Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Καλλέπεια- Kallepeia. Xωριό της επαρχίας Πάφου, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών Λεμεσού και Πάφου, περί τα 13 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Στα νοτιοανατολικά του χωριού (περί τα 5 χμ.) και μέσα στα διοικητικά του όρια, βρίσκεται ο εγκαταλειμμένος σήμερα οικισμός Μωρόν Νερόν.

Βλέπε λήμμα: Μωρόν νερόν

Η Καλλέπεια είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 500 μέτρων και το τοπίο της είναι αρκετά διαμελισμένο από το ποτάμιο σύστημα του ποταμού της Έζουσας. Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι κρητίδες, οι μάργες, οι μαργαϊκές κρητίδες, οι γύψοι και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 630 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα οπωροφόρα δέντρα (μηλιές και αμυγδαλιές), οι χαρουπιές, οι ελιές, λίγα εσπεριδοειδή, τα σιτηρά, ο καπνός, τα κτηνοτροφικά φυτά, τα λαχανικά (κυρίως πατάτες) και λίγα όσπρια. Η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το χωριό συνδέεται οδικά στα βόρεια με το χωριό Πολέμι (περί τα 6 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Λετύμπου (περί τα 2 χμ.), στα νοτιοανατολικά με το χωριό Επισκοπή (περί τα 7 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Τσάδα (περί τα 3,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Πάφου.

Ο πληθυσμός του χωριού γνώρισε μια σταθερή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1960. Αργότερα άρχισε η μείωση, φαινόμενο που παρατηρήθηκε σ' όλα τα χωριά της περιφέρειας ως αποτέλεσμα της αστυφιλίας που άρχισε από τότε ν' αναπτύσσεται.   Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 Ονομασία

Η ονομασία του χωριού είναι άγνωστο από πού προήλθε. Θεωρείται ότι έχει αρχαία ελληνική προέλευση και το χωριό γράφεται Καλλέπεια αλλά και Καλλέπια. Μερικοί μελετητές θεωρούν ότι πράγματι, η ονομασία του χωριού είναι αρχαιότατη ελληνική, την συνδέουν δε με απομεινάρια αρχαίας λατρείας του θεού Πάνα στην περιοχή αυτή. Τέτοια κατάλοιπα αρχαίας λατρείας του Πάνα (θεού των βοσκών) θεωρούνται τα ποικίλα ποιμενικά αφιερώματα (πιδκιαύλια, δηλαδή φλογέρες, κουδούνια προβάτων και ματσούκες, δηλαδή ποιμενικά ραβδιά) σε κάποιον άην Ματσουκάρην που τιμάται στην περιοχή.

Βλέπε λήμμα: Άγιος Ματσουκάρης

Ίσως πάλι η ονομασία του χωριού να προήλθε από το επίθετο κάλλιστος (=ωραιότατος), ή και από τις λέξεις κάλλιον και έπος.

Εκκλησία αγίου Γεωργίου

Στο χωριό υπάρχει η εγκαταλειμμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που αντικαταστάθηκε από νεότερη, αφιερωμένη στον ίδιο άγιο. Για την παλαιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που έχει μήκος 25 μέτρα και πολύ χοντρούς τοίχους, ο Jeffery αποδέχεται κι επαναλαμβάνει σχετική αναφορά του Hogarth από το έργο του Devia Cypria: φαίνεται ότι προηγουμένως είχε σχέση με το μοναστήρι του οποίου τα ερείπια βρίσκονται στα βορειοανατολικά του χωριού. Οι ογκώδεις τοίχοι και τα στενά βαθιά παράθυρα φαίνονται ν' ανήκουν σε άλλη περίοδο από εκείνη των περισσοτέρων κυπριακών εκκλησιών. Ερεύνησα ανάμεσα σε στοίβες εκκλησιαστικών βιβλίων που σαπίζουν σε μια γωνιά, με την ελπίδα ότι θα εύρισκα κάποιο χειρόγραφο, αλλά το μόνο που βρήκα ήταν τα τσαλακωμένα φύλλα ενός Μηναίου του 15ου αιώνα. Στο ψηλότερο μέρος της κόγχης του ιερού είναι εντοιχισμένο ένα πολύ αρχαιότερο κατάλοιπο, ένα ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα που κάπου βρέθηκε και μεταφέρθηκε εδώ, αλλά κανένας δεν μπορούσε να μου πει πότε.

Το μοναστήρι στα βορειοανατολικά του χωριού, στα ερείπια του οποίου αναφέρεται ο Hogarth, βρισκόταν πιθανότατα στην τοποθεσία Μοναστέρνη, όπου βρίσκεται ερειπωμένη εκκλησία με ίχνη τοιχογραφιών.

Άλλη εκκλησία στην περιοχή του χωριού, είναι αφιερωμένη στην αγία Ελένη.

Το μοναστήρι του Σταυρού της Μίθθας δεν απέχει πολύ από την Καλλέπεια, αλλά βρίσκεται κάπως πλησιέστερα στο χωριό Τσάδα.

Ιστορικά στοιχεία

Η Καλλέπεια υφίστατο τουλάχιστον από την εποχή της Φραγκοκρατίας, οπότε και διακρινόταν σε Πάνω Καλλέπεια και σε Κάτω Καλλέπεια, κατά τον ντε Μας Λατρί. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι η Πάνω Καλλέπεια ήταν το μεσαιωνικό φέουδο Calopes, ενώ η Κάτω Καλλέπεια ανήκε στα κτήματα της βασιλικής οικογένειας της Κύπρου. Το χωριό μνημονεύεται και σε δυο μεσαιωνικά χειρόγραφα, της περιόδου της Βενετοκρατίας. Στο ένα γίνεται λόγος για την Πάνω Καλλέπειαν ως ένα των χωριών του Sanuto Calviati. Στο δεύτερο χειρόγραφο το χωριό αναφέρεται αφ’ ενός μεταξύ εκείνων που ανήκαν διοικητικά στο διαμέρισμα Λεμεσού, αφ’ ετέρου δε μεταξύ εκείνων του διαμερίσματος Πάφου (φαίνεται ότι υπήρχε και διοικητικός διαχωρισμός μεταξύ της Πάνω Καλλέπειας και της Κάτω Καλλέπειας). Το χωριό αναγράφεται ως Calepia. Ο Φλώριος Βουστρώνιος πάντως αναφέρει το χωριό γράφοντάς το ακριβώς ως Callepia. Σημειώνει συγκεκριμένα ότι, κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία προέβη ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στον θρόνο το 1460, η Καλλέπεια παραχωρήθηκε σε ένα ευγενή Ιερώνυμο Σαλβιάτι, μαζί με άλλα 9 χωριά.

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, στην Καλλέπεια δίδαξαν τα γράμματα πριν από το 1870 ο Κυριάκος Γεροδκιάκος από την Τάλα, ο Γεώργιος Φιλίππου από την Πέγεια (που ήταν και ψάλτης) κι ο ιερέας Χριστόδουλος που δίδασκε ενώ εργαζόταν στα χωράφια, ακολουθούμενος από τους μαθητές του που επαναλάμβαναν τα μάθημα μεγαλοφώνως.

Η Καλλέπεια είναι ένα από τα χωριά της επαρχίας Πάφου που υπέστησαν ζημιές από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953.

Βλέπε λήμμα: Σεισμοί

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια