Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η ιστορία της Κύπρου ξεκινά από τη  λιθίνη εποχή, όταν το νησί κατοικείται από ανθρώπους οι οποίοι ήρθαν από τις ακτές της Μικράς Ασίας. Οι χρόνοι αυτοί ονομάζονται Προϊστορικοί διότι δεν υπάρχουν γραπτά μνημεία.

Η Προϊστορία χωρίζεται σε τρεις επιμέρους εποχές, ανάλογα με το υλικό για κατασκευή εργαλίων στη Λίθινη Εποχή την Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου ή Γεωμετρική Εποχή. Στην Κύπρο, τα πρώτα σημάδια ανθρώπινης παρουσίας χρονολογούνται στη Λίθινη εποχή, το 10 000 π.Χ.

Η Λίθινη Εποχή είναι η εποχή κατά τη διάρκεια της οποίας ο άνθρωπος χρησιμοποίησε λίθινα εργαλεία και εκτείνεται από 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας έως το 3.300 π.Χ., το τέλος δηλαδή της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων. Διαιρείται στην Παλαιολιθική περίοδο  (2,5εκ π.Χ. - 10.000 π.Χ.), στη Μεσολιθική  (10.000 π.Χ. - 8.000 π.Χ.) και τη Νεολιθική (8.000 π.Χ. - 3.300 π.Χ.). Η δε νεολιθική εποχή χωρίζεται με τη σειρά της στην Ακεραμική (δηλαδή πριν τη χρήση κεραμικών), κεραμική και χαλκολιθική εποχή. Στη νεολιθική εποχή, ο άνθρωπος ασχολείται για πρώτη φορά με την καλλιέργεια Γης καθώς και εξημερώνει ζώα.  Οι κυριότεροι κυπριακοί συνοικισμοί αυτής της περιόδου είναι αυτοί της Χοιροκοιτίας, του  Αποστόλου Ανδρέα - Κάστρος, Κάβο Γκρέκο, Τρουλλί, Πέτρα του Λιμνίτη, Καλαβασός – Τέντα, Καταλιόντας).

Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της κυπριακής λίθινης εποχής είναι η ύπαρξη πηγαδιών για άντληση νερού, και χρονολογούνται περί το 10000 π.Χ., από τα αρχαιότερα πηγάδια που έχουνε βρεθεί.

Ο άνθρωπος πρωτοήρθε στην Κύπρο δια θαλάσσης, αφού οι ακτές της Κύπρου είναι ορατές από τη Μικρά Ασία. Με την εδώ παρουσία του εμφανίζονται για πρώτη φορά οστά κατοικίδιων ζώων, που μαρτυρά ότι δεν προϋπήρχαν, ενώ ζώα τα οποία ενδημούσαν στην Κύπρο μέχρι τότε εξαφανίστηκαν.

Μεσολιθική Εποχή

Τα πρώτα Ευρήματα ανθρώπινης Παρουσίας εντοπίζονται στο νησί στην περιοχή Αετόκρεμμοι, στο Ακρωτήρι Λεμεσού και χρονολογούνται περί το 10000 π.Χ. Εκεί, βρέθηκαν τα τελεύταία υπολλείματα οστών από πυγμαίους ελέφαντες (Elephas cypriotes) και  νάνους ιπποπάταμους (Hippopotamus minor). Τα οστά που βρέθηκαν ανήκαν στους νάνους ιπποπόταμους, σε ψάρια και αγριόγαλους ενώ υπήρχαν και ίχνη φωτιάς. Η εξαφάνιση των ιπποποτάμων και ελέφαντων της Κύπρου, συμπίπτει με την εμφάνιση των πρώτων ανθρώπων. Οι κάτοικοι φαίνεται να είναι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες.

Ακεραμική Νεολιθική Εποχή

Την ακεραμική νεολιθική Εποχή, έχουμε την εμφάνιση νέων οικισμών. Κυριότερος είναι ο οικισμός της Χοιροκοιτίας  ο οποίος χρονονολογείται στο 7000 π.Χ. Ωστόσο έχουνε βρεθεί και άλλοι, μικρότεροι νεολιθικοί οικισμοί όπως τον οικισμό στην Καλαβασό, τον Σιυλουρόκαμπο, στην  Παρεκκλησιά Λεμεσού , ενώ ίχνη ανθρώπινης παρουσίας που χρονολογούνται από το 8600-8200 π.Χ., έχουν βρεθεί στην περιοχή Μυλούθκια, Κισσόνεργα στην Πάφο.

Οι κάτοικοι ήταν πλέον αγρότες, αλλά δεν χρησιμοποιούσανε κεραμικά. (ακεραμική Νεολιθική περίοδος). Είχανε σκύλους, πρόβατα κατσίκες και χοίρους. Έφεραν στο νησί άγρια ζώα όπως την Αλεπού (Vulpes vulpes), το αγρινό και ελάφι (Dama mesopotamica- ελάφι το οποίο εξαλήφθηκε από την Κύπρο τον 19ο αιώνα μ.Χ.). Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν σιτάρι.

Χοιροκοιτία

Ο οικισμός είναι κτισμένος στην απότομη πλαγιά ενός λόφου που βρίσκεται στη δυτική όχθη του ποταμού Μαρωνίου, σε απόσταση 6 χλμ. από τη θάλασσα. Στα δυτικά, όπου ο οικισμός δεν είναι φυσικά οχυρωμένος, ανεγέρθηκε ένας πλατύς τοίχος περίφραξης. Το κτίσιμό του προϋποθέτει συλλογική προσπάθεια, γεγονός που υπονοεί σύνθετη κοινωνική οργάνωση. Υπολογίζεται πως κατοικούσαν 5.000 άνθρωποι στη Χοιροκοιτία.

Από τον οικισμό της Χοιροκοιτίας μπορούν να βγούν συμπεράσματα για την αρχιτεκτονική, τα ταφικά έθιμα και τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων. Τα σπίτια της Χοιροκοιτίας ήταν στα θεμέλια και στα κατώτερα μέρη χρησιμοποιήθηκαν λιθάρια (πέτρες) του ποταμού, ενώ στα ανώτερα ελαφρότερα υλικά, όπως πηλός και πλιθάρια. Τη στέγη αποτελούσαν οριζόντια δοκάρια, πάνω στα οποία υπήρχαν καλάμια και κλαδιά, καλυμμένα με πηλό. Στο μέσο της οικίας υπήρχε εστία για το μαγείρεμα, το φωτισμό και τη θέρμανση. 

Οι νεκροί ενταφιάζονταν σε λάκκους σκαμμένους στο εσωτερικό των κατοικιών.  Υπήρχε και το φαινόμενο της νεκροφοβίας. Οταν έθαφαν τους νεκρούς τοποθετούσαν στο στήθος τους ένα μεγάλο λιθάρι για να μην μπορέσει ο νεκρός να σηκωθεί, όπως πίστευαν. Οι τάφοι ήταν ατομικοί και οι νεκροί ενταφιάζονταν με το σώμα πλαγιασμένο, συνήθως στη δεξιά πλευρά. Σε αρκετές περιπτώσεις συνοδεύονται από αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως λίθινα αγγεία και περιδέραια φτιαγμένα από θαλάσσια όστρακα και λίθινες χάντρες. Ίσως αυτό να είναι ένδειξη μιας μορφής αρχαίας θρησκείας, της προγονολατρείας. Όπως συμπεραίνουμε από τους σκελετούς τάφων της Χοιροκοιτίας,οι κάτοικοι είχαν ύψος 1,60μ. περίπου οι άντρες και 1,50μ. οι γυναίκες ενώ πέθαιναν σε ηλικία 25-40 χρόνων.

Διατροφή

Οι διατροφικές ανάγκες των κατοίκων καλύπτονταν από την κτηνοτροφία, το κυνήγι, τη γεωργία και τη συλλογή άγριων καρπών. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν φτιαγμένα από λίθο και οστά. Έχουν βρεθεί επίσης πολλά λίθινα σκεύη και ειδώλια που παριστάνουν κυρίως ανθρώπινες μορφές. Στον συνοικισμό στο Δάλι – Αγρίδι επικρατούσε μεικτή οικονομία καλλιέργειας της γης στην κοιλάδα του ποταμού Γιαλιά που αρδευόταν από τα νερά του, και κτηνοτροφία κοπαδιών από πρόβατα, αίγες και χοίρους και κυνήγι άγριων ελαφιών. Στον Άγιο Επίκτητο -   Βρυσί βρέθηκαν ίχνη σιταριού, κριθαριού, φακής, σταφυλιών και ελιών, βοσκής κοπαδιών, εκτροφής χοίρων και συλλογής θαλάσσιων οστράκων, καθώς και «βιομηχανικής» δραστηριότητας στα πατώματα των σπιτιών και έξω απ' αυτά. Γεωργοί, βοσκοί και κυνηγοί ήσαν οι κάτοικοι του συνοικισμού Φιλιά - Δράκος, ενώ στη Σωτήρα - Tεππέ η αγροτική οικονομία ήταν όμοια προς εκείνη του Αγίου Επικτήτου - Βρυσί, και τα σπίτια κυκλικά, ωοειδή, ημισεληνόσχημα ή ανώμαλα όπως εκεί, με χωρίσματα σε μερικά για ειδικές εργασίες των ενοίκων.

Ο αρχαιολογικός χώρος ανακαλύφθηκε το 1934 από τον Δρ. Πορφύριο Δίκαιο, διευθυντή του Κυπριακού Τμήματος Αρχαιοτήτων, πραγματοποιώντας έξι ανασκαφές μεταξύ του 1934 και του 1946.

Κεραμική Νεολιθική Εποχή

Η ακεραμική περίοδος έλειξε μάλλον απότομα περι το 6000 π.Χ., και μετά από ένα κενό 1500 χρόνων, εμφανίζεται η δεύτερη νεολιθική περίοδος, η Νεολιθική Β' ή κεραμική νεολιθική εποχή.

Οικισμοί βρίσκονται στο χωριό  Σωτήρα , στο χωριό Τρούλλοι  και στον Άγιο Επίκτητο. Στον Άγιο Επίκτητο οι κατοικίες είναι υπόγειες και με τοίχους από πέτρα. Στους Τρούλλους και στον οικισμό της Σωτήρας τα δωμάτια των κατοικιών είναι είναι ορθογώνια με στρογγυλεμένες γωνίες. Η κεραμική της φάσης αυτής είναι μονόχρωμη και ομοιάζει με εκείνη της Κιλικίας (Μεσίνα) και του Λιβάνου (Rash Shamra). Τα ειδώλια της περιόδου είναι από πέτρα και σχηματοποιημένα, επικρατεί η χτενιστή κεραμική. Οι οικονομία της περιόδου είναι μικτή με την επιπλέον καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού, ενώ η θήρευση του ελαφιού αποτελεί βασική πηγή κρέατος.