Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σωτήρα- Sotira. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, περί τα 20 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Λεμεσού. Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε διοικητική έκταση χωριό της επαρχίας Λεμεσού (4.435 εκτάρια) μετά το χωριό Ακρωτήρι (4.932 εκτάρια). Μεγάλο μέρος της έκτασής του εμπίπτει στο έδαφος της βρετανικής στρατιωτικής βάσης Ακρωτηρίου - Επισκοπής.

Mε την μεταρρύθμιση του 2022 η Σωτήρα ενσωματώθηκε στον ευρύτερο Δήμο 

της Δυτικής Λεμεσού, με έδρα τον Ύψωνα, ο οποίος αποτελείται από τον δήμο Ύψωνα και τις κοινότητες Ακρωτηρίου, Ασώματου (Λεμεσού), Επισκοπής (Λεμεσού), Ερήμης, Καντού, Κολοσσίου, και Τραχωνίου (Λεμεσού)

Βλέπε λήμματα: Δήμοι- Δημαρχεία και Δήμοι- Δημαρχεία- Οι 20 Δήμοι της μεταρρύθμισης του 2022

Η Σωτήρα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 280 μέτρων. Το τοπίο της έχει μια κλίση προς τη θάλασσα, είναι δε διαμελισμένο από το ρυάκι Σύμβουλος που πηγάζει βορειότερα και χύνεται στον κόλπο της Επισκοπής. Το ψηλότερο σημείο του χωριού είναι η κορφή Ροφέσια (386 μέτρα), που βρίσκεται περί τα 3 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του οικισμού.

Γεωλογία

Από γεωλογικής άποψης, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη, τέρρα ρόζα, ξερορεντζίνες και προσχωσιγενή εδάφη.

Η Σωτήρα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 470 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι χαρουπιές και οι ελιές. Υπάρχουν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από άγρια φυσική βλάστηση. Μέρος του κρατικού δάσους της Επισκοπής εμπίπτει στα διοικητικά όρια του χωριού.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Σωτήρα συνδέεται στα βορειοανατολικά με το χωριό Ζανατζιά (περί τα 4 χμ.) και στα νότια με τον δρόμο Λεμεσού - Πάφου (περί τα 6 χμ.).

Το χωριό γνώρισε σχεδόν πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στις απογραφές πληθυσμού των ετών 1982, 1992 και 2001 περιλαμβάνονται και οι κάτοικοι του μικρού συνοικισμού Στερακόβου, στα δυτικά του χωριού, που περιλαμβάνεται στα διοικητικά του όρια.

Ονομασία 

Το χωριό, όπως και η Σωτήρα της επαρχίας Αμμοχώστου, έχει αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Και στα δυο χωριά εξάλλου οι κύριες εκκλησίες είναι αφιερωμένες στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και γίνονται μεγάλα πανηγύρια κατά τη γιορτή αυτή, στις 6 Αυγούστου.

Ιστορία

Το χωριό πιθανότατα ιδρύθηκε κατά τα Βυζαντινά χρόνια, κρίνοντας από την ονομασία του. Ωστόσο δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές, πιθανώς επειδή ήταν μικρός οικισμός. Βρίσκεται όμως σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες με τη σημερινή του ονομασία: Sotira. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν, προφανώς, μικρό φέουδο.

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρει τη Σωτήρα (Sotyra) ως οικισμό «κοντά στη Μακεδονίτισσα», που φαίνεται να ήταν κοντινό χωριό που δεν σώζεται. Ο Φλώριος, αναφερόμενος στην αναδιανομή των φέουδων στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, γράφει ότι η Σωτήρα είχε τότε δοθεί σε κάποιον Νικόλαο Σκαρνακιώτη. Ο ίδιος είχε πάρει τότε και τη γειτονική Μακεδονίτισσα αλλά και την Πενταλιά στην επαρχία Πάφου. 

Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν δυο ερειπωμένα ξωκλήσια. Εξάλλου κοντά στο χωριό, και προς τα νότιά του, βρίσκεται ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος του ιερού του Απόλλωνος Υλάτη, που εμπίπτει στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο του Κουρίου. Κατά την Αρχαιότητα η περιοχή της Σωτήρας περιλαμβανόταν ασφαλώς στη διοικητική έκταση του βασιλείου του Κουρίου.

Κοντά στο χωριό υπάρχει σημαντικός αρχαιολογικός χώρος με οικισμούς των Προϊστορικών χρόνων, που αποδεικνύουν αρχαιότατη κατοίκηση της περιοχής. Βλέπε λεπτομέρειες στο χωριστό λήμμα Σωτήρα αρχαιολογικός χώρος.

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. www.polignosi.com