Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

 Αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Πάφου, στη γεωγραφική περιφέρεια των Αμπελοχωριών, περί τα 14 χμ. βορειοανατολικά της πόλης Πάφου. Το χωριό είναι γνωστό και με την περίεργη ονομασία Επισκοπή του Μωρού Νερού. Είναι κτισμένο στη δυτική όχθη του ποταμού της Έζουσας, σε μέσο υψόμετρο 190 μέτρων. Το ανάγλυφο είναι διαμελισμένο από τους παραποτάμους και τα ρυάκια του ποταμού αυτού.

Από γεωλογικής απόψεως, η Επισκοπή είναι κτισμένη πάνω στις αλλουβιακές αποθέσεις, τις μάργες, τις κρητίδες, τις μαργαϊκές κρητίδες, τους αργίλλους, τους σερπεντινίτες και τις αποθέσεις του σχηματισμού Μαμωνιών. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν κυρίως ασβεστούχα εδάφη και μαμώνια.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 550 χιλιοστόμετρα. Οι κυριότερες καλλιέργειες είναι τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι αμυγδαλιές, τα λαχανικά και λίγα εσπεριδοειδή. Καλλιεργούνται επίσης λίγα όσπρια, χαρουπιές, πιστακιές και χρυσομηλιές.

Η Επισκοπή ανήκει στην κατηγορία των αμπελοχωριών που η έκταση των αμπελώνων τους είναι μεταξύ 20% και 40% της ολικής διοικητικής τους έκτασης. Στο χωριό εκτρέφονται επίσης λίγα πρόβατα και αρκετές κατσίκες, χωρίς όμως η κτηνοτροφία να θεωρείται ανεπτυγμένη.

Στους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953 που έπληξαν την επαρχία Πάφου, η Επισκοπή έπαθε σοβαρές ζημιές, κυρίως εξαιτίας των κατολισθήσεων που έγιναν. Ένα μεγάλο μέρος του οικισμού στα βόρεια, εγκαταλείφθηκε και οι κάτοικοι μεταστεγάστηκαν σε ασφαλέστερο μέρος, νοτιότερα, κοντά στον κύριο δρόμο προς την Πάφο. Καταστρεπτικές κατολισθήσεις έγιναν και μεταξύ των ετών 1961 και 1969, ύστερα από καταρρακτώδεις βροχές.

Οδικά, η Επισκοπή συνδέεται με την πόλη της Πάφου με δρόμο που περνά δίπλα από τα χωριά Κονιά και Μαραθούντα. Επίσης συνδέεται με το χωριό Καλλέπεια, που βρίσκεται 8 χμ. περίπου βορειοδυτικά.

Η Επισκοπή γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το χωριό ήταν γνωστό με το ίδιο όνομα από την εποχή της Φραγκοκρατίας, επειδή επί ημερών του βασιλιά Ιακώβου Β' (1460-1473) ο Ορθόδοξος επίσκοπος Πάφου εγκαταστάθηκε εκεί, μεταφέροντας και την έδρα του από την Πόλη Χρυσοχούς όπου είχε μεταφερθεί από το 1222 εξαιτίας των διώξεων των Ορθοδόξων από τους Λατίνους. Συνεπώς το χωριό οφείλει την ονομασία του στο γεγονός ότι υπήρξε έδρα επισκόπου. Πιο πριν, αναφέρεται ότι ονομαζόταν Κώμη. Από την Επισκοπή, η έδρα μετεφέρθη ξανά στην Πάφο μετά την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου (1570/71) και την φυγή των Λατίνων.

Σύμφωνα προς τον ντε Μας Λατρί, η Piscopi Cordechu υπαγόταν, κατά την τελευταία περίοδο της Φραγκοκρατίας, στη διοικητική περιφέρεια του εμπαλή (bailliage) της Αχέλειας.

Ο άγιος Ιλαρίων ο μέγας (μνημονεύεται στις 21 Οκτωβρίου σύμφωνα προς το Συναξάριον της Κωνσταντινουπόλεως), είχε έλθει στην Κύπρο από τη Σικελία διά τήν τῶν ἀνθρώπων ἐνόχλησιν κατά τον Ιερώνυμο, μαζί με τον μαθητή του Ησύχιο. Ο άγιος Ιλαρίων (δεν έχει σχέση με τους δυο άλλους αγίους με το ίδιο όνομα που αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς) ασκήτευσε σε βραχώδη τοποθεσία πάνω από το χωριό Επισκοπή, όπου και πέθανε το 371 μ.Χ. Στην τοποθεσία αυτή σώζεται μέχρι σήμερα το ασκητήριο του, που είχε λειτουργήσει κάποτε και ως μοναστήρι. Το ασκητήριό του αγίου Ιλαρίωνος δοκίμασε να βρει ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γεννάδιος (ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο το 458 μ.Χ.), που είχε έλθει στην Κύπρο. Ο Γεννάδιος περιπλανήθηκε όμως στην άγρια περιοχή, έχασε το δρόμο του και πέθανε από το κρύο. Ετάφη στην Πάφο και περιλαμβάνεται μεταξύ των αγίων που πέθαναν κι ετάφησαν στην Κύπρο. Τα κατάλοιπα του μοναστηριού αποτελούν σήμερα περιουσία της μητροπόλεως Πάφου. Ο Τζέφρυ μνημονεύει και εκκλησία αφιερωμένη στον αρχάγγελο Μιχαήλ.

Ο Σωζόμενος γράφει, στην Ἱστορία του, ότι ο άγιος Ιλαρίων ασκήτευσε σε περιοχή της Πάφου που ονομαζόταν Χάρβυρις (ίσως Χάρυβδις σωστότερα, κατά τον Κ. Χατζηιωάννου, ΑΚΕΠ, Ε', αρ. 173). Μέχρι σήμερα, στην περιοχή του ασκητηρίου (που λέγεται Μούττη τ' άη Λαρκού [=κορφή του αγίου Ιλαρίωνος]) υπάρχει σπηλιά που ονομάζεται Χάραβτι, ίσως παρεφθαρμένος τύπος της αρχαίας ονομασίας Χάρυβδις.

Το χωριό είναι κτισμένο σε απότομη σχετικά πλαγιά, κι αντικρίζει την όμορφη κοιλάδα του ποταμού της Έζουσας. Τα περισσότερα από τα λιτά σπίτια του χωριού είναι κτισμένα με το τοπικό πέτρωμα. Στην περιοχή υπάρχουν εντυπωσιακοί κατακόρυφοι βράχοι που προσδίδουν αγριάδα αλλά και μεγαλοπρέπεια στο τοπίο.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια