατεία «Κκεσογλουθκιών» φέρει το όνομα Πλατεία Ηρώων.
Η πώληση
Οι οραματιστές αδελφοί Χρυσοχού δεν ευτύχησαν να βιώσουν την πορεία του Ριάλτο ως ιδιοκτήτες, αφού σχεδόν αμέσως το πώλησαν στην εταιρεία Ν.Π. Λανίτης. Το θέατρο ενοικιάστηκε αρχικά στον Νίκο Κυπριανού, ιδιοκτήτη των σινεμά «Μαγικό Παλάτι» και «Μαγικός Κήπος» στη Λευκωσία, τον πρώτο άνθρωπο που έφερε στην Κύπρο κινηματογραφικό εξοπλισμό και κινηματογραφικές ταινίες. Λίγο αργότερα, η διαχείριση του θεάτρου ανατίθεται στον υπάλληλο της εταιρείας Λανίτη, Χριστόφορο Μαλακάσα . Ο Μαλακάσας για μισό σχεδόν αιώνα ήταν η ψυχή του θεάτρου και ταύτισε το όνομά του με το Ριάλτο σε τέτοιον βαθμό, που οι Λεμεσιανοί θεωρούσαν ότι το θέατρο είναι δικό του. ΄Ολη αυτήν την περίοδο στο Ριάλτο και στην Πλατεία Ηρώων πραγματοποιούνται καλλιτεχνικές παραστάσεις, καρναβαλίστικοι χοροί μέχρι και πολιτικές συγκεντρώσεις. Προβάλλονται όχι μόνο κινηματογραφικές ταινίες, ελληνικές και ξένες, αλλά παρουσιάζονται θεατρικές, μουσικές, χορωδιακές, χορευτικές ομάδες. Διοργανώνονται ακόμη ποιητικές βραδιές και οπερατικά κονσέρτα από τον πρωτεργάτη Σόλωνα Μιχαηλίδη. Στο Ριάλτο και στην Πλατεία Ηρώων πραγματοποιούνται επετειακές εκδηλώσεις, εργατικές, αγροτικές, συνδικαλιστικές και κομματικές συγκεντρώσεις, ιατρικά και άλλα συνέδρια. Από τις πιο λαμπρές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Πλατεία Ηρώων ήταν η απονομή του ασημένιου κλειδιού της πόλης στον πρώτο κοσμοναύτη Γιούρι Γκανγκάριν και η ανακήρυξή του σε επίτιμο δημότη της Λεμεσού.
Ηρωίδων
Αξιοσημείωτο όμως είναι και το γεγονός ότι η Πλατεία Ηρώων αποκτά παράλληλα και έναν άλλο χαρακτήρα. Γίνεται και Πλατεία «Ηρωίδων». Τα καμπαρέ χάνουν σιγά – σιγά την αίγλη τους ως οικογενειακά κέντρα διασκέδασης με μουσικοχορευτικό θέαμα και μετατρέπονται σε κέντρα ανδρικής ψυχαγωγίας . Στα πέριξ της Πλατείας οι οίκοι με τις ιερόδουλες αυξάνονται.
Η δεκαετία του 80 είναι η περίοδος της παρακμής και του Ριάλτο και της Πλατείας Ηρώων. Η αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας και ο ανταγωνισμός του υποκόσμου με επίκεντρο την Πλατεία Ηρώων η οποία έγινε η πιο κακόφημη περιοχή της Λεμεσού, ο θάνατος του Χριστόφορου Μαλακάσα, η επιβολή φόρου θεάματος, το άνοιγμα του Παττιχείου Δημοτικού Θεάτρου το 1987, και μαζί με αυτά η εμφάνιση και ραγδαία εξάπλωση του βίντεο που επέφερε ένα εξοντωτικό πλήγμα στους κινηματογράφους, οδήγησαν στο κλείσιμο του Ριάλτο. Η εταιρεία Ν.Π.Λανίτης αποφασίζει να το πωλήσει ή να το κατεδαφίσει. Οι μπουλντόζες εκείνη την πρώιμη μεταεισβολική εποχή της άναρχης και ασύδοτης ανάπτυξης δεν άφηναν τίποτα όρθιο. Στο όνομα της ανάπτυξης χαλούσαν ιστορικά κτήρια και παραδοσιακά σπίτια. Στο άκουσμα όμως ότι το Ριάλτο θα κατεδαφιστεί αντέδρασαν άμεσα οι δημότες της Λεμεσού. Μέσα στη γενική φθορά, διαφθορά και παρακμή της Πλατείας Ηρώων στην οποία ανθούσε η πορνεία, τα ναρκωτικά και το έγκλημα, οι ευαίσθητοι πολίτες έβλεπαν στη σωτηρία του Ριάλτο όχι μόνο το χρέος τους να διασώσουν ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικής τους μνήμης και της ιστορίας της πόλης τους, αλλά και μια νέα αρχή για την αναδημιουργία του θεάτρου και μαζί του την ανάπλαση και αναγέννηση της Πλατείας Ηρώων.
Στις πρωτοβουλίες και κινητοποιήσεις των πολιτών ανταποκρίθηκε ευτυχώς ένας άλλος ιστορικός πνεύμονας της πόλης, που έγραψε τη δική του λαμπρή ιστορία συμβάλλοντας τα μέγιστα στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξή της. Το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού το οποίο ιδρύθηκε το 1946 και είχε την πρώτη έδρα του στην Πλατεία Ηρώων, πιστό στην αμοιβαία σχέση εμπιστοσύνης που έκτισε για χρόνια με τους δημότες και ευαίσθητο στον τομέα του πολιτισμού, αγόρασε την ύστατη στιγμή το 1991, το εγκαταλελειμμένο και απειλούμενο με κατεδάφιση θέατρο έναντι του ποσού των 170,000 λιρών Κύπρου. Η σωτήρια παρέμβαση του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού και η σοφή απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου και της διεύθυνσής του, για να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο θέατρο που να καλύπτει τις ανάγκες των καλλιτεχνών και να ικανοποιεί στο έπακρον το φιλότεχνο κοινό, έδωσε το έναυσμα όπως και τότε που πρωτοδημιουργήθηκε το Ριάλτο, για τη γενική ανάπλαση και αναγέννηση της Πλατείας Ηρώων.
Συνεργάτες σε αυτήν την κοινωνική και πολιτισμική προσπάθεια η οποία θα αποτελούσε μια ριζοσπαστική τομή στα καλλιτεχνικά δρώμενα όχι μόνο της Λεμεσού αλλά και της Κύπρου ευρύτερα και θα άλλαζε την όψη αλλά και τη ζωή μιας ιστορικής περιοχής της πόλης, υπήρξαν ο Δήμος Λεμεσού και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Τα σχέδια του νέου Ριάλτο έκανε ο αρχιτέκτονας Θέμης Θεμιστοκλέους.
Σήμερα η Πλατεία Ηρώων με επίκεντρο το Ριάλτο, το οποίο πραγματοποιεί και σωρεία εκδηλώσεων στον ανοικτό χώρο όπως τα φεστιβάλ έθνικ, τζαζ και ροκ που προσελκύουν πλήθος κόσμου, πλαισιώνεται από σχολές και φοιτητικές εστίες του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, πολιτιστικούς χώρους όπως η Στέγη Σύγχρονου Χορού και η γκαλερί «Πήγασος», το αθλητικό σωματείο «Άρης», μουσικές σκηνές, εστιατόρια, καφενεία και μπαράκια. Όπως και τότε που πρωτοκτίστηκε έτσι και τώρα που αναγεννήθηκε, το Ριάλτο λειτουργεί ως καταλύτης που φέρνει ζωντάνια, χαρά και ομορφιά στη Λεμεσό. Έγινε και πάλι ο «γενάρχης που περηφανεύεται για τους γόνους του», όπως έγραφε για το πρώτο Ριάλτο ένας από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους της Λεμεσού και της Κύπρου, ο αείμνηστος θεατρικός συγγραφέας Μιχάλης Πιτσιλλίδης.
Πολιτιστικός Οργανισμός
Από το Μάιο του 1999 το ΡΙΑΛΤΟ λειτουργεί ως πολιτιστικός πολυχώρος για εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου, έχοντας κερδίσει τη θέση του στη ζωή και την καρδιά όχι μόνο των Λεμεσιανών, αλλά και όλων των κατοίκων της Κύπρου.
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός ΡΙΑΛΤΟ που διαχειρίζεται με συνέπεια και υπευθυνότητα το θέατρο, έχει ως μέλημά του να παρουσιάζει πολιτιστικά γεγονότα που να ανταποκρίνονται στις υψηλότερες προσδοκίες του κοινού, αλλά και να συμβάλλει δυναμικά στην πολιτιστική δημιουργία και ανάπτυξη, τοποθετώντας τη Λεμεσό στον παγκόσμιο χάρτη της πολιτιστικής δράσης.
Συνδιοργανώνει με τις πολιτιστικές υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού έξι παγκύπρια φεστιβάλ – τρία κινηματογραφικά, 2 χορευτικά και ένα μουσικό. Συνεργάζεται με καλλιτεχνικά σχήματα της Λεμεσού και της Κύπρου – φιλαρμονικές, χορωδίες, χορευτικές ομάδες, πολιτιστικούς ομίλους, προωθεί νέους Κύπριους δημιουργούς και επεκτείνει τη συνεργασία με καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Αξιοποιεί επίσης στο έπακρον τις νέες τεχνολογίες. Με την προβολή μαγνητοσκοπημένων παραστάσεων παγκόσμιας εμβέλειας όπως το MET LIVE in HD (Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης), το NT LIVE (Εθνικό Θέατρο Λονδίνου), το Royal Ballet, δίνει την ευκαιρία στο φιλότεχνο κοινό, όχι μόνο να παρακολουθεί υψηλής ποιότητας θεάματα όπερας, μπαλέτου, θεάτρου και κλασικής μουσικής, αλλά και να γνωρίζει τα διεθνή πολιτιστικά δρώμενα και τους μεγάλους καλλιτέχνες σε αυτούς τους τομείς των τεχνών.
Πηγές:
Φώτο Γκάλερι
