Καλαμούλλι
Κυπριακό χωριό που υφίστατο κατά τα μεσαιωνικά χρόνια και που δεν υφίσταται πια. Ο Λεόντιος Μαχαιράς το αναφέρει στο Χρονικόν του σε διάφορες περιπτώσεις: Στην παράγραφο 67 (έκδοση «Φιλόκυπρος»), το αναφέρει ως το χωριό στην περιοχή του οποίου παρέμεινε κρυμμένος για 22 χρόνια ο περίφημος σταυρός της Τόχνης που ήταν κατασκευασμένος από κομμάτι τίμιου ξύλου και αφημένος στο νησί από την ίδια την αγία Ελένη, σύμφωνα προς την παράδοση. Στην παράγραφο 69, ο Μαχαιράς αναφέρει πάλι το Καλαμούλλι ως το χωριό του βοσκού Γεωργίου (αργότερα μοναχού Γαβριήλ) ο οποίος βρήκε τον περίφημο κλεμμένο σταυρό στα 1340 (βλέπε λήμμα Γαβριήλ μοναχός).
Επίσης, στην παράγραφο 637 ο Μαχαιράς αναφέρει τεράστιες καταστροφές από τις ακρίδες στα 1412 και γράφει ότι μεταξύ άλλων, είχαν καταστραφεί καί τά ἀμπέλια τά ἀρμένικα τοῦ Καλαμουλίου. Και πιο κάτω (παράγραφος 639) προσθέτει: καί τοῦ Καλαμουλίου τά περιβόλαια εἰς γ' (= 3) χρόνους ἐξήλειψέν τα παντελῶς, καί ἐμεῖναν τά δεντρά γυμνά...
Το Καλαμούλλι αναφέρεται και από τον Γεώργιο Βουστρώνιο στο δικό του Χρονικόν, ως οικισμός στον οποίο είχαν διανυκτερεύσει ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β' και οι σύμμαχοί του Σαρακηνοί, όταν βάδιζαν από το κάστρο της Σίγουρης προς τη Λευκωσία, στις 7 Νοεμβρίου του 1460.
Ο Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει επίσης το Καλαμούλλι ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, γράφοντάς το ακριβώς ως Calamulli. Ο Φλώριος δίνει την πληροφορία ότι ο βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ στην αναδιανομή των φέουδων που έκανε μετά το 1460, εκχώρησε το Καλαμούλλι σε κάποιον Φίλιππο Σεμπά. Σημειώνει επίσης και εκχώρησή του σε κάποιον άλλο, τον Ιωάννη Καλέφ. Προφανώς επρόκειτο για διαφορετικά χωριά.
Το χωριό Καλαμούλλι συνδέει με την όλη ιστορία της ανεύρεσης του θαυματουργού σταυρού της Τόχνης και ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Ιστορία Χρονολογική... 1788, σσ. 153 154), αντλώντας όμως από τον Μαχαιρά. Είναι φανερό από τις αναφορές του Κυπριανού ότι στην εποχή του (β' μισό του 18ου αιώνα) το χωριό δεν υφίστατο πια.
Δεν είναι βέβαιο πού ακριβώς βρισκόταν το χωριό αυτό, ενώ από τις υπάρχουσες αναφορές και ενδείξεις μπορεί να θεωρηθεί ότι υπήρξαν στην Κύπρο διάφορα χωριά με την ονομασία αυτή: Μερικοί θεωρούν ότι το αναφερόμενο από τον Μαχαιρά χωριό βρισκόταν στην περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς, κι ήταν το σημερινό χωριό Καραμούλληδες, κοντά στη Χρυσοχού. Θεωρείται όμως πιθανότερο ότι βρισκόταν στην περιοχή μεταξύ Λευκάρων και Κακορατζιας, όπου και σήμερα υφίσταται τοπωνύμιο με την ίδια ονομασία. Η ύπαρξη του χωριού στην περιοχή αυτή δικαιολογεί την άμεση σύνδεσή του με τον σταυρό του χωριού Τόχνη (που δεν βρίσκεται μακριά) και την ανάμειξη στην όλη υπόθεση του σταυρού, του επισκόπου Λευκάρων (Μαχαιράς, παρ. 71). Εξάλλου ο Μαχαιράς δίνει την ακόλουθη ένδειξη ως προς την τοποθεσία του χωριού, αναφερόμενος στον νεαρό βοσκό που είχε βρει τον σταυρό (παρ. 69): ἕναν σκλαβόπουλλον βοσκαρίδιν.. ἀπέ τό χωργιόν τό Καλαμούλλιν, ὀνόματι Γεώργιος, τόν ποῖον αἰχμαλωτεῦσαν οἱ κουρσάριδες καί ἐπουλήσαν εἰς τό αὐτόν χωρίον κοντά τῆς Κακορακίας...
Όμως, από την αναφορά του Γεωργίου Βουστρωνίου προκύπτει ότι χωριό με την ονομασία Καλαμούλλι υφίστατο και στη Μεσαορία, όπου υπάρχει και ποταμός που φέρει και σήμερα την ονομασία Καλαμούλλης. Άλλο χωριό, με την ονομασία Καλαμούλλια (τα), αναφέρεται σε αγγλικό χάρτη, σε παραλιακή τοποθεσία κοντά στο χωριό Κοιλάνεμος, στην Καρπασία.
Εξάλλου, στον κατάλογο χωριών του Piero de Carthagenia σημειώνεται και χωριό με την ονομασία Calamulli στην επαρχία Πάφου, που πρέπει να ήταν άλλο από το σημερινό Καραμούλληδες γιατί συνδέεται με τα ευρισκόμενα σε άλλη περιοχή της επαρχίας χωριά Κούρδακας και Πιτταρκού, κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού της Έζουσας.
Τουλάχιστον για το αναφερόμενο από τον Μαχαιρά χωριό Καλαμούλλι της περιοχής Λευκάρων, έχουμε την πληροφορία ότι σ’ αυτό κατοικούσαν και Αρμένιοι, αφού ο χρονογράφος κάνει λόγο (όπως σημειώθηκε πιο πάνω) για καταστροφή από τις ακρίδες των αρμένικων αμπελώνων του.