Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατά τα κυπριακά έθιμα, ο αγιασμός των Φώτων δεν αρκεί να γίνει στην εκκλησία, ή σε κάποια πηγή νερού, αλλά πρέπει να μεταφερθεί και σε κάθε σπίτι. Γι’ αυτό συνηθίζεται στα χωριά του νησιού την παραμονή των Φώτων, τα λεγόμενα Κάλαντα, ο ιερέας να επισκέπτεται όλα τα σπίτια του χωριού ανεξαιρέτως και να τα ραντίζει με αγιασμένο νερό. Τον ιερέα συνοδεύει μικρό παιδί που μεταφέρει τον αγιασμό ή και το φως (κάποτε σ' ένα φανάρι) από την εκκλησία. Λέγεται ότι μ' αυτό τον τρόπο αγιάζεται το σπίτι και εκδιώκονται οι Καλικάντζαροι. Στο Γουδί της Πάφου ραντίζουν τα σπαρτά με τον αγιασμό των Φώτων κατά τη μέρα του αγίου Αντωνίου (17 Ιανουαρίου).

Η σημασία του εθίμου αυτού είναι καταφανής. Είναι δηλαδή έθιμο καθαρτικό και ευετηρικό. Τούτο φαίνεται και από τα έθιμα παγκαρπίας που συνηθίζονται. Σε μερικά χωριά μεταφέρουν στην εκκλησία ή στον τόπο του αγιασμού των υδάτων ρόδια, σταφύλια, καρπούζια, πορτοκάλια και άλλα, τα οποία εμβαπτίζουν στο αγιασμένο νερό, επιδιώκοντας έτσι την άφθονη παραγωγή τους. Σε πολλά χωριά κατά την παραμονή των Φώτων οι χωρικοί μεταφέρουν στην εκκλησία νερό το οποίο αγιάζεται, γίνεται δρόσος, όπως το ονομάζουν, και μ' αυτό την ίδια μέρα ραντίζουν ιδίως τα καχεκτικά σπαρτά τους για να ευλογηθούν και δυναμώσουν. Επίσης πιστεύεται ότι αν φυτέψεις ο,τιδήποτε κατά τη μέρα αυτή, οπωσδήποτε θα βλαστήσει.

Κατά τον αγιασμό των Καλάντων προσφέρονται στον αγιάζοντα ιερέα στην Πιτσιλιά κόλλυβα, στη Σολιά και στη Μαραθάσα διάφοροι καρποί όπως καρύδια και αμύγδαλα και ξεροτήανα  (ξεροτήανα προσφέρονταν στον ιερέα και στο χωριό Ριζοκάρπασο) και στην Πάφο λουκάνικα. Μετά τον αγιασμό, του προσφέρεται κρασί κι ένα κομμάτι κρέας ή ζαλατίνα. Επίσης ρίχνουν μέσα στο σικλίν που περιέχει τον αγιασμό και κέρματα. Παλαιότερα γύριζε μαζί με τον ιερέα και ένας επίτροπος της εκκλησίας που εισέπραττε χρήματα τα οποία αποτελούσαν το μισθό του ιερέα όλης της χρονιάς.

Το τελευταίο σπίτι στο οποίο τελειώνει το καλάντισμα ο ιερέας, δεν θεωρείται τυχερό.

Για εξιλέωση των Καλικάντζαρων οι γυναίκες ρίχνουν πάνω στις στέγες των σπιτιών ξεροτήανα κατά την ημέρα που γίνεται ο αγιασμός των Καλάντων. Τότε οι Καλικάντζαροι πιστεύεται ότι φεύγουν τραγουδώντας:

Τιτσίν, τιτσίν λουκάνικον

μασ'αίριν μαυρομάνικον

κομμάτιν ξεροτήανον

να φάμεν τζ'αι να φύωμεν (παραλλαγή)

Βλέπε και λήμμα:  Φώτα