Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πυργά- Pyrga. Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 25 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Λάρνακας.

 

Τα Πυργά είναι κτισμένα σε μέσο υψόμετρο 270 μέτρων και περιβάλλονται από ήπιους αποστρογγυλωμένους λόφους λαβών. Στα βόρεια του χωριού, στην τοποθεσία Πίπης, το υψόμετρο φθάνει τα 472 μέτρα και στα νότιά του, στην τοποθεσία Ευγαλή, τα 450 μέτρα. Το ψηλότερο ωστόσο σημείο του χωριού είναι η κορφή του Σταυροβουνίου (688 μέτρα) που βρίσκεται περί τα 4,5 χιλιόμετρα νότια του χωριού. Πάνω στην κορφή αυτή βρίσκεται κτισμένο το ομώνυμο μοναστήρι. Το τοπίο των Πυργών είναι διαμελισμένο από τα ποτάμια δίκτυα του Πούζη και του Τρέμιθου.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες και οι διαβάσες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα, πυριτιούχα και ασβεστούχα εδάφη.

 

Τα Πυργά δέχονται μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 430 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνται τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, τα εσπεριδοειδή, οι ελιές, οι χαρουπιές, τα λαχανικά και λίγα όσπρια (κυρίως λουβιά).

 

Υπάρχουν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από πλούσια και ποικίλη φυσική βλάστηση με κυρίαρχα είδη τα πεύκα, τις μαζιές, τις σπαλαδκιές, τις σχινιές και το θυμάρι. Το μεγαλύτερο τμήμα του κρατικού δάσους Σταυροβουνίου, στα νότια του χωριού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

 

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Πυργά συνδέονται στα δυτικά με το χωριό Κόρνος (περί τα 3,5 χμ.) και στα βορειοανατολικά με το χωριό Αγία Άννα (περί τα 6,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Λάρνακας. Από το γειτονικό χωριό Ψευδάς που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του απέχει περί τα 5 χιλιόμετρα.

 

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	202
1891	196
1901	182
1911	199
1921	224
1931	223 (136 Ελληνοκύπριοι και 87 Τουρκοκύπριοι)
1946	396 (298 Ελληνοκύπριοι και 98 Τουρκοκύπριοι)
1960	381 (273 Ελληνοκύπριοι και 108 Τουρκοκύπριοι)
1973	281 (όλοι Ελληνοκύπριοι)
1976	363
1982	358
1992	382
2001	572
2011	812
2021	871

 

Μετά την τουρκοκυπριακή ανταρσία οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι των Πυργών εγκατέλειψαν το χωριό τους και μετακινήθηκαν σε γειτονικά αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, στο πλαίσιο οδηγιών της Άγκυρας για δημιουργία στην Κύπρο ισχυρών τουρκοκυπριακών θυλάκων. Στις επίσημες απογραφές πληθυσμού των ετών 1946 και 1960, στον πληθυσμό των Πυργών περιελήφθησαν και οι ένοικοι του μοναστηριού Σταυροβουνίου, ενώ στις απογραφές του 1982, 1992 και 2001 περιελήφθησαν τόσο οι ένοικοι του μοναστηριού Σταυροβουνίου όσο και εκείνοι του μοναστηριού Αγίας Βαρβάρας. Τα δυο αυτά μοναστήρια βρίσκονται στα νότια του χωριού και περιλαμβάνονται στα διοικητικό του όρια.

 

Ο αρχικός πυρήνας του οικισμού, που συγκεντρώνει τα μικρά παραδοσιακά σπίτια κτισμένα με πλιθάρι ή με καστανόχρωμες λάβες, συνεχώς εγκαταλείπεται. Αρκετά σύγχρονα σπίτια και εξοχικές κατοικίες οικοδομούνται στην περιφέρεια του οικισμού, ιδιαίτερα στις κορφές και τις πλαγιές των λόφων. Φαίνεται πως το καταπράσινο τοπίο των Πυργών επισημάνθηκε πολύ νωρίς, γιατί αρκετοί κάτοικοι της Λάρνακας και της Λευκωσίας βρήκαν εδώ ικανοποιητικό χώρο για τα εξοχικά τους σπίτια.

 

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Η ονομασία του, όπως και του άλλου ομώνυμου χωριού της επαρχίας Αμμοχώστου, παραπέμπει στα Βυζαντινά χρόνια.

 

Το χωριό αναφέρει ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 674) ως Πυρία (τα). Το αναφέρει ως τόπο στάθμευσης του στρατεύματος του βασιλιά της Κύπρου Ιανού το 1426, όταν αυτός βάδιζε κατά των Μαμελούκων που είχαν εισβάλει στην Κύπρο, τους οποίους αντιμετώπισε ανεπιτυχώς στη Χοιροκοιτία, όπου και ηττήθηκε. Ο Μαχαιράς, που συμμετείχε στην εκστρατεία αυτή του Ιανού ως προμηθευτής κρασιού για το στράτευμα, ομιλεί στην περίπτωση αυτή σε πρώτο πρόσωπο: ... καί ἐπήγαμεν ὡς τά Πυρία, καί ἐκοιμήθημαν εἰς τούς κάμπους...

 

Βλέπε λήμμα: Χοιροκοιτίας μάχη

 

Σημαντικό μεσαιωνικό μνημείο του χωριού είναι σωζόμενη μικρή εκκλησία που, σύμφωνα προς την τοπική παράδοση, είναι αφιερωμένη στην αγία Αικατερίνη. Η εκκλησία αυτή (του τέλους του 14ου αιώνα) είναι γνωστότερη ως Βασιλικό παρεκκλήσι.

 

Βλέπε λήμμα: Βασιλικό παρεκκλήσια Αγίας Αικατερίνης

 

 

Η παλαιά κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην αγία Μαρίνα. Είναι αξιόλογο οικοδόμημα του 14ου/15ου αιώνα.

 

Βλέπε λήμμα: Αγία Μαρίνα 

 

Δίπλα στο Βασιλικό παρεκκλήσι κτίστηκε πρόσφατα μεγάλη κακόγουστη και χωρίς ενδιαφέρον εκκλησία.

 

Περί τα 8 χμ. προς τα νοτιοανατολικά του χωριού βρίσκεται το ερειπωμένο λατινικό μοναστήρι της Στάζουσας, αφιερωμένο στην Παναγία, είναι όμως πλησιέστερα προς το χωριό Κλαυδιά.

 

Το τζαμί του χωριού δεν είναι τόσο παλαιό (είναι ηλικίας περίπου 170 χρόνων), όμως ο δυτικός του τοίχος φαίνεται ότι ανήκε σε μεσαιωνικό οικοδόμημα. Οι Τούρκοι κάτοικοι του χωριού το ονόμαζαν Camliber.

 

Τοπωνύμ.: Πυργά ή Πυρκά (η/τα). Ονομασία που προήλθε από τη λέξη πυρρόν (το), που σημαίνει κόκκινο, εξ αιτίας του χρώματος των εδαφών της περιοχής Συνεπώς Πυρκά (η) σημαίνει κόκκινη γη, και Πυρκά (τα) σημαίνει κοκκινοχώματα. Από την ίδια λέξη, και για τον ίδιο λόγο, σχηματίστηκαν κι άλλες ονομασίες στην Κύπρο, όπως του χωριού Πυρόι (το) και του δάσους Πυρόγια (και των δύο η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις πυρρός και γη).

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια