Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το λοιμοκαθαρτήριο (απολυμαντήριο) λειτούργησε στην περιοχή Λάρνακας το 1835 επί Οθωμανοκρατίας. Ηταν ένα υποτυπώδες νοσοκομείο για πρόληψη κυρίως επιδημιών και λοιμωδών νόσων που έφταναν στην Κύπρο μέσω του Λιμανιού της Λάρνακας. Λειτουργούσε κυρίως μέσω της πρόληψης στη μετάδοση ασθενειών.  Σε αυτό έμπαιναν καραντίνα ναυτικοί και άλλοι επισκέπτες που έφταναν στη Λάρνακα και διαπιστώνονταν ως φορείς κάποιας επιδημίας.

Την ίδια περίοδο λειτούργησε μια παρόμοια κλινική εξωτερικών ασθενών στο μοναστήρι των καλογραιών του Αγίου Ιωσήφ το 1835 στη Λάρνακα. Ηταν τα πρώτα υποτυπώδη νοσοκομεία που λειτουργούσαν στην Κύπρο.  Προσέφεραν στοιχειώδεις μόνο υπηρεσίες, αρχικά μόνο για εξωτερικούς ασθενείς. Η Μονή Αγίου Ιωσήφ στη συνέχεια επεκτάθηκε και δεχόταν, σε μια αίθουσα που διέθετε, κι αλλοδαπούς ασθενείς — κυρίως ναυτικούς. Στην πορεία λειτούργησαν και άλλα λοιμοκαθαρτήρια στην Κύπρο. Το πρώτο κρατικό νοσοκομείο λειτούργησε στη Λάρνακα το 1879, δηλαδή αμέσως μετά την αγγλική κατάληψη της Κύπρου.

Το λοιμοκαθαρτήριο  

Το λοιμοκαθαρτήριο (λαζαρέτο) της Λάρνακας, κρίθηκε αναγκαίο από το φόβο της εισαγωγής στην Κύπρο, μέσω του λιμανιού της Λάρνακας, διαφόρων επιδημικών ασθενειών που μάστιζαν τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Το φαινόμενο αυτό, οδήγησε στην άσκηση πολλών πιέσεων προς τις Οθωμανικές  αρχές για ίδρυση λοιμοκαθαρτηρίου. Μάλιστα μετά την επιδημία πανώλους στις αρχές του αιώνα, οπότε είχαν πεθάνει 343 άτομα στη Λευκωσία και 354 στη Λάρνακα, οι πιέσεις αυξήθηκαν κι εξεδόθη σουλτανικό φιρμάνι που διέτασσε τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών και την πρόληψη εισαγωγής επιδημικών ασθενειών. Κατά τον τότε Γάλλο πρόξενο Ρεμπώ (Reybaud), οι Οθωμανικές  αρχές δεν βοήθησαν πολύ στην ίδρυση του λοιμοκαθαρτηρίου επειδή είχαν οικονομικά οφέλη επί της κληρονομιάς νεκρών προσώπων.

Ένα πρόχειρο λοιμοκαθαρτήριο λειτούργησε περιστασιακά κατά τον 18ο αιώνα στην περιοχή της Αλυκής, δηλαδή μακριά από την πόλη της Λάρνακας και την παραλιακή οικιστική λωρίδα της Σκάλας. Όμως οι συχνές επιδημίες και η αύξηση του πληθυσμού επέβαλλαν τη δημιουργία μόνιμου λοιμοκαθαρτηρίου (“Λαζαρέτου” ―ή “Καραντίνας” όπως αργότερα ήταν γνωστό).

Το λοιμοκαθαρτήριο ιδρύθηκε με ιδιωτικές, κυρίως, εισφορές και ο τότε Τούρκος κυβερνήτης Χατζή Σαΐντ Αχμέτ παραχώρησε το μικρό κάστρο της πόλης για να χρησιμοποιείται ως λαζαρέττο, πρώτος δε γιατρός που το διηύθυνε ήταν ο Παύλος Βαλσαμάκης.

Αργότερα, επί σουλτάνου Αβδούλ Μετζίτ, το 1845 μεταφέρθηκε σε ειδικές εγκαταστάσεις σαράντα δωματίων, με βοηθητικούς χωρους και αποθήκες, σε ανατολικότερο σημείο κοντά στην παραλία, όπου, λίγο πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κτίστηκε ο σημερινός κεντρικός Αστυνομικός σταθμός της Λάρνακας.

Οι γιατροί , από τη λειτουργία στη Λάρνακα  του Λαζαρέτου  το 1835 μέχρι το 1931 που μεταφέρθηκε  στο χώρο που είναι  σήμερα η Αστυνομική διεύθυνση Λάρνακας   ήταν οι Παύλος Βαλσαμάκης, Παναγής Αγγελάτος, Ιωσήφ Φόπλαντ, Giuzeppe Bottalico, Brachetti, o Δήμαρχος Frederic  C.Heidenstam,  Αντώνης Τσέπης,  Ηλίας Μαλλιώτης , Νικόλαος Ιατρίδης, Κωνσταντίνος Μακρίδης και Νεοκλής Κυριαζής.  Ο κυβερνητικός γιατρός της περιόδου 1921-1929 ήταν ο Νικόλαος  Ιατρίδης.

Ο γιατρός Foblant

Το 1839 κατέφθασε για μόνιμη εγκατάσταση στη Λάρνακα ο Γάλλος γιατρός Joseph Irenee Foblant. Στην Κύπρο ήρθε ως απεσταλμένος του Γαλλικού κράτους για την αντιμετώπιση των σοβαρών ασθενειών που μάστιζαν τότε τον τόπο. Πέντε χρόνια μετά, η Γαλλία έστειλε τις πρώτες τέσσερις νοσοκόμες του τάγματος του Αγίου Ιωσήφ, για ιατρική περίθαλψη του πληθυσμού, αλλά και για να στελεχώσουν τη Μονή του Αγίου Ιωσήφ που ξεκίνησε να χτίζεται το 1846 και αποπερατώθηκε το 1848, ύστερα από γενναίες επιχορηγήσεις του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’.

Ο Joseph Irenee Foblant γεννήθηκε το 1805 στην πόλη Bulle της Γαλλίας. Σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο του Παρισιού. Όταν ήρθε στη Λάρνακα διορίστηκε υπεύθυνος του λοιμοκαθαρτηρίου [καραντίνα], που στεγαζόταν στο Κάστρο της πόλης κοντά στο λιμάνι. Διέμενε στο σπίτι που στέγαζε μέχρι πρόσφατα το «Λάρνακα Κλαμπ», που ήταν ιδιοκτησία του Jacometto Mattei.

Επί 22 χρόνια, ο Foblant πρόσφερε καθημερινά τις ιατρικές του υπηρεσίες αφιλοκερδώς στο υγιειονομικό κέντρο των Καλογραιών στη Μονή του Αγίου Ιωσήφ. Στις κατ΄οίκον επισκέψεις του σε φτωχούς ασθενείς, όχι μόνο δεν πληρωνόταν από αυτούς, αλλά άφηνε χρήματα κάτω από τα μαξιλάριά τους, τα οποία εύρισκαν μετά την αναχώρησή του. Μαζί του μια αξιοθαύμαστη μοναχή η Σόφη Γκαμπόν η οποία εργάστηκε στο νοσοκομείο αυτό από το 1871 μέχρι το 1894 περιθάλποντας χιλιάδες ασθενείς.

Εκτός από την ιατρική αρωγή προς τους πάσχοντας, ο Foblant, έσωσε την πόλη από βέβαιη καταστροφή, όταν ένα βράδυ του Νιόβρη του 1856, η Λάρνακα ξύπνησε από μια εκκωφαντική έκρηξη, που προκλήθηκε από πυρκαγιά σε αποθήκη πυρομαχικών κοντά στο Κάστρο. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν τρεις φρουροί και πέντε φυλακισμένοι [το Κάστρο λειτουργούσε και ως φυλακή]. Από τη φωτιά καταστράφηκαν πολλά σπίτια της περιοχής.

Βλέπε λήμμα: Σανατόριο

Ο Foblant, παρά τον πανικό που προκλήθηκε, κατάφερε με τη βοήθεια εθελοντών ριψοκινδυνεύοντας για πέντε μέρες, να απομακρύνει τα πυρομαχικά που βρίσκονταν σε διπλανή αποθήκη. Οι κάτοικοι της Λάρνακας, Έλληνες και Τούρκοι, εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους σε κοινή συγκέντρωση και με κοινό ευχαριστήριο έγγραφο, εξύμνησαν τον ηρωϊσμό του Γάλλου γιατρού.

Πέθανε το 1864. Την ημέρα της κηδείας, σύσσωμος ο λαός της Λάρνακας τον αποχαιρέτησε μέσα σε κλίμα μεγάλου πένθους και απέραντης ευγνωμοσύνης. Ο τάφος του βρίσκεται στο Καθολικό κοιμητήριο της πόλης.

Ο γιατρός Κυριαζής

Ο Νεοκλής Κυριαζής εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα το 1904. Παντρεύτηκε την Μαρία Α. Τσέπη, κόρη του Υδραίου γιατρού και αγωνιστή των επαναστάσεων στην Κρήτη, Αντωνίου Τσέπη. Η Μαρία ήταν γόνος της πλούσιας Σκαλιώτικης  οικογένειας Πιερίδη. Απέκτησαν πέντε παιδία: την Μαρίτσα, την Λούλλα, τον Γιάγκο, τον Κώστα και το γνωστό συνταξιούχο φαρμακοποιό της πόλης μας, Κόκο Κυριαζή.

Ήταν από τους πρώτους γιατρούς στη Λάρνακα με το ιατρείο του να στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό σπίτι κοντά στον Άγιο Λάζαρο. Αφιλοκερδής με τους φτωχούς και τους μαθητές της πόλης, ο παθολόγος Κυριαζής ασκούσε με επιτυχία κάθε δυνατή ιατρική πράξη. Διετέλεσε δημοτικός γιατρός από το 1917 έως το 1925 και διευθυντής του λοιμοκαθαρτήριου [καραντίνα]. Συνέβαλε αποφασιστικά στην καταπολέμηση της πανώλης, που  είχε πλήξει αρχές του 20ού αιώνα την επαρχία.

Το πιστοποιητικό 

Η Κατερίνα Χατζημιχαήλ έφθασε στην Κύπρο πρόσφυγας, μαζί με τα πέντε παιδιά της, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Η Βρετανική διοίκηση επέβαλλε στους πρόσφυγες υποχρεωτική καραντίνα στο λοιμοκαθαρτήριο της Λάρνακας για την οποία μάλιστα τους χρέωνε.

Το πιστοποιητικό εκδόθηκε 6 χρόνια αργότερα όταν η Κατερίνα χρειάστηκε να ταξιδέψει στην Ελλάδα για να πάρει την αποζημίωση που προνοούσε η συνθήκη της Λωζάνης.

Αλλα Λοιμοκαθαρτήρια

Το πρώτο λοιμοκαθαρτήριο της Λάρνακας ακολούθησαν και άλλα στην Κύπρο. Εκτός από τα μεγάλα λιμάνια λειτουργούσαν ευκαιριακά και σε άλλες περιοχές του νησιού, όπως τη Δεκέλεια και το μοναστήρι της Αχειροποιήτου, στη Λάμπουσα. Πολλοί πρόσφυγες διωγμένοι από τους Οθωμανούς  (Αρμένιοι και Έλληνες Μικρασιάτες) που έφτασαν στην Κύπρο σε διάφορες περιόδους από το 1896 μέχρι το 1922, «φιλοξενούνταν» υποχρεωτικά στα λοιμοκαθαρτήρια για αρκετές μέρες. Το ίδιο έγινε και με τους χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες από τα νησιά του Ν.Α. Αιγαίου που κατέφυγαν στην Κύπρο  το 1941-1942 για να γλυτώσουν από τον λιμό της χιτλερικής κατοχής, αλλά και τους εκατοντάδες Κυπρίους των Αθηνών, που μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας και τα Δεκεμβριανά, επέστρεψαν στην Κύπρο, εξαντλημένοι από τα κατοχικά δεινά, στις αρχές του 1945.

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Φίλοι της Λάρνακας. Μια συνταγή απ τα παλιά 
3. Πανεπιστήμιο Κύπρου: https://apsida.cut.ac.cy/items/show/48042
4. Ιατρικό Μουσείο Κυριαζή στη Λάρνακα
5. LarnacaOnline: Η καραντίνα της Σκάλας 
6. ΚΥΣΥΝΟΞ: Η Σόφη Γκαπόν
7. Πέτρος Παπαπολυβίου: Από την ιστορία των επιδημιών στην Κύπρο
8. Κίτιον -Λάρνακα -Σκάλα: Ο Γάλλος γιατρός Foblant της Λάρνακας