Καραβοστάσι
Καραβοστάσι- Karavostasi. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Βρίσκεται στη γεωγραφική περιφέρεια της Μόρφου, περί τα 54 χμ. δυτικά της πρωτεύουσας Λευκωσίας. Από την κωμόπολη της Μόρφου, που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του, απέχει περί τα 18 χμ. Μέσα στα διοικητικά όρια του Καραβοστασίου βρίσκονται οι οικισμοί Ποταμός του Κάμπου (περί τα 2 χμ. δυτικά) και Ξερός (περί το 0,5 χμ. ανατολικά).
Το Καραβοστάσι είναι κτισμένο στην πεδιάδα της Μόρφου, σε μέσο υψόμετρο 5 μέτρων. Το καμπίσιο τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο στα ανατολικά από τον Ξερό ποταμό και στα δυτικά από τον ποταμό του Κάμπου.
Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες, οι άμμοι, τα χαλίκια, οι άργιλλοι και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα, ερυθρογαίες και προσχωσιγενή εδάφη.
Το Καραβοστάσι δέχεται μια πολύ χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται γύρω στα 350 χιλιοστόμετρα. Όμως το χωριό βρίσκεται στην περιοχή του μεγαλύτερου και σημαντικότερου υδροφόρου στρώματος της Κύπρου, εκείνου της Δυτικής Μεσαορίας ή Μόρφου. Στην περιοχή έχουν ανορυχθεί αρκετές διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην επέκταση των αρδευόμενων καλλιεργειών στο χωριό. Οι κυριότερες καλλιέργειες στο Καραβοστάσι, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, ήσαν τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια, γκρέιπφρουτ και κιτρόμηλα) και λίγα σιτηρά. Η έκταση των κήπων εσπεριδοειδών ανερχόταν το 1966 στα 49 εκτάρια (366 σκάλες). Η κτηνοτροφία του χωριού περιοριζόταν στην εκτροφή λίγων προβάτων και αιγών.
Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Καραβοστάσι συνδέεται οδικά στα βορειοανατολικά με το χωριό Πεντάγυια (περί τα 6 χμ.) μέσω Ξερού, και στα βορειοδυτικά με το χωριό Κάτω Πύργος (περί τα 15 χμ.) μέσω του Ποταμού του Κάμπου. Συνδέεται επίσης στα νοτιοανατολικά με το χωριό Λεύκα (περί τα 4 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Αμπελικού (περί τα 4 χμ.).
Τα γειτονικά μεταλλεία του Μαυροβουνίου, της Σκουριώτισσας και του Απλικιού, οι μεταλλευτικές εγκαταστάσεις του Ξερού καθώς και το λιμάνι του Καραβοστασίου βοήθησαν, πριν από την τουρκική εισβολή, στην εργοδότηση αρκετού πληθυσμού τόσο από το Καραβοστάσι όσο και από τα γύρω χωριά. Από τα μεταλλεία της περιοχής, το μετάλλευμα μεταφερόταν με σιδηρόδρομο στα εργοστάσια επεξεργασίας στον Ξερό, και στη συνέχεια γινόταν η φόρτωση στα πλοία για εξαγωγή από το λιμάνι του Καραβοστασίου, το οποίο διέθετε όλες τις σύγχρονες εγκαταστάσεις για το σκοπό αυτό.
Βλέπε λήμμα: Μεταλλεία
Το Καραβοστάσι γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις που είναι άμεσα συνδεδεμένες με την αυξομείωση στην παραγωγή και εξαγωγή μεταλλευμάτων από την περιοχή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 38 |
| 1891 | 21 |
| 1901 | 29 |
| 1911 | 81 (62 ο οικισμός και 19 το λιμάνι) |
| 1921 | 142 (131 ο οικισμός και 11 το λιμάνι) |
| 1931 | 395 (305 ο οικισμός και 90 το λιμάνι) |
| 1946 | 1.759 (1.443 Έλληνες, 277 Τούρκοι και 39 άλλων εθνικοτήτων) |
| 1960 | 1.510 (1.111 Έλληνες, 333 Τούρκοι και 66 άλλων εθνικοτήτων) |
| 1973 | 344 (305 Έλληνες και 29 άλλων εθνικοτήτων) |
Κατά την απογραφή του 1960 ο πληθυσμός του Καραβοστασίου συνυπολογιζόταν με τον πληθυσμό του γειτονικού χωριού Ξερός. Από το 1965 και μετά ο πληθυσμός του Καραβοστασίου άρχισε να ελαττώνεται αισθητά, σαν αποτέλεσμα της σημαντικής μείωσης στην παραγωγή και εξαγωγή μεταλλευμάτων, ιδιαίτερα από το μεγάλο σε αποθέματα μεταλλείο του Μαυροβουνίου.
Βλέπε λήμμα: Μαυροβούνι
Ιστορικά στοιχεία
Η περιοχή του Καραβοστασίου εκατοικείτο από την Αρχαιότητα και ήταν πολύ σημαντική. Εκεί βρισκόταν η αρχαία πόλη των Σόλων. Στην τοποθεσία όπου βρίσκεται το χωριό, υφίστατο κατά την Αρχαιότητα το λιμάνι των Σόλων. Στην ίδια τοποθεσία στάθμευαν καράβια και στα νεότερα χρόνια, γι' αυτό και το χωριό ονομάστηκε Καραβοστάσι, που σημαίνει ακριβώς στάση (σταθμός) καραβιών. Κατά τον Τζέφρυ, το λιμάνι του Καραβοστασίου εχρησιμοποιείτο (κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας) από καράβια που στάθμευαν εκεί και φόρτωναν υλικά οικοδομών από τα ερείπια της γειτονικής αρχαίας πόλεως των Σόλων.
Βλέπε λήμμα: Σόλοι
Ο Αθ. Σακελλάριος (Τά Κυπριακά, Α', 1890, σ. 130) ταυτίζει πλήρως τις τοποθεσίες των αρχαίων Σόλων και του Καραβοστασίου, γράφοντας: ...τούς Σόλους, τό νῦν καλούμενον Καραβοστάσι ἤ τήν Παλαιάν Χώραν... και λίγο πιο κάτω, επαναλαμβάνει: ...Ἡ πόλις Σόλοι, νῦν ὡς εἴπομεν Καραβοστάσι ἤ Παλαιά Χώρα καλουμένη...
Η αναφορά του Αθ. Σακελλαρίου ότι στην εποχή του (τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα) το Καραβοστάσι ονομαζόταν και Παλαιά Χώρα, είναι αξιόλογη. Η ονομασία Παλαιά Χώρα υποδηλώνει, ασφαλώς, την ύπαρξη εκεί της αρχαίας πόλης των Σόλων.
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το Καραβοστάσι και η περιοχή του αναφέρεται με την ονομασία ’γιος Αυξίβιος ή ’γιος Ευξίφιος, ενώ μέχρι σήμερα ο τιμώμενος με τον τρόπο αυτό άγιος είναι γνωστός στην περιοχή ως άης Ξίφιος. Πρόκειται για τον αναφερόμενο ως πρώτο επίσκοπο των Σόλων άγιο Αυξίβιο που τιμάται στις 17 Φεβρουαρίου.
Στο Καραβοστάσι εσώζετο μέχρι το 1974 η ερειπωμένη εκκλησία του ’η Ξίφιου.
Ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 709), αναφέρει ότι στο λιμάνι του Αγίου Αυξιβίου, δηλαδή στο Καραβοστάσι, είχε αποβιβαστεί η Ελένη Παλαιολογίνα όταν έφθασε στην Κύπρο από τον Μοριά για να παντρευτεί τον βασιλιά του νησιού Ιωάννη Β': ...Καί τήν Κυριακήν τῆς Τυρινῆς, τῇ β' Φεβραρίου, ,αυμα' Χριστοῦ [=2.2.1441], ἦλθεν ἡ κυρά ἡ Ἑλένη Παλαιολό(γ)ου κόρη τοῦ δεσπότου τοῦ Μοριᾶ, εἰς τόν Ἅγιον Αὐξίβιον...
Ο δρόμος που συνδέει τη Λευκωσία με το Καραβοστάσι συμπληρώθηκε στην αρχή του αιώνα, το 1900, ενώ τον επόμενο χρόνο είχε αρχίσει η κατασκευή του παραλιακού δρόμου από το Καραβοστάσι προς τον Πωμό και την Πόλη Χρυσοχούς. Κατά το 1901 κατασκευάστηκε κι ο δρόμος από το Καραβοστάσι προς τη Λεύκα.
Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές 1963 και Αττίλας επιχείρηση
Η περιοχή βομβαρδίστηκε από την τουρκική πολεμική αεροπορία τον Αύγουστο του 1964, καθώς επίσης και 10 χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής.
Το λιμάνι, που πιο πριν εξυπηρετούσε τα πλοία που φόρτωναν μετάλλευμα από τα γειτονικά μεταλλεία του Μαυροβουνίου και της Σκουριώτισσας, χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους εισβολείς μετά την κατάληψή του, τον Αύγουστο του 1974, ως ναυτικός σταθμός. Οι Τούρκοι κατακτητές παίρνουν αυστηρά μέτρα ασφάλειας στην περιοχή, που είναι στρατιωτική, κι επιτρέπουν τις επισκέψεις ξένων στην περιοχή των αρχαίων Σόλων μόνο ύστερα από αρκετές διατυπώσεις.
Στο πλαίσιο των προσπαθειών τους για αλλοίωση και εξάλειψη των ελληνικών ονομασιών στις κατεχόμενες απ' αυτούς περιοχές της Κύπρου, οι Τούρκοι μετονόμασαν το Καραβοστάσι σε Gemikonagi, ονομασία που σημαίνει ό,τι και η ελληνική, δηλαδή, σταθμός καραβιών.
Βλέπε επίσης λήμμα Ξερός
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
