Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Καλογραία- Kalograia. Χωριό της επαρχίας Κερύνειας, στη γεωγραφική περιφέρεια του Πενταδάκτυλου, περί τα 32 χμ. ανατολικά της πόλης της Κερύνειας, κατεχόμενο από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής. Τα διοικητικά σύνορα του χωριού εκτείνονται από τον Πενταδάκτυλο μέχρι τη θάλασσα.

Η Καλογραία είναι κτισμένη στους βόρειους πρόποδες του Πενταδάκτυλου, σε μέσο υψόμετρο 140 μέτρων. Το ανάγλυφο είναι διαμελισμένο από πολλά μικρά ρυάκια που πηγάζουν νοτιότερα, από την κορυφογραμμή, και χύνονται στη θαλάσσια περιοχή της Κερύνειας, στα βόρεια του χωριού.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις των θαλάσσιων αναβαθμίδων (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, άμμοι, χαλίκια κλπ.), ο φλύσχης της Κυθρέας, οι μάργες, οι μαργαϊκές κρητίδες και οι σκληροί ασβεστόλιθοι του Πενταδάκτυλου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα και ξερορεντζίνες.

Η Καλογραία δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 490 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 η ελιά, η χαρουπιά, τα σιτηρά και τα κτηνοτροφικά φυτά. Ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ήταν η συγκαλλιέργεια χαρουπιών - ελιών - σιτηρών. Το χωριό ήταν γνωστό για την καλλιέργεια των χρυσόμηλων, που καλλιεργούνταν σε αρδευόμενες εκτάσεις. Στην καταγραφή φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων του 1971 κατεγράφησαν στην Καλογραία 7.621 χρυσομηλιές και 270 συκιές. Η έκταση που κάλυπταν τα φυλλοβόλα δέντρα ανερχόταν σε 411 σκάλες. Υπάρχουν ωστόσο και αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις. Μέρος του δάσους της Μελανδρύνας, στα δυτικά του χωριού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια. Στο δάσος φυτρώνει μια άγρια φυσική βλάστηση από πεύκα, τρεμιθιές, ξισταρκές και αντρουκλιές. Η κτηνοτροφία περιοριζόταν το 1973 στην εκτροφή 860 αιγοπροβάτων.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Καλογραία συνδέεται οδικά στα βόρεια με τον κύριο δρόμο Κερύνειας - Δαυλού και στα δυτικά με το χωριό Άγιος Αμβρόσιος (περί τα 6 χμ.). Στα νότια συνδέεται με το σκυρόστρωτο δρόμο που διασχίζει τα δάση Καρτάλ Νταγ, Μαύρον Όρος και Μελούντα.

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Δύο μοναδικά μνημεία

Η ανασφάλεια από τις πειρατικές επιδρομές οδήγησε στο κτίσιμο του οικισμού μακριά από την παραλία (περί τα 2,5 χμ). Πολύ κοντά στην Καλογραία και μέσα στα διοικητικά της όρια βρίσκονται δυο μνημεία, η αξιόλογη βυζαντινή εκκλησία του Αντιφωνητή στα νοτιοδυτικά (περί τα 2,5 χμ.) και το μοναστήρι της Μελανδρύνας στα βορειοδυτικά (περί τα 2 χμ.).

Βλέπε λήμμα: Παναγία Μελανδρύνα 

Περί τα 3χμ. βορειοανατολικά του χωριού Καλογραία, στο ακρωτήρι Μούλος, που εμπίπτει στα διοικητικά όρια της επαρχίας Αμμοχώστου, υπάρχουν ερείπια αρχαίου παραλιακού οικισμού. Παλαιότεροι μελετητές (Χόγκαρθ, Σακελλάριος) τοποθετούν στην περιοχή αυτή την αρχαία κυπριακή πόλη Μακαρία που αναφέρει ο Κλαύδιος Πτολεμαίος.

Η τοπική παράδοση συνδέει άμεσα το χωριό με τη γειτονική του εκκλησία του Αντιφωνητή που ήταν παλαιότερα ναός ομώνυμου μοναστηριού. Λέγεται ότι αρχικά κατοίκησε στην τοποθεσία του χωριού μια γυναίκα, που μαγείρευε για τους διαμένοντες στο μοναστήρι του Αντιφωνητή. Από το γεγονός αυτό, ο οικισμός που δημιουργήθηκε αργότερα εκεί, πήρε την ονομασία Καλογραία, δηλαδή καλογριά ή και καλορκά στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα.

Βλέπε λήμμα: Αντιφωνητής Χριστός 

Εκπαίδευση

Τα γράμματα διδάσκονταν στην περιοχή και πριν από την αγγλική κατάκτηση της Κύπρου (1878) από μοναχούς του μοναστηριού της Παναγίας Μελανδρύνας. Στο μοναστήρι φοιτούσαν παιδιά τόσο από την Καλογραία όσο κι από τα γειτονικά χωριά Τρυπημένη και Άγιος Αμβρόσιος.

Μετά τη φυγή των Ελλήνων κατοίκων του χωριού εξαιτίας της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής του 1974, στην Καλογραία εγκαταστάθηκαν Τουρκοκύπριοι που μεταφέρθηκαν από τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου στις κατεχόμενες, καθώς και έποικοι από την Τουρκία. Στο πλαίσιο των προσπαθειών των Τούρκων για αλλοίωση κι εξαφάνιση των ελληνικών ονομασιών στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, το χωριό μετονομάσθηκε το 1975 σε Bahceli, που σημαίνει Κήπος.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια