Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο 270ος Πατριάρχης της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησάις,  Βαρθολομαίος Α΄,  κατά κόσμον Δημήτριος Αρχοντώνης. Γεννήθηκε στους Αγίους Θεοδώρους της Ίμβρου. Ως υπήκοος της Τουρκικής Δημοκρατίας, από το 1961 μέχρι το 1963 εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις του ως έφεδρος αξιωματικός στον τουρκικό στρατό. Από το 1963 έως το 1968 παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές με υποτροφία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών Ρώμης, στο Οικουμενικό Ινστιτούτο Bossey της Ελβετίας και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Έλαβε το διδακτορικό του στο κανονικό δίκαιο από το Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο Ρώμης υποβάλλοντας διατριβή με θέμα «Περὶ τὴν κωδικοποίησιν τῶν ἱερῶν κανόνων καὶ τῶν κανονικῶν Διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ».

Μετά τον θάνατο του Πατριάρχη Δημητρίου, στις 22 Οκτωβρίου του 1991 εξελέγη από την Πατριαρχική Σύνοδο 270ός Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης. Ενθρονίστηκε στις 2 Νοεμβρίου 1991 στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι.

Βλέπε λήμμα: Πατριαρχεία 

Ο Βαρθολομαίος είναι ο πρώτος οικουμενικός πατριάρχης που επισκέφτηκε την Κύπρο μετά από 400 χρόνια. Έφθασε στο παλιό αεροδρόμιο Λάρνακας στις 12 Νοεμβρίου 2022 με ναυλωμένο τζετ από Κωνσταντινούπολη μέσω Κω και μετέβη στη Λευκωσία όπου παρευρέθηκε στην εξόδιο ακολουθία του Αρχιεπισκόπου Νέας Ιουστινιανής και Πάσης Κύπρου Χρυσόστομου Β, με τον οποίο είχε ιδιαίτερες σχέσεις. Οι σχέσεις του έγιναν ιδιαίτερα στενές μετά το  πρόβλημα που προέκυψε με την Εκκλησία στην Ουκρανία, της οποίας την ανεξαρτητοποίηση ζήτησαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Ουκρανοί πολιτικοί, ενώ αντέδρασε το Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο θεωρούσε την Ουκρανία επαρχία του, συνεχίζοντας το τετελεσμένο που προέκυψε με την ενσωμάτωση της στη Σοβιετική Ένωση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τελικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο χορήγησε Αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Ουκρανίας την ημέρα των Θεοφανίων του 2019 με αποτέλεσμα το Πατριαρχείο της Μόσχας να διακόψει την επικοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, προκαλώντας έτσι ενδο-ορθόδοξο σχίσμα. Ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β’ ήταν ένας από τους επικεφαλής των τεσσάρων ορθόδοξων Εκκλησιών που έχουν αναγνωρίσει την Νέα εκκλησία της Ουκρανίας (OCU).

Σύσφιξη των σχέσεων των Ορθόδοξων Εκκλησιών

 Από την εκλογή του, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θέλησε να συσφίξει τις σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Για το λόγο αυτό κάλεσε όλους τους Προκαθημένους στο Φανάρι στις 13 Μαρτίου 1992 από όπου έστειλαν μήνυμα ενότητας στον κόσμο. Οι Συνάξεις αυτές επαναλήφθηκαν το 1995 στην Πάτμο, το 1998 στη Σόφια, τον Ιανουάριο του 2000 στα Ιεροσόλυμα, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους στην Κωνσταντινούπολη και στη Νίκαια της Βιθυνίας και το 2005, το 2008 και το 2011 στο Φανάρι. Στις 24 Ιουνίου 1992, η Ιερά Σύνοδος υπό την προεδρία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου επανίδρυσε την Εκκλησία της Αλβανίας εκλέγοντας ως Αρχιεπίσκοπο Τιράνων και πάσης Αλβανίας τον ως τότε Πατριαρχικό Έξαρχο στη χώρα, Μητροπολίτη Ανδρούσης Αναστάσιο. Παράλληλα, εκλέχθηκαν τρεις ακόμα Μητροπολίτες, Κορυτσάς, Αργυροκάστρου και Βερατίου, Αυλώνος και Κανίνης, ώστε να συγκροτηθεί και να λειτουργήσει η Ιερά Σύνοδος της Αλβανικής Εκκλησίας. Το 1998 ανυψώθηκε σε Αυτοκέφαλη η ως τότε Αυτόνομη Εκκλησία της Τσεχίας και Σλοβακίας και την ίδια χρονιά συνεκλήθη στη Σόφια Μείζων Πανορθόδοξη Σύνοδος, η οποία με τις αποφάσεις της θεράπευσε το σχίσμα που είχε δημιουργηθεί στην Εκκλησία της Βουλγαρίας μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος.

Επίτιμος διδάκτορας

 Στις 10 Σεπτεμβρίου 2022 το Πανεπιστήμιο Κύπρου αναγόρευσε τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο σε επίτιμο διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής, διεξάγοντας για πρώτη φορά ειδική συνεδρία στο Φανάρι στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την τελετή ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου Τάσος Χριστοφίδης περιένδυσε με την τήβεννο του Πανεπιστημίου τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Στη συνέχεια ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου πρόσφερε στον Οικουμενικό Πατριάρχη ένα αντίγραφο αγγείου της περιόδου 1700-1600 Π.Χ. από την περιοχή της Κυθραίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης είπε «το μεγαλύτερο δώρο ήταν η τιμή που κάνατε με την προσέλευσή σας, στο ταπεινό μου πρόσωπο και δι εμού στη μητέρα εκκλησία».

Πράσινος Πατριάρχης- Ελληνοτουρκική προσέγγιση

και επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης

Το 2002 ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος τιμήθηκε με το περιβαλλοντικό βραβείο Σοφί. To 2005 του απονεμήθηκε το Βραβείο του ΟΗΕ Champions of the Earth, το 2008 το Βραβείο Klaus Hemmerle και το 2012 το «Βραβείο των Τεσσάρων Ελευθεριών» (Four Freedoms Award). Ως Οικουμενικός Πατριάρχης έχει εργαστεί για την επίλυση προβλημάτων λειτουργίας του Πατριαρχείου και την επαναλειτουργία παραδοσιακών τόπων χριστιανικής λατρείας στην Τουρκία, την προώθηση της ενότητας των Ορθόδοξων εκκλησιών και τη διεξαγωγή της Πανορθόδοξης Συνόδου το 2016 στην Κρήτη, τη συνέχιση του διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και την προστασία του περιβάλλοντος, δράση για την οποία έχει χαρακτηριστεί «Πράσινος Πατριάρχης».

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος πολλές φορές μίλησε για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ομογένεια των Ρωμιών της Πόλης γενικά, αλλά και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ειδικότερα. Σημαντικότερη ενέργειά του θεωρείται το θέμα της άδειας επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η οποία παραμένει κλειστή με απόφαση των Τουρκικών Αρχών από το 1971. Θεωρώντας ότι η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας διευκολύνει την ανοχή προς τις μειονότητες, και ως εκ τούτου και την επίλυση των προβλημάτων της ομογένειας, είναι ένθερμος υποστηρικτής της υποψηφιότητας ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της (μετά τους σεισμούς του 1999) ελληνοτουρκικής προσέγγισης.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος μιλάει επτά γλώσσες: ελληνικά, τουρκικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και λατινικά.

Οικουμενικοί πατριάρχες και Κύπρος

Ο Βαρθολομαίος είναι ο τρίτος οικουμενικός πατριάρχης που επισκέφτηκε την Κύπρο, ο πρώτος μετά από 400 χρόνια. Επισκέφτηκε τη χώρα στις 12 Νοεμβρίου 2022 για μερικές μόνο ώρες για να παραστεί στη  νεκρώσιμη ακολουθία και την ταφή του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου Β΄.

Κατά καιρούς οι σχέσεις της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Κύπρου με το Πατριαρχείο κλυδωνίστηκαν. Κατά τη διάρκεια του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος (1900-1910), επι Κυρίλλου Β΄ (1909-1916) και Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ (του «μεγαλοπρεπούς») οι σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Πατριαρχείου είχαν διακοπεί εντελώς μέχρι τον θάνατο του Ιωακείμ, το 1913.

Ο  Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Σωφρόνιος επισκέφθηκε, ως Αρχιεπίσκοπος Κύπρου δυο φορές την Κωνσταντινούπολη: Το 1870, επικεφαλής «Κυπριακής πρεσβείας» προς την Υψηλή Πύλη και το 1872 (για ένα τετράμηνο) για να πάρει μέρος στη Σύνοδο για το Βουλγαρικό Σχίσμα.

Πριν από τον 20ό αιώνα δύο πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως επισκέφτηκαν στην Κύπρο. Το 1639 εξορίστηκε στην Κύπρο ο Πατριάρχης Παρθένιος Α΄, ο από Αδριανουπόλεως, με καταγωγή από την Ήπειρο. Είχε προηγηθεί η έκπτωσή του από τον οικουμενικό θρόνο.

Πριν τον Παρθένιο Α΄, έφτασε στην Κύπρο το 1524, εν ενεργεία Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Ιερεμίας Α’ , επίσης ηπειρώτης, πρώην μητροπολίτης Σόφιας, καθ’ οδόν για τα Ιεροσόλυμα όπου επιθυμούσε να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους.

Το 1260 διά της επιβολής της Βουλλα Σύπρια στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου, οι σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την Κύπρο περιορίστηκαν σημαντικά λόγω του ότι η Κυπριακή Εκκλησία τέθηκε υπό τον έλεγχο της παπικής εξουσίας.  

Πηγή

Polignosi.com

Mεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια